De straatarme Pakistaanse massa’s gaan gebukt onder tal van problemen. Er zijn de aanhoudende tekorten en de prijsstijgingen terwijl de inkomens niet volgen. Eind augustus stond de inflatie op 45%. Publieke infrastructuur en sociale bescherming zijn er amper. Het land is zo goed als failliet met een onhoudbare schuldenberg. Als er al middelen zijn, dan gaan die naar renteaflossingen en naar het leger. Daar komen de vreselijke gevolgen van klimaatverandering bovenop. Na extreme hitte volgden overstromingen die al meer dan duizend doden hebben gekost. Klimaatactivisten zeggen dat het gaat om de “ergste overstromingen uit de geschiedenis van Pakistan.”
Door Geert Cool
Klimaatverandering
Het overstromingsseizoen begon al in juli in onder meer Karachi. Moessonregens zijn op zich uiteraard niet uitzonderlijk, de hoeveelheid regen dit jaar is dat wel. De overstromingen worden versterkt door het afsmelten van gletsjers door de lange golf van extreme hitte eerder dit jaar. Op sommige plaatsen werd het 50 graden Celsius. Het werd zo warm dat vogels dood uit de lucht vielen.
Pakistan is bijzonder gevoelig aan de gevolgen van klimaatverandering. Een verhoging van de temperatuur van de zee en warmere lucht zorgen ervoor dat er meer regen valt. Warmere lucht kan meer water opslaan. Regen op uitgedroogde grond zorgt sneller voor overstromingen.
Zowel Gilgit-Baltistan, Kasjmir, Khyber Pakhoonkhwa in het Noorden als het zuiden van Punjab, Balochistan en de provincie Sindh worden geraakt door overstromingen die tot een derde van het Pakistaanse grondgebied treffen. Er viel de meeste regen in meer dan dertig jaar en driemaal zoveel als gemiddeld. In de provincie Sindh zelfs bijna acht keer zoveel als gemiddeld.
De schade is enorm. Volgens de Pakistaanse overheid is er voor meer dan 10 miljard dollar schade. Dertig miljoen mensen zijn geraakt. Er zijn meer dan 1000 doden en meer dan 300.000 huizen zijn compleet verwoest. Ongeveer een miljoen stuks vee kwamen om en ook heel wat infrastructuur kreeg het hard te verduren, 3500 kilometer aan wegen zijn vernield. De klimaatverandering bedreigt het model van voedselproductie dat al onder druk stond. Gewassen die miljoenen mensen van een inkomen en voedsel voorzien, werden vernield. Dit leidt tot nieuwe massale prijsstijgingen voor voedsel.
Afhankelijk van kredieten
Hoe zal Pakistan de heropbouw financieren? Het land is zo goed als failliet en wordt gekenmerkt door politieke crisis. Er is een onstabiele regering waarin de twee traditionele partijen, de PML-N van de familie-Sharif en de PPP van de familie-Bhutto, vertegenwoordigd zijn samen met zeven kleinere partijen. Zij kwamen aan de macht nadat het leger een einde maakte aan het bewind van Imran Khan en zijn PTI. Imran Khan voelde zich sterk genoeg om zich te moeien met de samenstelling van de legertop. Die maakte meteen duidelijk wie het echt voor het zeggen heeft in Pakistan. Het leger is een belangrijke economische en politieke macht. Al wie de macht van het leger bedreigt, wordt meteen aan de kant geschoven.
De brutaliteit waarmee het leger Imran Khan opzij schoof, maakte dat de voormalige cricketster een deel van zijn verloren populariteit kon terugwinnen. Hij deed dit niet op basis van het asociale beleid en de corruptie waarop hij als regeringsleider toezag, maar door de nog sterkere afkeer tegen het leger en de traditionele partijen. Ondanks de overstromingen blijft Imran Khan campagne voeren voor vervroegde verkiezingen, in de hoop zijn herwonnen populariteit te verzilveren nu het nog kan.
Pakistan is afhankelijk van buitenlandse kredieten. Het IMF beloofde dit jaar 4 miljard dollar bijkomende kredieten om een ineenstorting zoals in Sri Lanka te vermijden. Het hoopt via die weg niet alleen een faillissement te voorkomen, maar ook om een nog grotere Chinese invloed in Pakistan te stoppen. China beloofde 10 miljard dollar, vooral door bestaande leningen te verlengen. Saoedi-Arabië leent 3 miljard dollar en geeft betaaluitstel voor olieleveringen. Ook andere oliestaten beloofden miljarden. Dit jaar moet Pakistan bijna 21 miljard dollar schulden herfinancieren en daar komt een begrotingstekort van naar schatting 9 miljard dollar dit jaar bij.
De nieuwe kredieten komen met voorwaarden. Om het IMF te overtuigen werden de prijzen voor energie en brandstof verhoogd. Een eerder door Imran Khan ingevoerde subsidie om de hoge prijzen te temperen werd terug afgeschaft door premier Shehbaz Sharif. De prijzen voor brandstof en diesel stegen op maand met 66% en 92%. Dit is volgens het IMF een goede stap, voor de Pakistaanse massa’s was het echter een sociaal drama.
Het IMF eist verder forse besparingen op de uitgaven om de begroting onder controle te krijgen. Die besparingen zijn quasi onmogelijk zonder verder protest, waar de PTI op inspeelt. Om dat af te blokken, wordt Imran Khan vervolgd en kwam er zelfs een verbod om zijn toespraken op televisie te tonen. Het Hooggerechtshof trok die beslissing in, maar de repressieve aanpak van de vorige premier wordt duidelijk opgevoerd met een vervolging wegens terrorisme. Khan stelt de campagne tegen hem voor als een samenzwering van het Amerikaans imperialisme en beweert dat hij door het leger en het politieke establishment opzij geschoven werd omdat hij betere banden met China wilde, terwijl hij kritisch stond tegenover de VS en India.
Politieke crisis
Met de machtspositie van de PTI in de provincies Punjab en Khyber Pakhtoonkwa kan de partij de centrale regering heel wat problemen bezorgen. De PTI bracht de afgelopen maanden grote meetings op de been in heel het land. In Punjab hoopte de PML-N van Hamza Sharif (zoon van Shehbaz) de PTI van de macht te verdrijven door een aantal PTI-verkozenen voor een motie van wantrouwen tegen hun deelstaatpremier te laten steunen. Er kwamen vervroegde verkiezingen voor de zetels van die overlopers, die echter overtuigend door de PTI werden gewonnen die hiermee de controle over Punjab behield.
Indien er vervroegde nationale verkiezingen komen, is een overwinning van Imran Khan niet uitgesloten. De kans op vervroegde verkiezingen is echter beperkt. De traditionele partijen van PML-N en PPP hebben de handen in elkaar geslagen. Ze genieten duidelijk de steun van het leger, dat een terugkeer van Khan niet zomaar zou aanvaarden. Het Pakistaanse leger is niet bereid om afstand te nemen van het traditionele internationale standpunt van het land, dat steeds van twee walletjes probeert te eten door banden te onderhouden met zowel de VS als China en Rusland. Een breuk met het VS-imperialisme ziet het leger niet zitten, zelfs indien de Chinese invloed in het land de afgelopen jaren fors is toegenomen. Komt daar nog bij dat Imran Khan de onderdanige positie van de politiek tegenover het leger in vraag stelde, terwijl de echte macht in Pakistan bij het leger zit. Verkiezingen gewonnen door Khan zouden de deur openen voor een al dan niet openlijke coup door het leger.
Organiseren voor maatschappijverandering
De Pakistaanse massa’s worden in alle brutaliteit geconfronteerd met het barbarisme dat eigen is aan het kapitalisme. Er is geen andere uitweg dan organisatie voor socialistische maatschappijverandering. Dat is een internationale strijd, klimaatverandering kan je niet in één deel van de wereld alleen stoppen. Armoede en tekorten, maar ook de corruptie en hebzucht van een kleine toplaag, zijn eveneens eigen aan het wereldwijde kapitalisme.
De werkende klasse heeft de kracht om samen met de arme boeren verandering af te dwingen. Dit potentieel werd bevestigd in de tradities van strijd die Pakistan kent. In het massale protest van 1968 en begin jaren 1970 wankelde het kapitalisme. Jaren van militaire dictatuur, neoliberale tegenhervormingen, opgang van terrorisme en de bijhorende ontberingen hebben de organisaties en het bewustzijn van de werkende klasse en de arme boeren sterk terug geslagen. Dit moet terug opgebouwd worden door strijdbare vakbonden op te zetten in de werkplaatsen en deze te coördineren, door radicale jongeren bijeen te brengen, door eisen te formuleren om de vreselijke levens- en arbeidsvoorwaarden te verbeteren … Dit moet een onderdeel zijn van een internationale beweging voor socialistische maatschappijverandering.
