Verslag van de discussie over wereldperspectieven op het 13e wereldcongres van International Socialist Alternative
Door Bill Hopwood (lid van het Internationaal Comité van ISA)
Klimaatrampen, razende inflatie en de dreiging van een wereldrecessie. Een brute oorlog in Oekraïne en toenemende wereldwijde spanningen. Drie jaar COVID met gezondheidssystemen die op de rand van het breekpunt staan. Politieke polarisatie en onstabiele regeringen. De heersende klasse kijkt vol twijfel en gebrek aan vertrouwen naar de toekomst. Er wordt gesproken over het “tijdperk van wanorde” en “polycrisis”. Er zijn stakingen, opstanden en massaprotesten. Dit is de planeet Aarde aan het begin van 2023.
Het recente wereldcongres van International Socialist Alternative besprak deze thema’s vanuit marxistisch perspectief. Terwijl de grimmige situatie die het kapitalisme heeft gecreëerd wordt erkend, verklaart een marxistische analyse de oorzaken van dit tijdperk van crises. Het marxisme probeert de huidige trends te begrijpen, wijst op toekomstige ontwikkelingen en schetst hoe de arbeidersklasse, de overgrote meerderheid van de mensheid over de hele wereld, de meervoudige rampen kan overwinnen.
Klimaatramp
Boven alles zweven de toenemende milieurampen nu het kapitalisme de ecologie en de natuurlijke systemen van de planeet verwoest. Naast klimaatverandering is er overal plasticvervuiling, wordt de biodiversiteit ernstig bedreigd en verdwijnen soorten in een alarmerend tempo. Dit zijn enkele van de vele wonden die het kapitalisme heeft toegebracht door de natuur te plunderen om de winst te vergroten.
Voor velen, vooral jongeren, voelt het alsof de mensheid voor een grimmige keuze staat om te overleven. Elke maand brengt nieuwe rampen van verergerende overstromingen, hittegolven, droogtes, branden en krachtige stormen.
De jaarlijkse milieuconferenties die door de Verenigde Naties worden georganiseerd, leveren gloeiende verslagen op, maar geen verandering. De uitstoot van CO2 in de atmosfeer blijft toenemen. Op COP27, die werd gehouden onder de Egyptische dictatuur, waren er meer dan duizend lobbyisten uit de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), meer dan van welk ander land ook. De VAE zijn een belangrijke exporteur van olie en gas en willen hun olieproductie tegen 2027 verdubbelen. De VAE zullen de COP28 organiseren met Sultan Al Jaber, hoofd van hun oliemaatschappij, als voorzitter, waarmee ze elke pretentie dat deze evenementen gaan over het vinden van oplossingen voor de klimaatcrisis laten varen. De mensheid kan van dit proces geen antwoord op de klimaatverandering verwachten. Na drie decennia is het een mislukking. Zoals Greta Thunberg zei: “Blah, blah, blah”.
Er is veel gesproken over zogenaamde propere technologie en koolstofcompensatie om de klimaatramp aan te pakken. Een recent rapport toont aan dat de meeste compensatie waardeloos is. Enorme sommen geld worden gestoken in koolstofafvang, het idee dat de industrie koolstof kan blijven verbranden maar de uitlaatgassen op de een of andere manier kan opvangen. Ook dit is een enorme zwendel die erg duur is en niet werkt. De grote oliemaatschappijen en de banken die hen steunen, blijven de productie van fossiele brandstoffen uitbreiden en proberen de mensheid wijs te maken dat de koolstof die zij produceren op de een of andere magische manier niet zal bijdragen tot de klimaatverandering.
De meeste instrumenten voor een overgang naar schone energie – wind, water, zon en aardwarmte – bestaan al. Dat is een boodschap van hoop die de milieubeweging ter harte moet nemen. De belemmering voor de omschakeling is niet technisch. Het is het kapitalisme, gebaseerd op privébezit van land en grondstoffen en productie voor winst, dat in de weg staat.
Er is een tak van de milieubeweging die wanhopig de strijd en zeker elke kritiek op het kapitalisme uit de weg gaat. Zij grijpen naar elke strohalm, zoals koolstofopvang en kernenergie. De Duitse Groenen hebben dit vorig jaar aangetoond toen zij instemden met de grote uitbreiding van de kolenmijn in Lützerath, en de verhoging van de Duitse bewapeningsuitgaven met 100 miljard euro steunden – zij bieden geen antwoord op de ecologische rampen. Mettertijd zullen de onvermijdelijke mislukkingen van het “groene kapitalisme” de beweging aanzetten tot een diepere analyse van het verband tussen kapitalisme en ecologische crises.
Nu al erkent een vleugel de noodzaak om de strijd voor het klimaat te combineren met andere strijd van de arbeidersklasse, waaronder de strijd voor degelijk jobs en betaalbare huisvesting. Zij verbinden zich met de werkenden, van wie velen een onzekere toekomst tegemoet gaan, om te strijden voor degelijke jobs bij de transitie naar schone energie en het herstel van de gezondheid van het milieu. Dit is de kern van de milieucampagnes en -activiteiten van ISA.
‘Warme’ en ‘koude’ oorlog
De brute oorlog in Oekraïne heeft de angst voor een nucleair conflict weer aangewakkerd. Het regime van Poetin berokkent de Oekraïense arbeiders enorm veel leed. De wreedheid van het Russische regime blijkt ook uit de onbeschaamde minachting voor het leven van de eigen troepen die in massale golven worden afgeslacht in gevechten die worden omschreven als ‘vleesmolens’.
Terwijl het Oekraïense volk duidelijk vecht voor zijn huis en leven, gaat de regering-Zelenski door met het privatiseren van sectoren van de economie die van vitaal belang zijn voor de oorlogsinspanning en met het aanvallen van de weinige democratische rechten die in het land bestaan.
De VS en de NAVO sturen geen miljarden dollars aan wapens uit liefde voor de Oekraïners, maar gebruiken het lijden van het Oekraïense volk om de nieuwste wapens te testen en hun positie in het groeiende conflict met China te versterken. Sinds de inval van Rusland hebben Zweden en Finland het lidmaatschap van de NAVO aangevraagd en heeft de NAVO nauwere banden aangeknoopt met Japan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland. Duitsland en Japan hebben een verdubbeling van hun uitgaven aangekondigd en de meeste andere landen hebben miljarden extra geïnvesteerd in dodelijke wapens.
De oorlog in Oekraïne, die de meeste krantenkoppen haalt, is niet de enige grote oorlog van dit moment. De VS en Canada verkopen wapens aan het Saudische regime, dat het Jemenitische volk leed berokkent in de oorlog die in 2014 begon en heeft geleid tot 400.000 doden, grootschalige hongersnood en 4 miljoen ontheemden.
In het conflict tussen de VS en China, dat geworteld is in economische en geopolitieke rivaliteit, hebben de VS in de meest recente periode aan macht gewonnen, terwijl China is verzwakt. De Chinese kapitalistische dictatuur heeft, als teken van zwakte in plaats van kracht, alle macht geconcentreerd rond Xi Jinping. Toch blijven de interne crises zich vermenigvuldigen. China is bedolven onder schulden: de totale schuld van alle sectoren bedraagt officieel 51,9 biljoen dollar, bijna drie keer het bruto binnenlands product van het land. De huizenmarkt verkeert in een diepe crisis met een overaanbod van woningen en veel projectontwikkelaars die technisch failliet zijn. De huisvestingscrisis heeft op haar beurt de inkomsten van de lokale overheden geraakt, die grotendeels afhankelijk zijn van de verkoop van grond. De lokale overheden gaan ook gebukt onder de kosten van het vroegere zero covidbeleid, die op meer dan 57 miljard dollar worden geraamd.
De abrupte draai van 180 graden rond het zero covidbeleid heeft een gezondheidsramp van monumentale omvang veroorzaakt en het CCP-regime verder ondermijnd. Zero Covid stortte in met een ongeplande paniekreactie op de protesten van november 2022, die het regime in twijfel trokken en overal in China plaatsvonden. Deze protesten volgden op onder meer massaprotest van arbeiders in de enorme Foxconn-fabriek.
De Chinese bevolking neemt af. Als onderdeel van zijn reactie valt het regime feministen aan en bevordert het de ‘traditionele gezinswaarden’. In het verleden vertrouwde het regime op het aantrekken van arbeiders van het platteland naar de steden voor goedkope arbeid. Deze weg naar groei is aan het verdwijnen, waardoor de huizenmarkt verder wordt ondermijnd. De jongerenwerkloosheid loopt nu op tot 20%.
De Chinese economie wordt geconfronteerd met historisch lage groeicijfers en kan zelfs een productiedaling tegemoet zien. Aangezien het regime niet langer kan zorgen voor een betere levensstandaard voor een deel van de samenleving, zal het in toenemende mate vertrouwen op repressie. Het kan de tegenstellingen in de samenleving echter niet in bedwang houden en zoals elke dictatuur in de geschiedenis op een bepaald moment heeft ontdekt, explodeert de snelkookpan. De recente protesten tegen het zero covidbeleid en van arbeiders, vrouwen en jongeren zijn tekenen van wat komen gaat als de grootste arbeidersklasse ter wereld haar ketenen afschudt. ISA in China bouwt aan de kern van een organisatie die de Chinese arbeiders zal helpen te strijden voor een echte democratische socialistische samenleving.
China’s spraakmakende ‘Belt and Road Initiative’ stuit op steeds meer tegenstand en problemen nu landen verdrinken onder Chinese schulden. India probeert te balanceren tussen de kampen van de Koude Oorlog en hoopt dat de industrie zich uit China zal verplaatsen. Zijn zwakke infrastructuur zal de verschuiving van de productie echter beperken.
Het neerschieten van de Chinese ballon door de VS op de laatste dag van het wereldcongres illustreert de spanningen tussen de VS en China.
Het Chinese regime, hoewel verzwakt, is nog steeds een belangrijke macht en zowel de VS als China bereiden zich voor op een gewapend conflict. Er bestaat een reëel risico van een gewapend conflict over Taiwan, misschien uitgelokt door de VS, zoals gebeurde bij het incident in de Golf van Tonkin in 1964, dat de VS gebruikten als excuus om hun acties in de oorlog in Vietnam op te voeren.
Terwijl de VS aan macht heeft gewonnen, zullen de spanningen binnen de NAVO, vooral tussen de EU en de VS, opnieuw de kop opsteken over het economisch beleid. De VS richt zich op de Stille Oceaan, maar heeft aan invloed in het Midden-Oosten verloren, zoals bleek uit de Saoedische weigering om de olieproductie te verhogen zoals Biden vroeg.
Binnen de VS loopt het evenmin goed voor de kapitalisten, met de diepe verdeeldheid in de samenleving en de dreigende economische stormwolken.
Donkere economische wolken: inflatie en recessie
Aan de basis van het conflict tussen de VS en China ligt een drastische verschuiving in de economische realiteit. Gedurende enkele decennia, in het tijdperk van neoliberalisme en globalisering, profiteerden beide kapitalistische klassen van de economische banden. De Chinese economie kende massale directe buitenlandse investeringen en een drastische toename van industrie en productie. De machthebbers in de VS en de EU profiteerden van goedkope arbeid en grondstoffen, en een belangrijke nieuwe markt.
De zaken zijn echter omgekeerd. Nu, met een opstapeling van productiemiddelen en beperkte markten voor expansie, zijn de kapitalisten steeds meer in conflict om markten.
De kapitalisten hebben hun vertrouwen in de markt verloren. De Duitse krant Der Spiegel schreef onlangs: “Het ene grote probleem volgt op het andere. Tot voor kort was er één oplossing voor al deze problemen: de markt zou voor zichzelf zorgen. Maar wie gelooft daar vandaag nog serieus in?” In toenemende mate speelt de natiestaat een essentiële rol om de kapitalisten in de respectieve landen overeind te houden. Westerse bedrijven verplaatsen hun productielijnen naar bondgenoten, bekend als “friend-shoring”.
De Amerikaanse regering grijpt rechtstreeks in om investeringen te stimuleren als onderdeel van haar rivaliteit met China. De CHIPS Act voorziet in 280 miljard dollar om de Amerikaanse productie van halfgeleiders te stimuleren, terwijl de Inflation Reduction Act bijna 400 miljard dollar uittrekt voor de productie van nieuwe energietechnologieën.
De inflatie, veroorzaakt door aanbodschokken onder Covid en versterkt door de oorlog in Oekraïne, verwoest de levensstandaard van werknemers over de hele wereld. De universele reactie van de centrale banken is het opdrijven van de rente, waardoor de crisis van de kosten van levensonderhoud nog groter wordt, met als doel een recessie te veroorzaken om de vraag te verminderen en de levensstandaard van de werkenden verder te verlagen.
De inflatiedruk komt uit talrijke hoeken: de klimaatverandering, de toenemende geopolitieke spanningen, de omlegging van bevoorradingsketens, het toenemende protectionisme, de massale nieuwe wapenwedloop en speculatieve zeepbellen. Een verhoging van de rente zal geen van deze problemen oplossen.
Inflatie en hogere rente maken de grimmige situatie in veel neokoloniale landen nog erger. De renteverhoging in de VS in 1980, de Volcker-schok, heeft de economieën in Latijns-Amerika een decennium lang verwoest. De regering van Nigeria herontwerpt haar munt, wat chaos veroorzaakt met mensen die zonder geld komen te zitten en sterfgevallen van zieken die de gezondheidszorg niet kunnen betalen. Deze golf van inflatie en renteverhogingen zal de armen en de arbeidersklasse van Afrika, Azië en Latijns-Amerika treffen en de massaprotesten en -opstanden verder aanwakkeren.
Explosieve bewegingen
Overal ter wereld is er strijd. Er is massale woede over de obscene ongelijkheid waarbij de superrijken pronken met hun rijkdom, terwijl meer dan 800 miljoen mensen honger hebben en miljarden onzeker zijn. Deze woede explodeert.
De massabeweging in Sri Lanka heeft de voorheen schijnbaar almachtige familie Rajapaksa ten val gebracht. Golven van massabewegingen in Latijns-Amerika hebben de afgelopen jaren staatsgrepen neergeslagen, rechts teruggedrongen en de deur geopend voor meer linkse regeringen en presidenten.
De wereldwijde beweging van vrouwen voor het beëindigen van seksueel geweld en voor gelijke beloning, kinderopvang en reproductieve rechten gaat door. In veel strijd voor lonen en democratische rechten staan vrouwen vooraan. De strijd in één land die navolging krijgt in andere landen is een internationaal gegeven dat niet meer weg te denken is.
Het historische moment in Iran is een inspiratie voor alle onderdrukten en de werkende klasse over de hele wereld. Maandenlang heeft de beweging doden, geweld en massale gevangenneming getrotseerd. Zoals vaak het geval is op het hoogtepunt van de strijd, hebben de mensen hun angst voor het regime verloren. Begonnen als een beweging tegen de reactionaire onderdrukking van vrouwen, heeft zij zich uitgebreid om alle volkeren van Iran – Azerbeidzjanen, Koerden, Beloetsji, enz. – samen met de meerderheid van de Perzen te verenigen. Arbeiders zijn gaan staken en hebben in sommige steden hun eigen comités van strijd en zelforganisatie opgericht. Deze beweging om zich onafhankelijk van de kapitalistische staat te organiseren, is een kenmerk van veel massabewegingen. Vergelijkbare organen ontstonden in de Tunesische revolutie van tien jaar geleden, in Colombia op het hoogtepunt van de strijd in 2021 en bestaan nu in Soedan en Peru. Zij zouden een begin kunnen zijn van een alternatieve arbeidersregering, indien zij in heel het land worden opgebouwd en verenigd en gekoppeld aan een duidelijk politiek alternatief.
Bewegingen voor democratische rechten zijn wijdverbreid. In tegenstelling tot wat academici beweren die zich richten op de middenklasse, is de arbeidersklasse de meest consequente strijder voor democratie. Voor arbeiders is het geen abstract ideaal, maar het middel om zich te organiseren en te strijden. De Israëlische samenleving wordt opgeschrikt door grote betogingen ter verdediging van haar beperkte democratische regels.
De kapitalistische klasse is een kleine minderheid. Ze gebruikt alle middelen om de arbeidersklasse te verdelen. Ze verzinnen scheidslijnen zoals ‘ras’ en proberen vervolgens mensen te bewapenen, te onderdrukken en te verdelen op grond van nationaliteit, religie, geslacht, seksuele geaardheid en meer. Een van hun huidige favoriete doelwitten zijn transpersonen. Maar steeds meer mensen, vooral jongeren, verwerpen deze vooroordelen, zoals blijkt uit de strijd en overwinningen op het gebied van LGBTQ+-rechten en massabewegingen tegen racisme.
ISA verbindt vastberaden strijd tegen onderdrukking en voor volledige democratische rechten met sociale en economische kwesties om stagnerende lonen, afnemende overheidsdiensten en toenemende ongelijkheid, die de voedingsbodem vormen voor de ondersteuning van deze vooroordelen, te doorbreken.
In een tijd van crisis en zonder leiding van de arbeidersbeweging kunnen nationale rivaliteit en conflicten tot uitbarsting komen. In Ierland dreigt een nieuwe golf van conflicten en het conflict in Palestina-Israël wordt nog heviger. ISA heeft een trotse traditie die de rechten van minderheden op zelfbeschikking erkent en tegelijkertijd streeft naar het opbouwen en verdedigen van de eenheid van de arbeidersklasse, zoals in Noord-Ierland gedurende tientallen jaren.
De arbeidersklasse is terug
In veel landen is de ‘arbeidersklasse terug’, zoals Mick Lynch, prominent vakbondsleider van de Britse spoorwegen, verklaarde. Groot-Brittannië kende een maandenlange golf van stakingen. In Frankrijk zijn naast stakingen betogingen met miljoenen deelnemers gehouden in het verzet tegen de aanvallen op de pensioenen. De steun voor vakbonden in de VS is met 71 procent de hoogste in decennia, nu werknemers hun levensstandaard verdedigen en nieuwe vakbonden oprichten. Werknemers van Amazon over de hele wereld proberen de brutale arbeidsomstandigheden van Jeff Bezos te overwinnen.
Portugal zit midden in weken van stakingen en massabijeenkomsten van leraren, verpleegkundigen en andere werknemers. De Turkse regering meldde dat daar in de eerste twee maanden van 2022 106 wilde stakingen plaatsvonden, meer dan het totale aantal wilde stakingen in de voorgaande vijf jaar. Griekse arbeiders herstellen van het verraad van de ‘linkse’ Syriza-regering die in 2015 capituleerde voor de Europese Unie/IMF en brutale bezuinigingen oplegde. In november vond de grootste stakingsbeweging sindsdien plaats.
Behalve dat werknemers actie voeren, is er ook veel publieke steun voor stakingen. Het was de publieke steun die de acht maanden durende staking van openbare universiteitsdocenten in Nigeria in stand hield. Toen in Canada de Ontario Federation of Labour met een algemene staking dreigde, werd deze door de helft van het publiek gesteund.
Het is echter nog steeds zo dat de meeste vakbondsleiders in het verleden leven, in het tijdperk van het sluiten van compromissen met de bazen waardoor de reële lonen in de loop der tijd zijn gedaald en de arbeidsomstandigheden zijn ondermijnd. Ze hebben zich ook niet georganiseerd om vakbondscontracten te verdedigen en de ongeorganiseerden te organiseren.
De zaken beginnen te veranderen. Bij veel contractonderhandelingen verwerpen de leden de eerste en soms meerdere slechte deals die de leiders aanbevelen, of accepteren ze die maar ternauwernood. Spoorwegarbeiders in de VS verwierpen een belabberd akkoord, aanbevolen door de leiders van de vakbonden. Toen legde Biden, een zelfverklaarde ‘vriend van de vakbonden’, de werknemers een slecht contract op. Deze stakingsbrekende actie werd gesteund door linkse Democraten van ‘The Squad’. International Socialist Alternative maakt deel uit van de strijd om terug strijdbare vakbonden op te bouwen.
Arbeiders strijden ook voor democratie en tegen onderdrukking. De strijd voor een degelijke levensstandaard en menselijke waardigheid zijn nauw met elkaar verbonden.
Polarisatie: dreiging van rechts en verzet van arbeiders
Naarmate de meervoudige crises van het kapitalisme toenemen en de woede groeit, raken de gevestigde partijen en de instellingen die het grootkapitaal in stand houden steeds meer in diskrediet.
In veel landen verzwakken de traditionele centrumpartijen, zowel links als rechts, en raken ze in verval. Dit kan een tijdlang worden gemaskeerd door de steun aan centrumpartijen, zoals van de Squad in de VS die Biden steunt of de NDP in Canada die de Liberalen steunt. Ook kunnen centrumpartijen uit angst voor uiterst rechts verkiezingen winnen, zoals Macron in Frankrijk, maar zonder enthousiaste steun, zoals hij inmiddels heeft ontdekt.
In de meeste landen leidt rechts op dit moment de politieke terugslag tegen het neoliberale establishment. Als er maar één stem in een kamer is, kan die luid zijn; de zwakte van links doet rechts sterker lijken. Dit falen van links wordt schrijnend aangetoond door de linkse verkozenen van de Squad in de VS die het breken van de spoorstaking steunden, waardoor sommige Republikeinen zich konden voordoen als voorstanders van arbeiders.
Deze rechtse politici en de extreemrechtse krachten die zij aanmoedigen vormen een reële bedreiging voor het leven en de veiligheid van de mensen. De RSS in India, die Modi steunt, bestaat uit gewelddadige neofascistische misdadigers. Het besluit van het Amerikaanse Hooggerechtshof om Roe v Wade ongedaan te maken, brengt de levens van vrouwen in gevaar.
Het is echter niet eenzijdig. De Indiase boeren hebben in een jarenlange campagne van epische proporties Modi tot toegevingen gedwongen. Indiase arbeiders organiseerden een algemene staking die 250 miljoen mensen mobiliseerde in 2020. Het is niet een gebrek aan strijd dat Modi aan de macht laat, maar het volslagen falen van de politieke krachten om een alternatief te bieden voor Modi’s BJP.
In de VS was er het potentieel voor een massabeweging ter verdediging van Roe v Wade. Maar de Democraten en de mainstream vrouwenbewegingen die met de Democraten verbonden zijn, weigerden te mobiliseren. Ze beperkten zich tot oproepen om te stemmen voor de Democraten en het doneren aan wederzijdse hulp.
De strijd van de arbeidersklasse kan rechts sterk ondermijnen. In Frankrijk bleek uit een recente opiniepeiling dat tweederde van de aanhangers van de extreemrechtse Rassemblement National, geleid door Le Pen, de stakingsbeweging tegen de pensioenhervorming steunt.
In veel landen raken politici volledig in diskrediet. Bij de tweede ronde van de parlementsverkiezingen in Tunesië kwam slechts 11% stemmen, waarschijnlijk een van de laagste opkomstpercentages ooit bij verkiezingen. In sommige landen doet de term ‘politieke crisis’ geen recht aan wat er gaande is. In Haïti zijn er, na jaren van afgelaste verkiezingen en de moord op de laatste president, letterlijk geen gekozenen meer in het land omdat al hun mandaten zijn afgelopen. Groot-Brittannië, vroeger een stabiele kapitalistische samenleving, heeft in minder dan twee maanden tijd drie premiers gehad en nog steeds is de regerende Tory-partij verscheurd door verdeeldheid.
Als de kapitalistische klasse de controle over de politiek verliest, kan ze overgaan tot repressie. Het aantal militaire staatsgrepen op het Afrikaanse continent is toegenomen en zou in de nabije toekomst ook in Pakistan kunnen plaatsvinden. De couppogingen in de VS door aanhangers van Trump en in Brazilië door aanhangers van Bolsonaro konden niet rekenen op de steun van de heersende klasse, omdat die de mogelijkheid van repressie wil bewaren voor wanneer het van vitaal belang is om hun klassenbelangen te verdedigen.
Naast de opkomst van reactionaire partijen heeft polarisatie nog een andere kant. Er is enorme potentiële steun voor stoutmoedige radicale ideeën, zoals blijkt uit de enorme BLM-protesten in 2020 en de energie die wordt gegenereerd door linkse verkiezingscampagnes zoals die van Corbyn, Sanders en Mélenchon. Helaas capituleerde Sanders voor het establishment van de Democratische Partij. Toen Corbyn leider was, groeide het ledental van de Labour Party tot meer dan 550.000, de grootste partij in Europa, maar toch gebruikte Corbyn deze massale steun niet om af te rekenen met de pro-kapitalistische verraders in de Labour Party die de verkiezingscampagne opzettelijk saboteerden. Rechts is meedogenloos – Corbyn mag zich bij de volgende verkiezingen niet eens kandidaat stellen voor de Labourpartij.
Latijns-Amerika toont de vastberadenheid van de arbeidersklasse om een uitweg te vinden uit de ellende waarin zij verkeert. Na een golf van enorme massabewegingen die in 2019 begon, werden in Colombia, Chili, Peru en Honduras linkse regeringen gekozen. Deze regeringen sluiten echter een compromis met het kapitalisme in plaats van massamobilisatie op te bouwen om het verzet van de heersende klasse te overwinnen. Vooral in deze tijd van economische instabiliteit verhindert het sluiten van deals met het grootkapitaal het afdwingen van echte vooruitgang voor de armen en de arbeidersklasse, wat een voedingsbodem dreigt te vormen voor nieuwe golven van reactie.
Maar als de kapitalistische klasse ongeduldig wordt en te snel in actie komt, kan de zweep van de contrarevolutie de massa’s tot actie aanzetten. De staatsgrepen in Bolivia in 2019 en Peru in 2022 lokten een massale strijd uit, waarbij het coupregime in Bolivia slechts een jaar standhield en dat in Peru nu aan een zijden draadje hangt.
Als de arbeidersleiders een duidelijke politiek hadden, kon niet alleen de staatsgreep worden neergeslagen, maar kon ook de weg naar een socialistische transformatie worden geopend. Zo’n overwinning in één land zou revolutionaire bewegingen in het hele continent op gang brengen.
“Doomerisme” en hoop
Kapitalisme leidt tot vervreemding. Mensen zijn afgesneden van de natuur. Voor de meeste mensen biedt werk geen veilig leven en geeft het ook geen voldoening. Werknemers in de zorg en het onderwijs werden drie jaar geleden nog voorgesteld als helden. Nu worden ze behandeld als nietsnutten, ze zijn overwerkt en onderbetaald. De systemen waarin ze werken zijn bijna tot het breekpunt gespannen.
De lage lonen, de onzekere werkgelegenheid en het gebrek aan betaalbare kwaliteitswoningen worden allemaal erger. In China is er sprake van ‘platliggen’ met jonge mensen die uit de ratrace stappen en zich uit protest letterlijk neerleggen. Geconfronteerd met de enorme kosten van de opvoeding van kinderen, beschouwen velen zichzelf als de ‘laatste generatie’. Overal ter wereld zijn vrouwen steeds minder geneigd om kinderen te krijgen. Wereldwijd klagen bazen dat werknemers niet bereid zijn genoegen te nemen met een lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden.
Het laatste VN-rapport over menselijke ontwikkeling meldt dat de wereld nu pessimistischer is dan in de afgelopen 100 jaar: “We leven in een wereld vol zorgen.” Hetzelfde rapport stelt dat het niveau van geestelijke nood vandaag hoger is dan tijdens de Grote Depressie en tijdens beide wereldoorlogen.
Dit komt zowel door de objectieve toestand van de wereld – oorlog, klimaatramp, armoede, onderdrukking en meer – als door de wijdverbreide perceptie van het ontbreken van een levensvatbaar alternatief, als gevolg van de huidige zwakte van de leiding van de arbeidersbeweging.
Dit gevoel van wanhoop en pessimisme, “doomerisme”, kan echter snel veranderen in woede en actie. Het marxisme speelt een essentiële rol bij het begrijpen van wat er gaande is, bij het wijzen van een weg vooruit en bij het uitleggen dat als de mensheid uit de gevangenis van het kapitalisme ontsnapt, iedereen een veel betere levenskwaliteit kan genieten en ecologische rampen kan keren. Die toekomst is mogelijk, en het is een socialistische toekomst.
Komende strijd
Er is geen uitzicht op een nieuw tijdperk van kapitalistische stabiliteit. Strijd zal blijven uitbarsten als arbeiders, armen en onderdrukten vechten voor een beter leven. De arbeidersklasse zal streven naar de opbouw van strijdbare vakbonden en massale arbeiderspartijen. ISA is en zal deel uitmaken van deze strijd en zal zowel de bewegingen van werkende mensen als de noodzakelijke sterkere internationale revolutionaire socialistische kracht opbouwen.
