Historische strijd van supermarktpersoneel uitbreiden en verdiepen met lokale acties en sectorstaking
De aandeelhouders van Ahold-Delhaize zijn vastberaden en hebben een plan om hun winsten te verhogen. Het personeel heeft een even vastberaden plan nodig om de historische acties bij Delhaize en de enorme solidariteit onder de bevolking uit te breiden tot een strijd van de hele sector en de hele samenleving om de franchisering volledig te stoppen. Als het plan van Delhaize passeert, zullen anderen volgen. Colruyt zet 192 jobs op het spel bij Dreamland en Dreambaby. De kaalslag in de winkelsector draait op volle toeren. Het verzet ertegen ook. De strijd van het personeel van Delhaize is nu al historisch. De vraag is hoe we kunnen winnen.
Franchisering moet volledig van tafel
Het franchiseringsplan van Delhaize kadert in een lange reeks aanvallen op het supermarktpersoneel. In 2008 was er een herstructurering bij Carrefour, in 2014 bij Delhaize, in 2018 was er een lange staking bij Lidl uit protest tegen de hoge werkdruk. In 2021 werd daar opnieuw gestaakt omdat de beloften van 2018 niet nagekomen werden. In 2022 sloten Makro en Metro de deur. Vandaag is er bij Lidl en Aldi sociale onrust wegens de onhoudbare werkdruk. Carrefour verkocht 50 winkels die uitgebaat werden door Mestdagh aan Intermarché, wat tot sociale strijd leidt.
Alle supermarktketens willen zo goedkoop mogelijk personeel, naar het model van onder meer Nederland waar sommige winkels nooit sluiten en vooral draaien op jobstudenten. Jongeren vanaf 13 jaar werken er aan soms amper 5 euro per uur bruto (met de vergoeding voor feest- en vakantiedagen reeds inbegrepen). Er is een ongeziene neerwaartse spiraal van arbeidsvoorwaarden en lonen die leidt tot een samenleving waarin je twee of drie jobs nodig hebt om zelfs dan nog amper rond te komen. Bij Albert Heijn in België wordt 15% van de werkuren uitgevoerd door studenten. In winkelketens als Action ligt dat nog hoger, soms tot de helft van het personeel!
Als dit plan bij Delhaize passeert, is het een illusie te denken dat Carrefour voor 2026 geen nieuwe grote herstructurering zal houden. Het zal bovendien aangegrepen worden om ook elders de voorwaarden te verslechteren en werkdruk op te voeren. De dreigende afdankingen bij Dreamland en Dreambaby en de verkoop van een meerderheidsaandeel van Colruyt in die ketens zijn daar al een indicatie van.
Er is een antwoord van de hele sector nodig op deze aanhoudende aanvallen. Een strategie waarbij de franchise onder voorwaarden aanvaard wordt, zal de neerwaartse spiraal niet stoppen. Er is een actieplan nodig dat de strijd naar de hele sector uitbreidt. Dat is ook nodig om het getroffen personeel te overtuigen dat het mogelijk is om de franchisering te stoppen.
Franchiseren betekent dat niet alleen Ahold-Delhaize maar ook de zogenaamde ‘zelfstandige’ uitbater van de winkel winst moet maken. Die extra winst zal van ergens moeten komen: zowel het personeel als de klanten zullen dit voelen. Het gaat hierbij overigens niet om kleine kruideniers, maar om groepen die de meest winstgevende winkels opkopen. Zo baat Peeters-Goovers in het Antwerpse 14 zelfstandige Albert Heijn-winkels uit. Delhaize stelde zichzelf in een reclamecampagne als volgt voor: “We zijn kruideniers en dat al 150 jaar.” De waarheid is dat de grote ketens de meeste kleine buurtwinkels hebben weggeconcurreerd om de winsten op te drijven. Als Delhaize nu beroep doet op zelfstandigen om haar winkels te beheren, is dat om te besparen op personeel, het risico van de winkel door te schuiven en de aanwezigheid van de vakbonden uit te schakelen. Dat doet het omdat 2,5 miljard euro winst niet volstaat voor de aandeelhouders van Ahold-Delhaize. Er moet 1 miljard euro bespaard worden om voor hetzelfde bedrag eigen aandelen op te kopen, nog een cadeau aan de aandeelhouders.
We moeten de neerwaartse spiraal stoppen. Met eisen voor het personeel van de hele sector en voor de verbetering van de voorwaarden in de reeds gefranchiseerde winkels kunnen we die collega’s in de strijd betrekken en stoppen we de vele pogingen om het personeel te verdelen in een concurrentieslag waar al het winkelpersoneel uiteindelijk het slachtoffer van wordt. Dergelijke eisen zijn ook belangrijk om de vakbondsaanwezigheid in de volledige sector op te bouwen. De nationale vakbondskracht moet ingezet worden om af te dwingen dat er in bedrijven vanaf 20 werknemers sociale verkiezingen zijn.
Delhaize gaat in het offensief, het verzet moet dat ook doen
Na enkele weken staking is er onvermijdelijk een afname van het aantal winkels dat elke dag dicht blijft. De directie van Delhaize gaat bovendien in een tegenoffensief met repressie tegen piketten en blokkades. Het vond daar meteen welwillige rechters voor. Daarnaast liet het bedrijf paginagrote advertenties in de kranten plaatsen in de strijd om de publieke opinie. Ondertussen zijn er onderhandelingen opgestart waarin de directie vastberaden vasthoudt aan het oorspronkelijke plan en waarmee ze tegelijk hoopt om het protest uit te putten. Delhaize wil wellicht niet verder gaan dan CAO32bis. Dat opent de weg voor afdankingen en twee categorieën personeel in deze winkels met nieuwe collega’s die aan slechtere voorwaarden werken en oudere condities die geleidelijk uitdoven.
Naast de stakingen in de getroffen winkels waren er uitstekende initiatieven zoals de betoging in Luik op 7 april met 1500 deelnemers. Die kwam er op initiatief van het CNE (ACV), maar trok ook de andere vakbonden mee toen die zagen dat het een succes zou worden. Op 17 april was er een nationale actie van de hele sector aan het Zuidstation met 2500 deelnemers. Die werd gevolgd door een spontane en strijdbare betoging die op veel steun van omstaanders kon rekenen. De betoging werd getrokken door militanten van het CNE, dat in verschillende regio’s algemene vergaderingen organiseert. Er waren ook ABVV-militanten, onder meer van ACOD LRB in Brussel en BBTK bij Albert Heijn, waar er in een Gentse vestiging werd gestaakt om aan het protest deel te nemen.
De betoging van 17 april trok naar het kantoor van het VBO, de Belgische werkgeversorganisatie. De aanvallen op het personeel van Delhaize kaderen immers in een algemeen offensief van Comeos (werkgevers in de sector van de handel) en het VBO voor meer flexibiliteit en lagere lonen. De werkgevers die schreeuwen dat het blokkeren van winkels niet mag, hadden voor de gelegenheid een politieblokkade voor hun kantoren opgeworpen…
De betogingen van 7 en 17 april waren uitstekende initiatieven. Een actieplan met lokale betogingen, desnoods gelanceerd door één vakbond, kan perspectief bieden om de strijd verder uit te breiden naar een staking van de volledige sector. Een lokale betoging kan voorbereid worden door personeelsvergaderingen in de sector en interprofessionele militantenvergaderingen waarop de strijd bij Delhaize en het belang ervan voor alle werkenden wordt toegelicht. Strijdbare delegaties kunnen iemand van Delhaize uitnodigen om op een personeelsvergadering of militantenbijeenkomst een toelichting te geven. De winkels kunnen actiecentra worden van waaruit flyers, affiches en petities verspreid worden. Zo maken we van onze werkmiddelen een instrument voor de strijd.
Dat is de manier waarop de staalarbeiders van Forges de Clabecq in 1997 reageerden op de dreiging van sluiting. Ze mobiliseerden in alle hoeken van het land onder werkenden en jongeren. Ze hielden regelmatige personeelsvergaderingen waarop ze alle sympathisanten uitnodigden en na de personeelsvergadering was er telkens nog een bijeenkomst van die sympathisanten om te bespreken hoe de solidariteit kon georganiseerd worden. Delegees van Forges de Clabecq trokken naar universiteiten om te spreken voor studenten, naar markten om met sympathisanten pamfletten te verdelen, naar bijeenkomsten van syndicale delegaties … Op die manier slaagden ze erin om 70.000 mensen te mobiliseren in Tubeke in februari 1997. Stel je voor dat we met tienduizenden betogen aan de depots van Delhaize in Zellik. Deurwaarders zouden er alvast niet te zien zijn…
Als we de brede steun niet organiseren, zal de directie er alles aan doen om deze te ondermijnen om het offensief verder te zetten. Met lokale betogingen is het mogelijk om de brede solidariteit in de samenleving te activeren en op te bouwen naar een staking van de volledige sector en grotere nationale acties. Enkel door een massabeweging kunnen we deze aanval stoppen!
Als de directie doorgaat met de franchisering en de bijhorende sociale afbraak, leggen we de nationalisatie van Delhaize op tafel om jobs en arbeidsomstandigheden te redden. Dit betekent dat de gemeenschap structureel en collectief de controle en het beheer in handen neemt en de aandeelhouders, die al genoeg geprofiteerd hebben, eruit gooit.
