Het herstructureringsplan van de directie van Delhaize, met de franchisering van alle winkels, toont het soort samenleving dat de werkgevers willen. Het is een samenleving van werkende armen die verschillende precaire jobs moeten combineren om rond te komen. Premier Alexander De Croo (Open Vld) verdedigde in de media het model van franchises. Minister van KMO’s David Clarinval (MR) deed er nog een schepje bovenop door van de gelegenheid gebruik te maken om de noodzaak van een nieuwe hervorming van de arbeidsmarkt te verdedigen. Deze zou te ‘rigide’ zijn terwijl er nood is aan meer flexibiliteit en meer mogelijkheden voor zondagswerk.
Om het volledige plan van de directie van Delhaize van tafel te vegen, is er echter meer nodig dan parlementaire voorstellen. Er is strijd nodig, naar het model van Forges de Clabecq eind jaren 1990. De staalarbeiders van Clabecq mobiliseerden in 1997 maar liefst 70.000 betogers in Tubeke tegen de dreigende sluiting van hun fabriek. De brede steun in de sector en in de samenleving op straat brengen, is ook vandaag nodig. Beeld je in wat het effect zou zijn van een betoging met 70.000 aan de depots van Delhaize in Zellik!
Van de ene arbeidsdeal naar de andere?
De MR stelt het sluiten van een federaal akkoord over een belastinghervorming afhankelijk van een tweede ‘arbeidsdeal’. De Franstalige liberalen willen de werkloosheidsuitkeringen in de tijd beperken tot twee jaar en de degressiviteit van het bedrag opvoeren. Op dat vlak zijn ze het volledig eens met de Vlaamse rechtse oppositie van zowel Vlaams Belang als N-VA. Eigenlijk willen ze iedereen dwingen om precaire laagbetaalde deeltijdse jobs te aanvaarden. Ook CD&V stapt hierin mee. De rechterzijde grijpt de aanval van de directie van Delhaize aan om een uitbreiding van dit model naar de hele samenleving te verdedigen.
Dat is wat achter het Vivaldi-akkoord zit over de doelstelling van een werkgelegenheidsgraad van 80% in 2030. Nederland kent een dergelijke werkgelegenheidsgraad, maar telt in verhouding minder voltijdse equivalenten dan België. Een ander voorbeeld: de Hartz-hervormingen die tussen 2003 en 2005 door de Duitse sociaaldemocratie werden doorgevoerd en die onzekerheid en hyperflexibele contracten veralgemeenden. Dit opende de weg voor de latere ‘één-euro-jobs’, waarbij werkenden één euro per uur extra kregen bovenop het bedrag van een werkloosheidsuitkering.
De eerste ‘arbeidsdeal’ van vice-premier van Economie en Arbeid Pierre-Yves Dermagne (PS) voerde in oktober 2022 een jacht op langdurig zieken in naast een grotere flexibiliteit inzake de werkweek. Het omvatte het einde van de 8-urige werkdag en een terugkeer van de 10-urendag via de mogelijkheid om een voltijdse werkweek op vier dagen in plaats van vijf te presteren. Het ABVV stelde terecht dat dit regelrecht ingaat tegen het voorstel van arbeidsduurvermindering. In de aanloop naar de verkiezingen van 2024 wil de PS met de hete adem van de PVDA in de nek liever geen nieuwe veralgemeende aanvallen.
Clabecq 2.0 nodig
De procedure-Renault voor collectief ontslag uitbreiden tot de verkapte herstructurering bij Delhaize, zoals de PS voorstelt, zal het tij niet keren. De PVDA heeft gelijk om vragen te stellen bij de overheidssteun die Delhaize ontving, om zo druk te zetten op de directie. Om het volledige plan van de directie van Delhaize van tafel te vegen, is er echter meer nodig dan parlementaire voorstellen. Er is strijd nodig, naar het model van Forges de Clabecq eind jaren 1990. De staalarbeiders van Clabecq mobiliseerden in 1997 maar liefst 70.000 betogers in Tubeke tegen de dreigende sluiting van hun fabriek. De brede steun in de sector en in de samenleving op straat brengen, is ook vandaag nodig. Beeld je in wat het effect zou zijn van een betoging met 70.000 aan de depots van Delhaize in Zellik!
Laagbetaalde en deeltijds werkenden (meestal vrouwen), met onderbroken loopbanen, delen in de klappen van de pensioenplannen van minister Karine Lalieux (PS). Hetzelfde geldt voor de voorstellen van fiscale hervorming door Vincent Van Peteghem (CD&V), waarbij de progressiviteit van de belastingen zou beperkt worden ten gunste van een verhoging van niet-progressieve belastingen zoals BTW. De laagste inkomens zullen weinig of niets hebben aan een verhoging van het ‘nettoloon’. Zonder verhoging van de brutolonen zijn het niet de werkgevers die elke nettoverhoging betalen, maar de werkenden zelf via andere belastingen of ten koste van de sociale zekerheid, waaronder de pensioenen. Een verhoging van de BTW tot 9% op de meeste basisbehoeften zoals vlees, vis, brood, granen of zuivelproducten zal veel zwaarder wegen op de uitgaven van de gezinnen met de laagste inkomens. Een gemiddeld winkelkarretje werd op een jaar tijd al 20% duurder. Bijna de helft van de Belgen zit in financiële moeilijkheden! Dat is een ongezien record. Bij de laagste 20% van de inkomens gaat het zelfs om bijna 7 op 10.
Is de enige keuze die tussen harde of zachte besparingen?
Pierre Wunsch, directeur van de Nationale Bank en lid van de MR, waarschuwde al dat een tweede ‘arbeidsdeal’ niet zal volstaan gezien de toestand van de overheidsfinanciën. Hij bereidt het terrein voor om te gaan naar drastischer besparingen op alle niveaus. Vooral de pensioenen en de sociale zekerheid liggen onder vuur. De inzet van de verkiezingen van 2024 wordt duidelijker. Het voorstel van Lalieux over de pensioenen omvat een besparing van 0,4% van het BBP tegen 2070, terwijl de MR een besparing van 1,2% wil. Dat is het meest rechtse voorstel van de meest rechtse partij in de regering, merkte een journalist van het zakenblad L’Echo op. Op een ogenblik dat het Franstalig onderwijs het moeilijk heeft, stelt minister-president Pierre-Yves Jeholet (MR) voor om de schuld van de Federatie Wallonië-Brussel af te bouwen door de arbeidsomstandigheden in het onderwijs en de begeleiding van scholieren aan te pakken.
Wat zal de PS doen met de MR van Bouchez, Clarinval en Jeholet en zijn air van Trumpisme? Zal de PS de harde besparingsplannen op federaal vlak van 1993 en in het Franstalig onderwijs van 1995-96 herhalen? Of zal ze kiezen voor zachtere besparingen naar het model van de sociaaldemocratische regeringen in Portugal en Spanje? Dat is een ander model voor het beheer van het kapitalisme in crisis dan een frontale confrontatie. Het is gebaseerd op het idee dat de economische moeilijkheden maken dat we even moeten wachten met het nemen van maatregelen die de recessie verergeren.
Voor echte linkse meerderheden moet de PVDA vertrekken van de noden, niet van het budgettaire keurslijf. Elke vorm van besparingen, ook de zachte, moeten worden doorbroken. Links moet een echt verschil maken. Het andere scenario, dat van het Vlaams Belang, is immers een nachtmerrie voor mensen met een migratie-achtergrond, vrouwen, LGBTQIA+ personen, jongeren en syndicalisten. We kunnen extreemrechts niet bestrijden met een ‘democratisch front’ met de verantwoordelijken van het beleid dat de voedingsbodem creëert voor extreemrechts succes. Er is een eenheidsfront nodig van de werkende klasse in een gemeenschappelijke strijd tegen het kapitalisme.
Zodra er een ernstige vermogensbelasting opgelegd wordt, zullen de werkgevers meteen steigeren en een tegenoffensief opzetten. Hoe kunnen we ons daarop voorbereiden? Tegenover de dreiging van delokalisatie en herstructureringen, zullen we de productiemiddelen moeten opeisen en nationaliseren om jobs te redden. Om de nodige middelen vrij te maken, is het nodig om de overheidsschulden niet langer af te betalen, tenzij op basis van bewezen behoefte. Bij kapitaalvlucht moet de volledige financiële sector worden genationaliseerd.
Dit zou de basis leggen voor de beëindiging van de markteconomie en de invoering van een democratische planning van de economie. 175 jaar na het ‘Communistisch Manifest’ van Marx en Engels zijn deze kwesties relevanter dan ooit. We hebben een revolutionair socialistisch programma nodig dat de ambitie heeft om een einde te maken aan het privé-eigendom van de productiemiddelen.
Meer weten over onze standpunten en voorstellen voor de strijd? Kom naar Socialisme 2023!
Zaterdag 15 april. 14u-15u30. Centraal Moment. Economische crisis, politieke polarisatie, sociale achteruitgang en communautaire spanningen, waar gaat België heen en hoe kan de arbeidersbeweging haar agenda opleggen? Wat kunnen jongeren, socialisten en strijdsyndicalisten doen? Welke lessen trekken we uit de strijd in Frankrijk? Wat met de verkiezingen in 2024? Hoe bestrijden we de dreiging van extreemrechts, racisme en discriminatie? Komen er linkse coalities met PVDA na 2024 en op welk programma? Wat is het verschil tussen een revolutionaire partij als LSP en een partij als de PVDA?
