De jaarlijkse klimaattop, COP27, wordt dit jaar gehouden in Egypte, waar een dictatuur heerst. Terwijl de planeet brandt, willen de wereldleiders niet gestoord worden door het vervelende ongemak van betogers die een toekomst voor zichzelf, de toekomstige generaties en hun huizen eisen.
Artikel door Bill Hopwood (Socialist Alternative, ISA in Canada)
De dodelijke en angstaanjagende gevolgen van de toenemende klimaatverandering zijn voor iedereen duidelijk. Tegelijkertijd maken de oliemaatschappijen recordwinsten en bereikt de uitstoot van kooldioxide (CO2) nieuwe records. Dit is de realiteit aan het begin van COP27, de jaarlijkse bijeenkomst van politici en bedrijfsleiders van de wereld om de klimaatverandering te bespreken.
Er zijn antwoorden op de klimaatverandering: een snelle overgang van fossiele brandstoffen naar bestaande alternatieven van hernieuwbare energie. De belemmering is niet technisch, het obstakel is het kapitalisme, een systeem dat winst boven menselijk welzijn of de gezondheid van de planeet stelt. Het is het kapitalisme dat de klimaatverandering heeft veroorzaakt, het is onlogisch om te verwachten dat het kapitalisme de klimaatverandering aanpakt.
De realiteit van klimaatveranderingen
Overal zijn er nieuwe klimaatrampen. Rampzalige overstromingen in Pakistan met meer dan 1.700 doden en meer dan 33 miljoen getroffenen; in Nigeria met 700.000 ontheemden en minstens 400 doden; en in Zuid-Afrika met meer dan 400 doden. Naast overstromingen zijn er droogteperiodes die records breken: Europa kende de ergste droogte in 500 jaar; de centrale prairies van Noord-Amerika en het westen van de VS bevinden zich midden in de ergste droogte in 1200 jaar; en Zuid-China kende de ergste droogte sinds meer dan 100 jaar. De droogte ging gepaard met buitensporige hitte, die in Sjanghai en andere delen van Zuid-China meer dan 40 graden Celsius bereikte; Groot-Brittannië kende een nieuw record van meer dan 40 graden Celsius, evenals Japan; vóór de overstromingen kende Pakistan temperaturen tot 49,5 graden Celsius en India 49,2 graden Celsius; een stad in Argentinië bereikte 45 graden Celsius; en Onslow, Australië, 50,7 graden Celsius. Met de hitte en de droogte komen ook de branden; 2022 was weer een brandjaar.
De toegenomen hitte maakt ook tropische stormen krachtiger, met sterkere winden en meer water. Orkaan Fiona, de sterkste orkaan ooit in het oosten van Canada, doodde 31 mensen op zijn weg door het Caribisch gebied en Canada. Minder dan een maand later trof Ian Cuba, Florida en North Carolina, waarbij 146 mensen omkwamen. Op de Filipijnen eiste de tropische storm Megi 214 doden, de tyfoon Noru 38 doden en de Nalgae 48 doden.
Overstromingen, droogte en hittegolven verwoesten gewassen en vee. De Hoorn van Afrika lijdt onder de ergste droogte in decennia en meer dan 20 miljoen mensen worden nu geconfronteerd met acute voedselonzekerheid, ongeveer 9 miljoen dieren zijn gestorven en meer dan 16 miljoen mensen hebben een tekort aan water. De langdurige droogte in het westen van de VS heeft gevolgen voor de voedselproductie.
Dit zijn enkele actuele gevolgen. De reeds in de atmosfeer aanwezige CO2 zal nog ingrijpender veranderingen teweegbrengen. Het ijs in de gletsjers en op de polen smelt. De gletsjers van de Alpen, de Himalaya en de Rockies voeden grote rivieren die van vitaal belang zijn voor de voedselproductie en het leven in Azië, Europa en Noord-Amerika.
Smeltend ijs zal het oceaanpeil doen stijgen en steden over de hele wereld doen overstromen. De oceanen warmen op en absorberen CO2, waardoor het water zuurder wordt en koraal en veel ander zeeleven worden beschadigd. Levenssoorten worden zeldzamer en sterven in een alarmerend tempo uit. Het aantal milieuconflicten en ook het aantal vluchtelingen neemt toe.
Het gebrek aan reactie van het kapitalisme
Geconfronteerd met deze realiteit, is de verstandige reactie om van koers te veranderen. De heersende klasse in de wereld is echter niet verstandig. Na een daling van de CO2 uitstoot in 2020, als gevolg van de door COVID veroorzaakte recessie, zal 2022 de hoogste uitstoot ooit hebben. De CO2 in de atmosfeer bereikte in 2021 een nieuwe recordhoogte: 414,72 delen per miljoen. In 1995, het jaar van de eerste COP, was het 360,23 delen per miljoen. Na 26 COP-vergaderingen wordt het slechter voor de mensheid.
Maar de wereld ziet er goed uit voor de bazen en aandeelhouders van oliemaatschappijen. In 2022 hebben de vijf grootste particuliere oliemaatschappijen – ExxonMobil, Shell, TotalEnergies, Chevron en BP – tot nu toe 149 miljard dollar verdiend. De grootste oliemaatschappij ter wereld, Saudi Aramco, boekte in slechts drie maanden 42 miljard dollar winst. Ook andere kleinere oliemaatschappijen hebben het geld binnen geharkt. Er is genoeg geld om de klimaatverandering aan te pakken, maar het is in handen van bedrijven die de klimaatverandering versterken.
Deze recordwinsten zijn niet genoeg voor deze klimaatvernietigende bedrijven. Ze eisen en krijgen enorme subsidies van de belastingbetalers. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) verklaarde vorig jaar dat alle nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen moeten stoppen om de klimaatverandering aan te pakken. Toch bleek uit een studie van het IEA en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling dat de subsidies voor olie- en gasproductie in 2021 een recordniveau van 64 miljard dollar bereikten. De bredere subsidies voor fossiele brandstoffen bedroegen 697 miljard dollar, eveneens een recordbedrag.
De oorlog in Oekraïne heeft de verbranding van steenkool in Europa gestimuleerd. De oorlog toont de prioriteiten van de grote kapitalistische regeringen, met 92 miljard dollar steun aan Oekraïne, tot begin oktober. Op de een of andere manier lijkt er altijd geld te zijn voor oorlog.
De meeste toezeggingen die op de COP26 in Glasgow zijn gedaan om de CO2 te verminderen, worden niet nagekomen, en zelfs als ze volledig werden nagekomen, waren ze ontoereikend. Veel van de beloften zijn hol of rookgordijnen. Canada heeft toegezegd om naar netto nul uitstoot te gaan tegen 2050. Netto nul betekent niet het einde van de uitstoot van CO2. Het land beweert de geproduceerde CO2 te compenseren of af te vangen. Koolstofopvang is een droom, heeft tot nu toe niet gewerkt en is erg duur.
Het plan van Canada is nog hypocrieter – de productie van olie en gas moet toenemen, met als doel een netto nulproductie. De meeste CO2 komt echter vrij bij de verbranding en niet bij de productie. Maar het plan is om de olie en het gas te exporteren, zodat de Canadese regering kan doen alsof ze de klimaatverandering aanpakt. De realiteit is dat het niet uitmaakt waar de fossiele brandstoffen worden verbrand, de wereld is een mondiaal systeem, dus de CO2 komt nog steeds vrij.
Omslagpunten
Klimaatveranderingen gebeuren niet in een rechte lijn. Er is een opeenstapeling van CO2 en andere factoren totdat op een bepaald moment het weersysteem en andere natuurlijke cycli verschuiven. Wetenschappers beschrijven deze verschuivingen als omslagpunten.
De Noordpool warmt sneller op dan het wereldgemiddelde. Door de opwarming smelt het zee-ijs eerder en is het minder groot. IJs reflecteert zonlicht, water absorbeert zonlicht. Het smeltende ijs versnelt de opwarming van de Noordpool. Rond de pool ligt een grote band van permanent bevroren grond, permafrost. Hierin zitten enorme hoeveelheden organisch materiaal opgesloten. Naarmate de regio opwarmt, smelt de permafrost en komt er meer CO2 en methaan vrij, een nog krachtiger broeikasgas.
Als de Noordpool opwarmt, zal de Groenlandse ijskap onherroepelijk beginnen in te storten. Het is niet duidelijk of dat punt al is gepasseerd, maar wetenschappers waarschuwen dat het dichtbij komt en als het eenmaal zover is, is het te laat om te stoppen.
Ten minste de helft van de regen in het Amazonewoud is afkomstig van verdamping binnen het bos. Naarmate meer bosgebied ontgonnen wordt, valt er minder regen, en dus minder verdamping. Deze zichzelf versterkende cyclus dreigt het bos te veranderen in een grasland savanne.
COP27: Vergadering in een gevangenis
De jaarlijkse klimaattop, COP27, wordt dit jaar gehouden in Sharm el-Sheikh, een geïsoleerde badplaats in Egypte, waar een dictatuur heerst. Terwijl de planeet brandt, willen de wereldleiders niet gestoord worden door het vervelende ongemak van betogers die een toekomst voor zichzelf, de toekomstige generaties en hun huizen eisen.
Het Egyptische regime heeft extreme beperkingen opgelegd aan elke mogelijkheid om te protesteren of te betogen tijdens COP27, met slechts een kleine, gecontroleerde zone voor alle activisten, milieuactivisten, inheemse volkeren enz. De politici zullen veilig geïsoleerd zijn van de realiteit.
De Egyptische dictatuur gebruikt COP27 om de wereld een vals verhaal voor te schotelen dat Egypte actie onderneemt tegen klimaatverandering. COP27 is een belangrijke reddingslijn voor het regime nu het in gebreke dreigt te blijven met betrekking tot zijn schuldenberg. COP27 heeft de deur geopend naar internationale fondsen die dit regime zullen steunen.
Er zitten ongeveer 60.000 politieke gevangenen in Egypte en er wordt aan de lopende band gemarteld. Een internationaal bekende gevangene is Alaa Abd El-Fattah, die deel uitmaakte van de revolutie van 2011. Te veel milieu-ngo’s, zoals Greenpeace, kijken weg en gaan mee in de greenwashing van het Sisi-regime.
Er zou geen actie tegen klimaatverandering zijn zonder tientallen jaren protest van activisten, naast wetenschappelijk onderzoek. Meer dan 40 jaar lang hebben bedrijven en regeringen samengespannen om de realiteit van de klimaatverandering te ontkennen, te verwarren en anderszins te verdoezelen. Er kan geen klimaatrechtvaardigheid zijn zonder mensenrechten en sociale rechtvaardigheid.
De overstromingen in Pakistan benadrukken het onrecht dat tweederde van alle CO2 die sinds 1751 is vrijgekomen, afkomstig is uit de VS, de EU, Rusland, Japan, Canada en Australië. Pakistan heeft 0,3 procent van alle CO2 uitgestoten. Op de agenda van COP27 staan discussies over steun aan de meest kwetsbare landen die het minst bijdragen tot klimaatverandering – meestal in Afrika, Latijns-Amerika, de eilanden in de Stille Oceaan en Azië. Maar net als bij elk ander COP-plan zullen dit meer woorden en minder daden zijn. In 2009 hebben de rijkere landen (niet de vervuilende en winstgevende bedrijven) toegezegd 100 miljard dollar per jaar te verstrekken, tegen 2025 verwacht het Internationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling slechts 21,8 miljard dollar per jaar.
Kapitalisme lost het niet op
Het wordt steeds duidelijker dat bij de huidige trends de jaarlijkse COP-evenementen tot te weinig actie leiden en veel te laat komen. Het is waar dat het gebruik van hernieuwbare energiebronnen voor de productie van elektriciteit toeneemt, maar niet genoeg om de toename van CO2 te stoppen, aangezien elektriciteitsopwekking slechts een deel van de totale CO2-bronnen uitmaakt. Hernieuwbare energiebronnen hebben de fossiele brandstoffen niet vervangen bij de productie van cement of het meeste staal, bij het meeste goederenvervoer over lange afstand en bij een groot deel van de industrie en de verwarming van gebouwen.
Meer fundamenteel zijn de meeste acties pogingen om milieuonvriendelijke instrumenten en technologieën groener te maken. Elektrische auto’s worden alom aangeprezen als een oplossing voor de klimaatverandering. Het is echter zeer de vraag hoeveel groener elektrische auto’s werkelijk zijn wanneer de totale ecologische kosten van de productie van batterijen worden meegerekend. Auto’s, hoe dan ook aangedreven, zijn een extreem verspillende vorm van transport. De meeste Teslas wegen ongeveer 2.000 kilogram en nemen evenveel plaats in op de weg als elke andere auto. Al die ruimte en dat gewicht om, meestal, één persoon te verplaatsen. Openbaar vervoer is veel efficiënter in termen van wegruimte, verbruikte energie en gebruikte materialen per verplaatste persoon.
Nog ingrijpender is dat auto’s en vrachtwagens het stedelijk landschap de afgelopen 100 jaar hebben gedomineerd. Ongeveer 30 tot 50 procent van de stedelijke grond wordt gebruikt voor auto’s, wegen en parkeerplaatsen. Als dit aandeel aanzienlijk zou worden verminderd, zou er meer ruimte komen voor woningen, parken, bomen en het verbouwen van voedsel. Een dergelijke verschuiving zou beter zijn voor de geestelijke gezondheid, de veiligheid en de sociale relaties en zou helpen de klimaatverandering het hoofd te bieden.
Een gemeenschappelijk kenmerk van de meeste steden zijn hoge gebouwen van beton en bekleed met glas. Dit is een favoriete constructie van op winst beluste projectontwikkelaars. De productie van cement voor beton produceert 3 procent van alle broeikasgassen. Deze gebouwen zijn vaak sociaal isolerend en vereisen in de zomer veel koeling omdat de glazen wanden als een broeikas werken. Gebouwen kunnen worden ontworpen om passief om te gaan met klimaatverandering en tegelijkertijd sociaal voordelig zijn.
Bedrijven creëren, om hun winst te vergroten, bewuste verspilling van ingebouwde verouderde en niet-repareerbare goederen. De aarde wordt behandeld als een bron van grondstoffen die uit de grond wordt gerukt en vervolgens wordt het afval terug in de aarde, het water en de lucht gedumpt. Op de een of andere manier ziet het kapitalisme het leegroven van de wereld en het veranderen ervan in een vuilnisbelt als levensvatbaar op lange termijn. Het kapitalisme heeft het waanidee dat de mensheid los kan staan van de natuur. Marx schreef hoe het kapitaal de mensheid had gescheiden van de natuur in wat hij een “metabolische breuk” noemde. Engels schreef, in tegenstelling tot de visie van het kapitalisme, dat “we er bij iedere stap aan worden herinnerd dat de natuur zich niet laat veroveren zoals een vreemd volk dat doet, maar dat wij, als vlees, bloed en hersenen, deel uitmaken van de natuur en midden in de natuur leven.”
Wat te doen?
Zoals Greta Thunberg zei over COP26 was het “Blah, blah, blah.” Een recente stroom van internationale rapporten waarschuwde dat de tijd begint te dringen nu de wereldleiders de mensheid dicht bij de afgrond brengen. Professor Johan Rockström zei in oktober 2022 dat de wereld “zeer, zeer dicht bij onomkeerbare veranderingen komt … de tijd dringt zeer, zeer snel.”
Er is een groeiende golf van individuele acties door groepen zoals Insulate Britain, Extinction Rebellion, Just Stop Oil en Letzte Generation (Laatste Generatie) die tactieken gebruiken zoals protesten in kunstgalerijen en het blokkeren van wegen. De strategie lijkt te zijn om met opvallende acties publiciteit te krijgen die politici ervan moeten overtuigen om van koers te veranderen. Hoe goed bedoeld ook, het moet duidelijk zijn dat de politici vastzitten aan het kapitalisme en dat het kapitalisme, bijna sinds zijn geboorte, vastzit aan fossiele brandstoffen en een ruimere roofbouw op de natuur.
In plaats van naar de wereldelite te kijken, zou de milieubeweging naar de gewone mensen moeten kijken, die al onder de klimaatverandering lijden en geen superwinsten verdienen aan de vernietiging van het klimaat. Arbeiders hebben de macht om de raderen van industrie en handel te stoppen. Veel arbeiders hebben jobs die nefast zijn voor de eigen mentale gezondheid en bovendien slecht betaald. De wereldbanken drijven de economie naar een nieuwe, mogelijk diepe, recessie.
Een programma dat goede jobs die lonend, interessant en goed betaald zijn combineert met acties om de groeiende ecologische rampen aan te pakken, en goede openbare diensten biedt en onderdrukking aanpakt, zou brede steun krijgen. Het geld om dit te doen bestaat vandaag door de rijkdom van de oliemaatschappijen, banken, auto-industrie en andere megacorporaties democratisch in publieke handen te nemen, naast de onteigening van de winsten van de miljardairs.
Dan zou de mensheid bestaande technologie kunnen gebruiken en nieuwe ontwikkelen die met de natuur samenwerken om de ecologische harmonie met de aarde te herstellen en te voorzien in de behoeften van de wereldbevolking, nu en in de toekomst. Dat is het waard om ons voor te organiseren en te strijden, het gaat immers om de toekomst van de mensheid en de aarde.
