Met een escalatie van militaire aanvallen en staatsrepressie tegen de Palestijnen, beantwoord door moedige protesten, en tegelijkertijd een massabeweging tegen het gerechtelijke plan van de uiterst rechtse regering in de afgelopen maanden, is het Israëlische kapitalisme in de greep van een historische politieke crisis. We spraken met Nof, die actief was bij de Socialistische Strijdbeweging (ISA in Israël-Palestina) voordat ze naar Europa verhuisde. Nof sprak op Socialisme 2023 over de massabeweging tegen de regering-Netanyahu.
Interview door Fabian (Gent) uit maandblad De Linkse Socialist
Video’s van een brute politie-inval in de Al-Aqsa moskee in Jeruzalem begin april gingen viraal. Dit werd gevolgd door een enorme escalatie van geweld. Wat is de situatie nu?
“De video’s toonden hoe politie-agenten tijdens de Ramadan gelovigen brutaal in elkaar sloegen. Er waren meer dan 200 gewonden en 400 arrestaties. Dit leidde tot protest in de hele regio, ook in Turkije en Jordanië. Hierna volgde nog een politie-aanval. Als reactie daarop werden raketten afgevuurd vanuit Libanon en Gaza, wat dan weer beantwoord werd met zware bombardementen door het Israëlische leger. Het is nog niet geëscaleerd tot een nieuwe oorlog, maar de situatie blijft erg instabiel. Daarnaast zijn er bijna dagelijkse invallen van het Israëlische leger in de Westelijke Jordaanoever, waarbij alleen al dit jaar 95 Palestijnen werden gedood.”
“Het is geen teken van sterkte, maar van de diepe crisis van het kapitalistische bezettingsregime van Israël. De regering en het leger voeren de militaire aanvallen en repressie op als preventieve maatregel tegen de volksmobilisatie onder de Palestijnen tegen het bezettingsregime. Twee weken na de vorming van de meest reactionaire regering uit de geschiedenis van Israël ontstond de grootste protestbeweging in de Israëlische samenleving sinds 2011. Er waren 250.000 tot 300.000 betogers op een bevolking van 9 miljoen. Amper een week voor de militaire escalatie was er een historische algemene staking tegen de regering-Netanyahu. De protestbeweging in Israël heeft tegenstrijdige kenmerken en doorbrak de nationale verdeeldheid nog niet, maar het toont de politieke impasse van het regime.”
Waar gaat die protestbeweging precies over?
“De regering wil een ‘gerechtelijke coup’ om de rechterlijke macht aan de regering te onderwerpen. Het plan omvat de benoeming van rechters van het Hooggerechtshof door de regering en een ‘opheffingsclausule’ die de regering in staat zou stellen om uitspraken van het Hooggerechtshof terzijde te schuiven.”
“Deze maatregelen zijn de aanleiding voor het protest, maar de redenen liggen ook dieper. Er is angst dat individuele vrijheden en democratische rechten worden afgenomen. In de begindagen van de regering stelde een minister dat er mogelijk een verbod op de Pride in Jeruzalem zou komen. Dat riep veel weerstand op en de minister moest aftreden. Maar er is een angst voor dwang en religieus fanatisme, onder meer met een wet die discriminatie op basis van religieuze redenen zou legaliseren. Een arts zou bijvoorbeeld kunnen weigeren om een patiënt te behandelen vanwege diens geloof.”
“Het gevaar van een extreemrechtse regering voor vrouwen- en LGBTQIA+rechten is voor veel mensen een reden om te protesteren. De regering werkt ook aan de uitbreiding van het gezag van religieuze rechtbanken, die nu al volledige zeggenschap hebben over het huwelijk en die het recht op echtscheiding kunnen verhinderen. Verder is er het probleem van de koopkracht dat meespeelt in de ontevredenheid over het politieke establishment.”
Netanyahu speelt sinds 1996 een centrale en vaak omstreden rol in het politieke leven. Hoe kwam hij terug aan de macht en wat is het karakter van zijn regering?
“In november 2022 waren er de vijfde verkiezingen op minder dan vier jaar. Een van de redenen hiervoor was het falen van de partij Likoed om een stabiele coalitie te vormen. De vorige regering was een coalitie van 8 partijen die varieerden van uiterst rechts tot zogenaamd ‘centrum-links’ en zelfs een islamitische Arabische partij. Die regering stelde zich voor als een ‘blok van verandering’, maar het was een brutale rechtse regering die niet ‘minder slecht’ was dan Netanyahu. Onder die regering waren er ook invallen in de Al Aqsa-moskee en werden de Israëlische koloniale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever verder uitgebreid. De prijsregulering van basisgoederen werd afgebouwd en de pensioenleeftijd voor vrouwen werd opgetrokken.”
“Het rampzalige beleid en de escalatie van nationalistische spanningen maakten de weg vrij voor een terugkeer van Netanyahu. Naast demagogie rond veiligheid en een populistische retoriek tegen de elite, beloofde Netanyahu de bevriezing van de gemeentebelasting en de prijzen van brandstof, water en elektriciteit. Hij beloofde gratis kinderopvang voor kinderen tot drie jaar. Desalniettemin steeg zijn stemmenaantal niet drastisch. Extreemrechts ging wel sterk vooruit. Netanyahu had aangedrongen op een gezamenlijke extreemrechtse lijst en beloofde hen belangrijke ministerfuncties. De afgelopen tien jaar haalde een versnipperd extreemrechts de kiesdrempel niet.”
“Netanyahu en zijn extreemrechtse bondgenoten haalden met minder dan 50% van de stemmen een krappe meerderheid in het parlement. Dit leidde tot meer repressie en autoritaire maatregelen. De protestbeweging tegen de regering toont echter dat de politieke crisis enkel verder escaleert. Geen van de kapitalistische partijen heeft immers antwoorden op de onderliggende problemen zoals koopkracht, de huizencrisis en het steeds verder escalerende nationale conflict, dat gevoed wordt door koloniale nederzettingen, bezetting, belegeringen en armoede.”
Wat is het karakter van de protestbeweging?
“De betogers vormen een erg heterogene mix. In steden als Haifa, Jeruzalem, Be’er sheva waren er de grootste protesten in hun geschiedenis. Er waren stakingen van studenten en scholieren. Zorgpersoneel hield protestbijeenkomsten. Werkenden zetten onafhankelijke organisaties op om het protest te ondersteunen. De druk van onderaf maakte dat Histadrut, de grootste vakbondsfederatie, tot een algemene staking opriep. Nochtans zijn politieke stakingen illegaal in Israël.”
“Het is veelzeggend dat een deel van de heersende klasse zich aansloot bij de oproep tot protest. Voormalige generaals, traditionele politici en CEO’s van techbedrijven doen mee in een poging de beweging te kapen. Dit toont tegelijk de diepte van de politieke crisis en de verdeeldheid binnen de Israëlische staat. De belangrijkste zorg van deze laag is natuurlijk niet de democratie, maar wel de stabiliteit van het regime. De regeringsmaatregelen maken de banden met het Amerikaanse imperialisme immers moeilijker.”
“Enerzijds toont dit de verzwakte positie van de regering, anderzijds ook de zwakheden in de beweging die zich niet uitspreekt tegen de aanwezigheid van dergelijke figuren uit het establishment. Het gevestigde deel van de beweging probeert elk verzet tegen de bezetting het zwijgen op te leggen, terwijl op hetzelfde ogenblik honderden extreemrechtse kolonisten het dorp Huwara aanvielen. Toen de politie nadien betogers oppakte, riepen die naar de agenten: waar waren jullie in Huwara?”
“Onze kameraden in Israël-Palestina komen in het protest tussen met een socialistisch programma voor meer democratische rechten en met slogans als geen compromissen met aanvallen op vrouwen- en LGBTQI+rechten, geen compromissen met het vertrappelen van rechten, geen compromissen met de heerschappij van het kapitaal en met de bezetting.”
Was de staking een succes?
“Volgens Histadrut waren er meer dan een miljoen stakers. Na één dag staken kondigde Netanyahu ‘s avonds aan dat het plan voor de hervorming van het gerecht uitgesteld wordt tot de zomer. Hierna eindigde de staking. De plannen voor de vorming van een ‘nationale garde’ onder leiding van de ultranationalistische minister Ben Gvir – waarvan velen terecht verwachten dat het een privémilitie van extreemrechts wordt – werden echter niet afgeblazen.”
“Deze ongekende politieke staking moet navolging krijgen door de voorbereiding van een volgende. Veel betogers willen de strijd voortzetten totdat de plannen volledig opgeborgen worden. Ondanks beperkingen, had deze staking een grote impact op het bewustzijn van de werkenden en jongeren en toonde het de kracht van de georganiseerde arbeidersklasse.”
