De opstand tegen het regime begon met een brute en onrechtvaardige moord. Op 16 september werd bekendgemaakt dat Zhina (Mahsa) Amini was overleden als gevolg van haar arrestatie drie dagen eerder door de Iraanse zedenpolitie. Haar misdaad? Haar niet correct aangebrachte hoofddoek werd door de zedenpolitie beschouwd als een misdaad tegen het regime van de moellahs. Het jonge meisje betaalde daarvoor met haar leven.
door Maxime (Luik) uit maandblad De Linkse Socialist
Sindsdien was er een uitbarsting van protest en strijd. De centrale slogan daarbij is ‘vrouw, leven, vrijheid’, die voortkomt uit de Koerdische vrouwenbeweging eind vorige eeuw en een bijzondere weerklank kreeg in de strijd tegen Islamitische Staat in Noord-Syrië. Deze Koerdische slogan is overgenomen door alle Iraniërs in de strijd, of ze nu Farsi, Koerdisch of Arabisch spreken. Dat is tekenend voor het potentieel van de beweging om de door het regime aangewakkerde verdeeldheid tussen de gemeenschappen te overstijgen. Het duurde niet lang voordat de slogans expliciet tegen het regime werden gericht.
De mobilisaties begonnen in de Koerdische regio van Iran, één van de meest religieus onderdrukte regio’s van het land. Het protest breidde zich al snel uit naar het hele land. De woede over de dood van een jonge vrouw versterkte het verlangen naar een vrijer leven. Mensen kwamen eerst bijeen voor de begrafenis van de jonge Zhina en bleven daarna bijeenkomen om te strijden tegen de verplichte hijab, en vervolgens voor hun vrijheid. Vrouwen verbrandden of verwijderden hun hijab, er werden sit-ins en stakingen op universiteiten georganiseerd, scholieren protesteerden en meer recent gingen ook arbeiders uit de petrochemische sector in het zuiden van het land in staking.
Repressie en ellende voeden de revolutie
Sommige jongeren zijn verdwenen, anderen zijn gemarteld. Er zijn zelfs video’s te vinden van Iraanse ordediensten die een persoon neerschieten omdat die de arrestatie van enkele betogers filmt. Geconfronteerd met dit geweld hebben sommige jongeren die nog geen deel van het protest waren, zich bij de mobilisaties aangesloten. De studentenstakingen werden groter. Het portret van de dictator werd van muren van de scholen gescheurd. De Iraanse jongeren beantwoordden het geweld met verzet.
Vorig jaar waren er al heel wat stakingen in Iran, vooral als gevolg van de stijgende inflatie. Vorig jaar liep de inflatie op tot 45%. Eerder waren er de massamobilisaties van eind 2019 en begin 2020 toen het regime de brandstofsubsidies wilde afschaffen. De economische crisis en de hoogoplopende prijzen zijn essentieel om de huidige situatie te begrijpen. Naar schatting 40% van de Iraanse bevolking leeft onder de armoedegrens. Voor de jongeren gaat deze armoede gepaard met alomtegenwoordige werkloosheid. Moeilijke levensomstandigheden hebben de werkende klasse, vrouwen en jongeren verenigd tegen een gemeenschappelijke vijand: de dictatuur van de moellahs.
Gendernormen controleren om het land te beheersen
Bij deze ellende komt nog de toenemende repressie. Een belangrijke verantwoordelijke voor deze repressie is Ebrahim Raissi, de huidige president van Iran. Hij werd in 2021 ‘verkozen’ in verkiezingen die volledig gecontroleerd werden door het regime. Raissi is een hardliner van het regime die deelnam aan de massamoorden in 1980. Zijn aanstelling betekende dat de onderdrukking en repressie in het hele land zouden opgevoerd worden. Kort voor de dood van Zhina werden twee LGBTQIA+ activisten geëxecuteerd.
Etnische, nationale en genderonderdrukking tegengaan, betekent het regime bij de wortel aanpakken. De verplichting van de hijab was bijvoorbeeld één van de eerste onderdrukkende maatregelen die werden ingevoerd toen het regime begin 1979 aan de macht kwam. Op 8 maart 1979 kwamen vrouwen al in opstand tegen deze maatregel, die inging tegen hun vrijheid om naar eigen goeddunken over hun lichaam te beschikken.
Vrouw zijn onder dit dictatoriale regime betekent niet kunnen scheiden ondanks huiselijk geweld, of gedwongen getrouwd zijn op 14-jarige leeftijd. De onderdrukking van vrouwen en het strikt opleggen van heteronormatieve normen en het traditionele gezin zijn pijlers van de controle van het regime over de samenleving.
Deze gewelddadige realiteit heeft geleid tot de radicalisering van vrouwen. Zij staan dan ook vooraan in de strijd voor sociale rechtvaardigheid. Dat is niet alleen in Iran het geval, maar ook elders in de regio zoals in Libanon. Door vrouwen te onderdrukken heeft het Iraanse regime één van zijn ergste vijanden gecreëerd.
De Iraanse bevolking geeft de hele wereld een les: door strijd tegen verschillende vormen van onderdrukking samen te brengen in acties, staan we sterker tegen een dictatoriaal en kapitalistisch regime.
Hoe kan de beweging winnen?
Deze vrouwenmoord leidde tot massaal protest omdat onderdrukking zo nauw verbonden is met het kapitalistische en dictatoriale bewind van de moellahs. Die hebben zichzelf enorm verrijkt, terwijl de meerderheid van de bevolking steeds verder in de ellende wegzakte.
Het feit dat een deel van de arbeiders in de oliesector zich bij de staking heeft aangesloten, is een unieke kans. Deze bijzonder belangrijke sector in Iran kan een dynamiek op gang brengen die de hele economie blokkeert. Sommige arbeiders praten over de mogelijkheid van een algemene staking.
De alliantie van jongeren en arbeiders moet worden voortgezet in de vorm van democratische strijdcomités van de werkende klasse. Deze kunnen via algemene vergaderingen verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van de strijd, voor het aanwijzen van de te bezetten doelen, zoals bedrijven die dicht bij het regime staan, maar ook voor het organiseren van zelfverdedigingscomités tegen de repressie. Dit alles moet op een zo democratisch mogelijke manier gebeuren. Dat is ook belangrijk om tot een geplande economie ten dienste van de bevolking en door haar gecontroleerd te komen. Een democratisch socialistisch alternatief is nodig. Enkel zo kan vermeden worden dat de revolutie van de onderdrukte massa’s en de werkende klasse wordt gestolen, zoals dit in 1979 het geval was.
