Is rapmuziek een handelswaar als alle andere geworden?

In de loop der decennia is hiphop de meest beluisterde muziekstijl geworden. Het heeft even geduurd, maar het is opgenomen door de amusementsindustrie die er, ondanks enige tegenzin, gebruik van maakt om vooral bij het jonge publiek de winstmachine draaiende te houden.

Door Alain (Namen)

Een reddingsboei voor Netflix

Geconfronteerd met de opkomst van nieuwe spelers in de sector besloot Netflix in juni om voor het Franstalig publiek het programma ‘Nouvelle Ecole’ te lanceren. Dat is een soort “the voice” voor rap. Het succes van de show was zeer welkom voor Netflix in een jaar dat het platform voor het eerst in 10 jaar abonnees verliest.

Netflix lanceerde een rapshow. Door mee te surfen op de populariteit van deze muziek hoopt Netflix meer kijkers aan te trekken. Er werd een jury (Shay, Niska en SCH) aangesteld die aan zelfpromotie kon doen voor het begin van   het zomerseizoen. Jonge artiesten konden de hoop vestigen op roem en succes. De uiteindelijke winnaar, Fresh la peufra, kreeg 100.000 euro.

Voor wie gepassioneerd is door rapmuziek is er maar één spijtige zaak: dit formaat moedigt niet het ontstaan van echte artistieke producten aan, maar eerder van een product dat klaar is om verkocht te worden. Dit bleek in de selectie van de kandidaten en in de commentaar van de jury. Ze zochten iemand die hits kan maken.

Hoe rap van een subcultuur mainstream werd

Vaak staan we er niet stil bij hoezeer het kapitalistisch productiesysteem en de sociale verhoudingen de hele samenleving beïnvloeden. De meeste mensen denken bijvoorbeeld dat onderwijs en cultuur een oplossing zijn voor heel wat maatschappelijke problemen. Nochtans worden onderwijs en cultuur zelf beïnvloed door de maatschappij. Om het potentieel van onderwijs en cultuur als hefbomen voor sociale emancipatie werkelijk te kunnen benutten, is het noodzakelijk om de maatschappij te veranderen en dus het productiesysteem en de daarmee verbonden sociale verhoudingen van uitbuiting.

Hoe vrij artiesten ook willen zijn, doorgaans zijn ze afhankelijk van het medium dat door de industrie wordt geproduceerd om hun kunst over te brengen. In de tijd van de 45-toerenplaten waren muzikanten beperkt door wat er op die platen kon waardoor nummers niet langer konden duren dan een bepaalde tijd. Vandaag zorgen de vele platforms en hun betaalmethoden ervoor dat nummers steeds korter worden.

Dit illustreert een fundamenteel punt dat Marx in zijn tijd maakte. Eén van de meest kenmerkende aspecten van het kapitalistisch systeem is dat het alles tot handelswaar maakt. Of het nu gaat om sociale relaties, ons eten of de muziek waar we naar luisteren. Hiphop, dat in zijn begindagen een weinig populaire subcultuur vormde, kreeg een nieuw karakter. De industrie besefte dat het onmogelijk was om de verspreiding te voorkomen. Dus veranderden ze hun strategie. In plaats van deze muziek te bestrijden, verdronk zij haar creatieve en protesterende potentieel in het grote geld. Het zette de artiesten ertoe aan een karikatuur van zichzelf te worden door voortdurend te reproduceren wat het meest verkoopt.

Zo is mainstream rap in zijn slechtste aspecten een karikatuur geworden van het kapitalisme met de apologie van het makkelijke geld, het overheersende seksisme, heteronormativiteit en individueel succes als deugd. De Netflix show brengt dat allemaal. Het begint met de keuze van de jury, met de selectie van rapper Niska die beschuldigd wordt van huiselijk geweld. Daarna is er de productie die kandidaten stereotypeert en hen op dat beeld vastpint. Verder is er de constante verwijzing naar de 100.000 euro en de belofte van een beter leven.

Een discours dat haaks staat op de realiteit

Zoals in de ergste seminars voor verkopers wordt succes in deze show voorgesteld als het resultaat van een individuele inspanning. Als je in je dromen gelooft en er genoeg voor wil gaan, dan kan je alles doen. De rapper Booba zei ooit: “Iedereen kan het maken, geen enkele woonwijk heeft een hekken.” De heersende retoriek van meritocratie wordt daarmee enkel vertaald in de woorden van de straat. Het verschil is dat artiesten die dit discours hanteren het niet doen om hun gemeenschap te stigmatiseren. Ze zien het als een manier om aan het sociale determinisme te ontsnappen. Hun eigen succes wordt dan gebruikt als ‘bewijs’ van dat discours. Het illustreert wat Marx opmerkte: de heersende cultuur in een samenleving is die van de heersende klasse.

Dit discours stemt echter niet overeen met de werkelijkheid. Na twee jaar pandemie is de sociale en economische crisis verergerd, de ongelijkheid explodeert en de volkswijken komen daardoor steeds meer onder druk te staan. Een klein deel van de jeugd ziet drugshandel als een manier om aan dit alles te ontsnappen. Dit discours van meritocratie is een doodlopende weg. Alleen de sociale strijd kan de situatie van de sociale meerderheid veranderen.

Ondanks dit alles moet één ding erkend worden: hiphop komt van de straat en wordt als geen ander beïnvloed door wat daar leeft. Als er sociale bewegingen zijn, wordt rap bewuster en meer op protest gericht. Dit was zo tijdens de strijd tegen het plan-Juppé toen er een hele generatie van bewuste rappers was. Het bleek ook tijdens het verzet tegen Macron en tijdens het protest van de gele hesjes. De meeste rappers, hoe rijk ze ook zijn, steunden de gele hesjes.

De hiphopcultuur is geweldig. Het heeft deuren geopend. Het zorgt voor een krachtige evolutie van de taal en zorgt voor een meer diverse cultuur en samenleving. Het maakt het mogelijk emoties over te brengen, het verbindt mensen en het stelt artiesten in staat om zichzelf te overtreffen.

De problemen waarop hiphop botst, zijn niet eigen aan het genre maar aan het kapitalistisch systeem waarin alles tot handelswaar wordt herleid. Enkel de winsten en de accumulatie van kapitaal zijn van tel. Om het creatieve potentieel van de mensheid te bevrijden, moet er een einde komen aan dit systeem!

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie