Door Grace Fors (Socialist Alternative, ISA in de VS)
Dit artikel bevat spoilers!
De nieuwe hitserie ‘The Last of Us’ van HBO is gebaseerd op een gelijknamig videospel uit 2013. Het toont een post-apocalyptische woestenij. De Ophiocordyceps-schimmels die insecten aantasten en hun gedrag controleren, evolueert en tast ook mensen aan. Er wordt gesuggereerd dat dit deels werd veroorzaakt door de opwarming van de aarde. Een snelle wereldwijde verspreiding van het virus in combinatie met een vergeefse reactie van de overheid (déjà vu!) resulteert in een totale maatschappelijke ineenstorting.
In de eerste vijf afleveringen van het seizoen vechten de hoofdpersonen, Joel en Ellie, met hand en tand als ze van een ‘Quarantaine Zone’ in Boston naar het westen reizen, naar Jackson, Wyoming, op zoek naar Joels broer, Tommy.
Als ze hem in aflevering zes vinden, zijn ze verrast om in Jackson een bloeiende gemeenschap aan te treffen. Na het repressieve autoritarisme van FEDRA – het “officiële” gezag van wat overblijft van het Amerikaanse leger dat slopende dwangarbeid oplegt aan een permanent verarmde onderklasse in de Quarantaine Zones – en de zinloos gewelddadige ‘post-revolutionaire’ terreur van de bende die Kansas City controleert, is Jackson een welkome verademing.
Een utopische commune midden dystopische ellende
Terwijl Joel en Ellie door Jackson lopen, versierd met kerstversieringen, met scholen en zelfs bioscopen, legt Tommy’s partner Maria uit hoe hun gemeenschap functioneert. “Alles wat je in onze stad ziet, serres, vee, alles wordt gedeeld. Collectief eigendom.’ Ze maken indrukwekkend gebruik van waterkracht voor hernieuwbare energie. Het werk wordt gedeeld. Overheidsposities worden democratisch benoemd en regelmatig gerouleerd om een zo breed mogelijke deelname aan het bestuur van de samenleving te creëren. “Dus, communisme,” plaagt Joel, maar Tommy ontkent. Maria corrigeert hem: “Dit is een commune. We zijn communisten.”
Is dit echt communisme zoals marxisten het zouden omschrijven? Niet echt. Maar veel ervaringen in de geschiedenis van de communistische beweging, waarvan de lessen vandaag voortleven, vertonen overeenkomsten met Jackson. Pogingen om coöperatieve dorpen te stichten werden ondernomen door de filantropische kapitalist Robert Owen in het begin van de 17e eeuw. Later, in de Parijse Commune van 1871, verdreef de gewapende arbeidersklasse de Franse staat en richtte ze een arbeidersstaat op die korte tijd stand hield. De Parijse Commune drukte een blijvend stempel op het bewustzijn met haar voorbeeld van wat een communistische samenleving kon bereiken, omdat de arbeiders van Parijs snel progressieve hervormingen doorvoerden, zoals scheiding van kerk en staat, gelijke beloning voor vrouwen en de eis dat staatsambtenaren slechts het gemiddelde loon van de arbeiders mochten verdienen.
Een echte communistische samenleving, die vorm zou krijgen door een periode van overgang van kapitalisme naar socialisme, zou echt wereldwijd moeten zijn. Terwijl de mensen van Jackson het beste maken van wat ze hebben, is dit niet genoeg. De democratische organisatie van de productie zou lokaal, regionaal en wereldwijd moeten worden gecoördineerd om ervoor te zorgen dat iedereen heeft wat nodig is, van de beste medicijnen tot technologie en productietechnieken. Bovendien worden de inwoners van Jackson voortdurend van buitenaf bedreigd: Joel en Ellie werden bijna vermoord toen ze aankwamen. Er is immers het besef dat vijandige krachten kunnen binnenkomen en alles wat er is opgebouwd vernietigen. Er kan geen ‘socialisme in één land’ zijn – of in één stad of dorp – dat niet onmiddellijk vijandigheid en sabotage ondervindt van de rest van de kapitalistische wereld die erop gebrand is elke bedreiging van hun systeem uit te schakelen.
Een betere wereld is mogelijk
Het goede nieuws is dat er geen apocalyps nodig is die de bevolking in zombie-achtige monsters verandert om tot verandering te komen. Aan de andere kant moeten we evenmin op een natuurramp wachten om de miljardairsklasse aan te pakken.
We kunnen dus niet zeggen dat de zesde aflevering van ‘The Last of Us’ echt socialisme of communisme toonde. Maar veel jongeren die de serie bekeken, waarvan de meerderheid positiever staat tegenover socialisme dan kapitalisme, waren ongetwijfeld aangenaam verrast om een positieve voorstelling te zien van een niet-kapitalistische, collectivistische samenleving. Om dit type maatschappij te winnen, op lange termijn te overleven en echt te laten bloeien, is strijd nodig. Deze strijd zal er niet uitzien als de tactiek van de Fireflies met ondergrondse netwerken en terrorisme, maar als een brede beweging van werkende mensen en onderdrukten, verenigd in solidariteit om het regime van het kapitalisme omver te werpen, de rijkdom en de productiemiddelen van de heersende klasse in beslag te nemen, en vanaf de grond een eigen samenleving op te bouwen.
The Last of Us, met Bella Ramsey als Ellie en Pedro Pascal (die aan moeders kant verwant is aan de Chileense socialistische leider Salvador Allende) als Joel, is een spannende reeks. Hoewel het verhaal van The Last of Us, in de serie en het spel, uiteindelijk nihilistische thesen over geweld en de menselijke natuur naar voren brengt, zorgt de post-apocalyptische setting voor interessante voorstellingen van hoe de samenleving zou kunnen worden georganiseerd zonder de dwang van het kapitalisme. Nu seizoen 1 voorbij is, kunnen HBO-kijkers uitkijken naar de disfunctionele capriolen van de rijke megalomane familie Roy in het laatste seizoen van Succession!
