Tijdens het 20e congres van de Chinese ‘Communistische’ Partij heeft dictator Xi Jinping de toporganen van de partij, waaronder het ooit zo machtige Permanent Comité, gezuiverd. Leidt deze zuivering tot meer stabiliteit?
Analyse door Vincent Kolo, chinaworker.info
Het was nooit volledig zeker dat Xi Jinping op het vijfjaarlijkse CCP-congres in oktober tot feitelijke keizer zou worden gekroond. Hij begint nu aan een derde termijn als algemeen secretaris van de CCP en opperbevelhebber van het leger. Deze mandaten kunnen onbeperkt verlengd worden zolang Xi zelf degene is die beslist. Tijdens het Nationale Volkscongres (NPC) in maart zal hij opnieuw worden bevestigd als president, een minder belangrijke functie. Naast het bekrachtigen van de verlenging van zijn bewind was het 20e CCP-congres vooral bedoeld om de ongeëvenaarde greep van Xi op de staatsmacht te tonen.
De “machtigste leider sinds Mao” was het beoogde thema, dat in bijna alle wereldwijde media werd herhaald. Is hij dat? Niet echt, denken wij. De greep van Xi op de CCP-machinerie en de zuivering van potentiële rivalen is inderdaad ongekend. Maar hoeveel werkelijke extra macht dit de dictator geeft, is een open vraag gezien de enorme omvang van de crisis waarmee China wordt geconfronteerd.
De economie is een Japanse fase van trage groei ingegaan die gebukt gaat onder de deflatoire ineenstorting van financiële zeepbellen. Goldman Sachs schat dat het BBP volgend jaar 2 biljoen dollar lager zal zijn dan de prognoses van het regime van januari dit jaar. De nu opgegeven doelstelling van 5,5% BBP-groei van het NPC van maart was de laagste doelstelling in drie decennia, maar zal de herinnering ingaan als hopeloos onrealistisch.
Meerdere crises
De vastgoedcrisis die medio 2021 begon, vertoont geen tekenen van een einde. Er is naar schatting 7 miljard vierkante meter residentieel vastgoed in aanbouw en onverkocht. Dat staat tegenover 1,76 miljard verkochte vierkante meter in het piekjaar 2020, vóór de crash. Tegelijkertijd zijn de huwelijken – die in een duidelijk verband met de huizenverkoop staan – gekelderd van 13,5 miljoen toen Xi aan de macht kwam, tot 7,6 miljoen vorig jaar. Econoom Andy Xie zegt: “Als elk huwelijk leidt tot een aankoop van onroerend goed en het aantal huwelijken niet verder daalt, duurt het nog ongeveer 10 jaar om de voorraad te verwerken.” (South China Morning Post, 22 september).
Drie jaar Zero Covid heeft de samenleving en de economie gevangen in een levensechte versie van ‘Groundhog Day’, een zich steeds herhalende lus. Sinds het congres hebben de lockdowns zich uitgebreid tot 28 steden en treffen ze momenteel 207 miljoen mensen. Urumqi, de hoofdstad van het door conflicten verscheurde Xinjiang, is sinds augustus afgesloten. Volgens gecensureerde berichten uit Xinjiang zijn 13 mensen overleden aan de gevolgen van ontsmettingsmiddel dat door Covid-handhavers (dabai) in hun huizen is gespoten. De dood van 27 passagiers bij een busongeluk in Guizhou veroorzaakte een grote online verontwaardiging. De passagiers, die deel uitmaakten van een groep van 3.000, werden om twee uur ’s nachts (!) onder dwang vervoerd van de hoofdstad Guiyang naar een verafgelegen quarantainevoorziening. Dit gebeurde over gevaarlijke wegen.
“We zitten allemaal in die bus” werd een populaire online slogan. Sinds het begin van de pandemie in 2019 zijn in de provincie Guizhou slechts twee mensen aan Covid overleden. Na het CCP-congres vond een zeldzaam protest plaats in de Tibetaanse hoofdstad Lhasa, significant ook omdat degenen die protesteerden tegen de Covid-beperkingen Han-Chinese migranten waren en geen etnische Tibetanen.
Eveneens na het congres vond in de grootste fabriek van Foxconn in China, Zhengzhou, waar 200.000 mensen werken, een massale uitbraak plaats van migrantenarbeiders die aan de lockdown ontsnapten. Op online gedeelde video’s was te zien hoe duizenden met tassen en beddengoed uit de fabriek naar hun geboortedorpen trokken. Er zijn onbevestigde berichten dat paramilitaire troepen naar de Foxconn-fabriek zijn gestuurd. Een andere massale vluchtpoging werd ondernomen door toeristen in Disneyland in Shanghai, dat voor de tweede keer dit jaar op slot ging.
Hoe verhoudt de machtsstrijd binnen het 20e congres zich tot de opeenstapeling van leed en onvrede buiten? De missie van Xi was vanaf het begin, in 2012, om “de CCP te redden”, de macht te centraliseren en over te stappen van een autoritair bewind onder een comité, naar een vorm van eenmansbestuur die meer gemeen heeft met de Chinese keizerrijken dan met het maoïsme. Door meer repressie en een digitale controlestaat die Orwell heeft overtroffen, in combinatie met militaristisch nationalisme en propaganda voor de ‘westerse dreiging’, heeft Xi geprobeerd de vele sociale, economische, politieke en geopolitieke crises de kop in te drukken. Maar de volgende periode zal hem nog zwaarder op de proef stellen.
Veiligheid is grootste bekommernis
Dit kwam tot uiting in het bijna twee uur durende verslag van Xi. Het woord ‘veiligheid’ viel in die toespraak maar liefst 91 keer, bijna dubbel zoveel als vijf jaar geleden. Hieruit blijkt dat de CCP-leider bang is voor sociale explosies in eigen land en voor bedreigingen van buitenaf. ‘Taiwan’ werd 12 keer genoemd, een lichte stijging ten opzichte van 2017, en trok het luidste applaus van het congres, maar dat is een Pavloviaanse reactie en zegt niet zoveel over wat Xi en zijn team werkelijk van plan zijn. De toon van Xi’s toespraak was voorzichtiger en minder bombastisch dan vijf jaar geleden. Hieruit blijkt dat zijn regime, achter de retoriek, intense druk voelt van de Koude Oorlog en het versnellende ontkoppelingsproces dat China’s economische neergang verergert. Xi wil de spanningen met de regering-Biden de-escaleren of toch minstens grenzen stellen aan het tempo van de escalatie.
Toen het 20e congres werd afgesloten, werd duidelijk dat het nieuwe 24-koppige Politbureau en het 7-koppige Permanent Comité vol zaten met aanhangers van Xi. Dit is ‘Maximum Xi’, aldus het magazine Foreign Policy. Voorheen machtige CCP-facties zoals die onder leiding van Jiang Zemin (de ‘Shanghai bende’ of ‘Princeling fractie’) en Hu Jintao (de ‘Communistische Jeugdliga fractie’ a.k.a. tuanpai) die al grotendeels geneutraliseerd waren, zijn nu volledig weggewerkt uit deze twee belangrijkste CCP-organen.
Veel commentatoren hadden verwacht dat Xi een concessie zou doen aan met name de tuanpai, door hen een kleine rol te geven in de verdeling van de topzetels en mogelijk hun greep op de premierpositie te behouden. De huidige premier Li Keqiang, die in maart 2023 met pensioen gaat, behoort tot de tuanpai. Li en andere vooraanstaande vertegenwoordigers van de tuanpai profileren zich als de discipelen van het hervormingsbeleid van Deng Xiaoping (de term voor China’s kapitalistische restauratie).
In de cryptische stijl die de norm is in de CCP-politiek, heeft Li Keqiang enige gedempte kritiek geuit op het beleid van Xi, bijvoorbeeld over de verlammende toepassing van het Zero-Covid-beleid en Xi’s volkomen misleidende bewering dat hij “de armoede heeft uitgeroeid.”
De portefeuille van de premier is sinds de eerste jaren van Xi’s bewind echter minder belangrijk geworden. Traditioneel had de premier algemene controle over het economische beleid van China, maar de laatste jaren is dat slechts zeer ten dele het geval. Hetzelfde kan worden gezegd van het Politbureau en het Permanent Comité, die aan belang hebben ingeboet naarmate Xi’s groeiende “kernrol” al het andere verdrong. Daarom zouden de speculaties over de volgende premier en de mogelijkheid van kleine concessies aan rivaliserende facties slechts een symbolisch karakter hebben gehad en de politieke koers van Xi’s bewind niet fundamenteel hebben beïnvloed.
Compromis?
Volgens geruchten vóór het 20e congres had Xi misschien een beperkte deal gesloten met de tuanpai fractie, met beperkte toegevingen in het kader van de verdere consolidatie van zijn greep op de macht. De logica voor een dergelijk compromis was niet dat Xi dit nodig had of dat zijn positie in dit stadium werd bedreigd door de machtsstrijd binnen de CCP. Dit ondanks het feit dat in de echte wereld Xi’s positie ongetwijfeld is verzwakt als gevolg van de nijpende economische situatie en de tegenslagen van de Koude Oorlog. Maar zijn kracht binnen de organen van de CCP-staat laat zien dat de belangen van het kapitalistisch systeem als geheel een nog strenger autoritair regime vereisen.
Zoals we eerder opmerkten, ontbreekt het de anti-Xi facties aan kracht, net zoals het hen ontbreekt aan een coherent alternatief beleid. Hun ‘verzet’ is meer een uitdrukking van de alarmstemming over de rampzalige richting die vooral de economie uitgaat. Ze zien China afstevenen op een toenemend internationaal isolement en economische tegenslagen. De logica voor Xi om toegevingen te doen aan deze krachten zou daarom alleen gericht zijn op het geruststellen van de financiële markten en de kapitalisten in de private sector. Het zou aantonen dat Xi bereid was enkele van zijn nationalistische beleidsmaatregelen, die de kapitalisten enorme sommen geld hebben gekost, aan te passen.
Volgens dit discours worden de tuanpai beschouwd als economische ‘gematigden’, die zich meer dan Xi inzetten voor de voortzetting van de economische hervormingen van Deng, die de private sector meer voordelen bieden. Kapitalistische commentatoren hoopten dan ook dat het 20e Congres signalen zou afgeven dat Xi bij het begin van zijn levenslange regeerproject enige, zij het geringe, controle zou toestaan. Dit was niet het geval. Uiteindelijk koos Xi voor een zuivering van het Politbureau en het Permanent Comité en bleef er geen enkele zetel over voor de ‘oppositie’. De behoefte van Xi om zijn macht te tonen en geen enkele genade te hebben voor zijn interne critici woog uiteindelijk zwaarder door dan die om toegevingen te doen om de markten te sussen.
Beurskrach
Op maandag 24 oktober, de dag nadat Xi de zes andere leden van de nieuwe Permanent Comité op het podium had voorgesteld, kelderden de beurzen. De tien grootste in de VS genoteerde Chinese bedrijven, waaronder Alibaba en Pinduoduo, verloren in één dag 68 miljard dollar aan beurswaarde. Deze tien bedrijven werden gewaardeerd op 1,6 biljoen dollar in februari 2021, maar staan nu op 401 miljard dollar. Het is moeilijk om niet even te glimlachen bij het bericht dat Jack Ma van Alibaba op die ene dag 900 miljoen dollar verloor.
Voor de beurs van Hongkong was dit de slechtste dag sinds de crisis van 2008, met een daling van 6,4%. In de vijf dagen na het congres kende de Hongkongse index voor bedrijven van het vasteland zijn slechtste resultaat ooit. De yuan daalde nog verder ten opzichte van de dollar doordat financiële speculanten de Chinese munt, die sinds het begin van het jaar al met 17% was gedaald, verkochten.
Het hielp niet dat de regering deze dag koos om haar driemaandelijkse bbp-resultaten bekend te maken, nadat ze die op mysterieuze wijze had uitgesteld in de week van het congres. Het uitstel deed de verdenking toenemen dat Beijing opnieuw met de boeken knoeide. De gemelde bbp-groei van 3,9% voor het kwartaal juli-september (tegen 0,4% in april-juni) is weliswaar aanzienlijk lager dan de officiële doelstelling van 5,5%, maar lijkt nog steeds opgeblazen.
De onrust op de aandelenmarkten houdt ondertussen aan. De belangrijkste Chinese CSI 300-index is sinds januari met 35% gedaald, gecorrigeerd voor de wisselkoersschommelingen. Gemeten in dollars is de CSI 300 met 51% gedaald. Het is dan ook geen verrassing dat de kapitalisten binnen en buiten China wanhopig zijn over de uitkomst van het congres.
Thomas Gatley van Gavekal Dragonomics in Beijing vatte het als volgt samen: “Beleggers stelden zich een scenario voor waarbij Xi in principe zijn zin kreeg, maar er zouden nog steeds enkele mensen aanwezig zijn met een soort pro-markt pushback. Nu zal er niemand in de kamer zijn die zegt: ‘we moeten ons een beetje terugtrekken’. Als iedereen daar gewoon met zijn hoofd knikt, is er niets dat de aandelenkoersen tegenhoudt om nog verder te dalen.”
Voor mensen uit de arbeidersklasse en de onderdrukte massa’s heeft het 20e congres natuurlijk heel andere gevolgen. Laat de kapitalisten huilen over de aandelenmarkt. De samenstelling van het nieuwe Permanente Comité, vol met ‘ja-knikkers’ die Xi volgen, betekent dat hij verder zal inzetten op beleid als dat van Zero-Covid, met een ongekend niveau van sociale controle en digitaal versterkte repressie. Op talrijke maar typisch cryptische manieren gaf het congres aan dat het Zero Covid-beleid tot 2023 en misschien zelfs langer zal worden voortgezet.
Drie artikelen van de hand van Zhong Yin, vermoedelijk een codenaam voor het regime, zeiden dat het land de Zero Covid-strategie moest voortzetten, en voegden eraan toe dat de economie alleen kon worden gestabiliseerd als de epidemie onder controle was. Tijdens het congres werd bekendgemaakt dat China nu de capaciteit heeft om een miljard PCR-tests per dag uit te voeren. Shanghai, waar een twee maanden durende lockdown in het voorjaar massale ontevredenheid veroorzaakte, is begonnen met de aanwerving van 1000 nieuwe test- en opsporingsmedewerkers met contracten voor twee jaar. Dat is niet bepaald een teken van een op handen zijnde beleidswijziging.
Zuiveringen en promoties
In feite is het Zero-Covid beleid ook een politiek instrument dat Xi Jinping gebruikt in de machtsstrijd voor het congres. Degenen die het beleid slaafs volgden, zijn gepromoveerd. Anderen zijn weg gezuiverd. De belangrijkste promotie in het Permanent Comité is die van Li Qiang, de voormalige CCP-baas van Shanghai.
Li werd verafschuwd tijdens de lange lockdown van de stad, met meerdere schandalen die wanbeheer, inefficiëntie en natuurlijk brutaliteit aan het licht brachten. Maar als loyalist en lid van Xi’s ‘Zhijiang Nieuw Leger’ (de naam die aan de fractie van Xi wordt gegeven, omdat deze voornamelijk bestaat uit mensen die eerder in de provincies Zhejiang en Fujian dienden) die de koers van Zero Covid brutaal heeft aangehouden, werd Li beloond met de tweede plaats in het regime en wordt hij getipt om in maart volgend jaar premier te worden. Ook de CCP-leiders van Beijing en de provincie Guangdong, Cai Qi en Li Xi, zijn bevorderd naar het Permanent Comité. Net als Li Qiang worden zij beschouwd als betrouwbare leden van Xi’s fractie.
Het incident dat de grootste reactie van gewone mensen teweegbracht, was de sensationele verwijdering van Xi’s voorganger, de voormalige CCP-leider Hu Jintao, van het podium van het congres op de laatste dag. De bejaarde leider, die kennelijk in slechte gezondheid verkeert, leek zich te verzetten tegen een verplaatsing en werd door twee veiligheidsbeambten uit zijn stoel ‘geholpen’.
Dit leidde tot veel speculatie. Was Hu op de één of andere manier ontevreden over de definitieve lijst van namen voor het Politbureau en het Permanent Comité? Een theorie doet de ronde dat Hu pas op dat moment had ontdekt dat zijn tuanpai protegé ‘Little Hu’ Hu Chunhua was gedegradeerd uit zowel het Permanent Comité als het Politbureau. Vóór het congres werd Hu Chunhua, die met zijn 59 jaar nog relatief jong is, door sommige media getipt als mogelijke kandidaat voor het premierschap. Nu weten we dat dit niet gaat gebeuren.
Of heeft Xi dit incident gebruikt om Hu, het boegbeeld (nu zeker met pensioen) van de rivaliserende tuanpai fractie, bewust publiekelijk te vernederen? We zullen de waarheid misschien nooit weten, maar dat is minder belangrijk dan het verzet dat dit incident heeft veroorzaakt, vooral onder jongeren. Het gevoel bestaat dat het een opzettelijke daad was, dat Xi dit deed om zijn totale macht over de CCP en de samenleving te demonstreren. De crises die zich verdiepen buiten de “Grote Hal van het Volk” zullen niet zo gemakkelijk uit de wereld worden geholpen.
