Edito uit Offensiv, weekblad van Rattvisepartiet Socialisterna (ISA in Zweden)
De dreiging van een bankencrisis hangt boven de wereldeconomie na de crash van de Silicon Valley Bank (SVB), de op één na grootste instorting van een bank uit de Amerikaanse geschiedenis. Veel opgeblazen markten zijn in beroering. De aandelenmarkten werden getroffen door een ‘wereldwijde bankengekte’. De opleving van dit jaar op Wall Street is tenietgedaan en de handel in bedrijfsobligaties kwam tot stilstand.
Het einde van de bijna 15-jarige periode van een schijnbaar nooit eindigende bron van “goedkoop geld” – lage of geen rente – was ook het begin van het einde voor de SVB.
Een overvloed aan goedkoop geld blies gedurende lange tijd activa, winsten en aandelenkoersen op en diende als smeermiddel voor speculatieve handel. De terugkeer van de inflatie vorig jaar maakte een einde aan dat tijdperk. In plaats van goedkoop geld is de rente (de prijs van geld) gestegen in lijn met de stijgende inflatie, waardoor de kans op financiële en schuldencrises toeneemt. Sinds begin 2022 heeft de Amerikaanse Federal Reserve haar belangrijkste rentetarief verhoogd van 0,25-0,50% tot 4,50-4,75%, een stijging van meer dan 1000%.
Het feit dat sommige van de zogenaamde “nichebanken” als eerste bezwijken onder het gewicht van de hoge rente en de dalende waarde van de activa is nog maar het begin van verschillende ineenstortingen van de financiële sector. De volgende kan wel eens uit de oververhitte vastgoedsector komen. Zoals de Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff op 5 januari in The Guardian schreef: “Stijgende rentevoeten hebben enorme druk uitgeoefend op private-equitybedrijven die zwaar leenden om vastgoed op te kopen. Nu woningen en commercieel vastgoed op de rand van een scherpe, aanhoudende daling staan, zullen sommige van die bedrijven waarschijnlijk failliet gaan.”
De instorting van SVB vorige week werd twee dagen later gevolgd door de instorting van de ‘cryptobank’ Signature Bank, de derde grootste bankinstorting in de geschiedenis van de VS. Beide banken zijn overgenomen door de Amerikaanse autoriteiten in afwachting van mogelijke kopers.
Deze week begon met nog een andere Amerikaanse bank, First Republic Bank, die bijna ten onder ging nadat haar aandelenkoers in één dag (13 maart) met bijna 60% daalde.
“Silicon Valley Bank had enorme investeringen gedaan op het hoogtepunt van de (pandemische) obligatiekoersen. Sinds de pandemie is de Amerikaanse rente zeer snel gestegen – en zijn de obligatiekoersen gekelderd. Het resultaat was dus grote verliezen,” schreef de Zweedse krant Dagens Nyheter op 13 maart.
SVB is lang niet de enige bank of onderneming die grote verliezen heeft geleden op soortgelijke transacties. Zelfs de Zweedse Riksbank (centrale bank) leed grote verliezen op obligatieaankopen en de belastingbetaler moet mogelijk tussen 50 en 70 miljard SEK bijdragen om daarvoor te betalen.
Binnen 48 uur werden de aandelen van het Zweedse pensioenfonds Alecta in de twee failliete Amerikaanse banken waardeloos en ging 12 miljard Zweedse kronen (1,1 miljard Amerikaanse dollars) verloren die bestemd waren voor toekomstige pensioenen. “Degenen met bedrijfspensioenen bij Alecta die in 1979 of later zijn geboren, zullen worden getroffen door de gecrashte beleggingen,” meldden de Zweedse media. Pensioenen mogen niet worden bepaald door de beurs en speculanten, er is een volledig nieuw pensioenstelsel nodig.
Of dit het begin is van een nieuwe wereldwijde bankencrisis valt nog te bezien. Maar bankfaillissementen tonen hoe kwetsbaar het financiële systeem is. De instortingen van banken in de VS zijn ook niet de eerste herinnering aan een dreigende financiële crisis. Afgelopen september stond het Verenigd Koninkrijk op de rand van een bijna-ineenstorting van de obligatiemarkten en het pensioenstelsel. De crisis werd alleen afgewend door de massale gesubsidieerde aankopen van staatsobligaties door de centrale bank.
De bankcrises van de afgelopen dagen zijn geen toeval, maar een rechtstreeks gevolg van de stagflatoire crisis van het kapitalisme (inflatie en stagnerende of zelfs negatieve groei), en zelfs als de centrale banken het tempo van de renteverhogingen tijdelijk vertragen, zijn nieuwe crises niet ver weg. Ze zullen proberen om de armen en arbeiders in de wereld de prijs hiervoor te laten betalen.
Er is geen uitweg binnen het kader van het kapitalistisch systeem; het moet worden afgeschaft om plaats te maken voor een socialistische wereld en een democratisch geplande economie om de behoeften van de gemeenschap en de toekomst van de planeet veilig te stellen.
