Corona heeft er onder jongeren stevig ingehakt. In 2021 had één op de vijf studenten psychische problemen met een ernstige impact op hun functioneren thuis en op school. Al voor de pandemie kampten veel studenten met mentale gezondheidsproblemen. Doordat de studenten zonder echte steunmaatregelen en perspectief geïsoleerd werden met afstandsonderwijs, ontwikkelde dit zich tot een schaduwpandemie van psychische problemen. Daarnaast verloren vele studenten hun job, of verloren ze inkomsten doordat ze zonder vergoeding in quarantaine moesten. Heb je nood aan studiebegeleiding of emotionele begeleiding, dan kom je vaak op een wachtrij te recht.
door Franz (Antwerpen) uit maandblad De Linkse Socialist
Knip in de kosten om te studeren, niet in de gezondheid van studenten
De druk op studenten is zo groot geworden dat 1 op 5 studenten tijdens hun studies geconfronteerd wordt met een burn-out. Dat mag ons niet verbazen, als steeds meer studenten hun studies moeten combineren met werk, ook tijdens de lessen en examens. In 2019 werkte 84% van de studenten om hun studies te kunnen betalen of zich voor te bereiden op de moeilijke periode na het afstuderen. Zonder recht op financiële steun en met een arbeidsmarkt waar ervaring vaak een vereiste is.
De koopkrachtcrisis en torenhoge inflatie vandaag maakt het nog moeilijker. Deze zomer en begin volgend academiejaar dreigt een grote klap. Veel koten worden immers verhuurd met de kosten inbegrepen. De hoge energieprijzen bovenop een kotenmarkt die al in brand staat, beloven weinig goeds. Veel studenten zullen noodgedwongen langer thuis wonen, ook als er daar een moeilijke situatie is. Er zijn voorbeelden van studenten die in Aalst of Kortrijk op kot gaan om in Gent te studeren. Voor bijna alle studenten betekent het meer werken en minder tijd voor studies en ontspanning.
De combinatie van studeren en werken is niet evident. Het is vaak een gevecht om ervoor te zorgen dat je lessen en werkuren niet overlappen of om voldoende tijd te hebben om deadlines te halen. Dat maakt dat het niet verwonderlijk is dat steeds meer studenten terugvallen op flexibele lessenroosters waarbij ze vakken van verschillende jaren combineren of ervoor kiezen om langer over hun studies te doen om een burn-out te vermijden.
In plaats van de financiële positie van studenten te versterken en iedereen de ruimte te geven om te studeren, voert Vlaams onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) een nieuwe knip in. Studenten mogen geen vakken uit de derde bachelor opnemen als ze nog vakken uit de eerste bachelor moeten afleggen. Dit is symptoombestrijding die de druk op de studenten enkel groter maakt. Stel je voor dat je zwaar ziek was tijdens een deel van je eerste jaar en daardoor vakken moet meenemen. Als je het jaar erop voor één van die vakken gebuisd bent, kan je niet verder met je andere vakken. Toch is dat wat Ben Weyts wil doorvoeren, de onderwijsminister die zelf negen jaar over zijn normaal vier jaar durende studies deed.
De enige knip die een verschil zou maken, is deze in de kosten en de bijhorende druk op studenten. Als studenten tijd zouden hebben om te studeren en het onderwijs toegankelijk is voor iedereen, dan kan het Belgisch onderwijs misschien eens uit die top vijf van het meest ongelijke onderwijs van de EU geraken.
Langs Franstalige kant zijn er voorstellen om de financiële druk op studenten en jongeren te verlagen. Zo pleit Ecolo ervoor om alle 25-jarigen een startkapitaal van 30.000 euro te geven en de PS wil een uitkering voor jongeren. Wij verdedigen de eis van een studentenloon en de noodzaak van een massale beweging om dat ook effectief af te dwingen. Met mooie woorden en vrome beloften kunnen we ons kot namelijk niet betalen. Tegelijk is gezamenlijk protest met de arbeidersbeweging nodig tegen de pogingen om de stijgende prijzen op de werkenden en hun gezinnen af te wentelen: er is nood aan meer koopkracht en meer middelen voor openbare diensten.
Samen in strijd tegen besparingen
Ondanks het harde werk van de meeste studenten en het personeel blijft de kwaliteit van ons onderwijs ondertussen dalen. Het antwoord van de regeringen daarop bestaat uit nog meer bespringen. Via het systeem van gesloten enveloppefinanciering moeten universiteiten steeds meer doen met minder geld.
Dat was de basis van de aanval van de UGent afgelopen jaar op het personeel, waarbij het vakantiedagen en sociale voorzieningen als kinderopvang wilde schrappen. Eengemaakte strijd van personeel en studenten, onder meer met een sterke betoging in Gent, zorgde ervoor dat dit plan heronderhandeld wordt. Indien het terug op tafel komt of als er andere besparingsplannen komen, zal verdere mobilisatie nodig zijn.
Besparen op het personeel raakt altijd aan de kwaliteit van het onderwijs. Kijk maar naar het secundair onderwijs waar de condities zo verslechterd zijn dat in Vlaanderen één op de drie leerkrachten stopt binnen de vijf jaar en 42% van de ziektedagen wordt opgenomen voor psychosociale aandoeningen zoals burn-out, depressie en stress. In Franstalig België waren er het afgelopen semester verschillende mobilisaties van duizenden leerkrachten tegen het gebrek aan middelen en het personeelstekort. We moeten deze beweging uitbreiden naar Vlaanderen en solidariteit van en met de studenten opbouwen.
Academisch personeel start nu al aan slechte arbeidsvoorwaarden en moet met elkaar concurreren voor het beperkte aantal stabielere posities. Dit creëert niet enkel onzekerheid, maar houdt ook strikte en vaak ongezonde machtsverhoudingen in stand. Dit opent helaas de deur voor machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag. Ook het ander personeel moet vooral zo goedkoop mogelijk zijn. Het poetspersoneel is in dienst van externe, vaak vakbondsvijandige bedrijven. Hierdoor hebben ze niet dezelfde rechten als ander universiteitspersoneel. Lage lonen, verplicht parttime werken, flexibele uren en een hoge werkdruk is het bedankje voor deze mensen die ervoor zorgen dat we in een propere en gezonde omgeving kunnen studeren en werken.
In plaats van de financiële en mentale druk op studenten te verlichten en te investeren in personeel en kwaliteitsvol onderwijs dat de jongeren van vandaag betere toekomstperspectieven geeft, blijven de regeringen besparen en dus het onderwijs minder toegankelijk maken voor wie niet tot de elite behoort. We moeten ons organiseren en de strijd voor meer middelen en een betere toekomst aangaan!
- Nee tegen elke besparing op ons onderwijs, weg met de enveloppefinanciering.
- Meer publieke middelen voor onderwijs, op basis van wat nodig is: goede condities voor het personeel en nieuwe aanwervingen, kleinere klassen, meer begeleiding en steun voor studenten, wegwerken van machtsverhoudingen etc.
- Voor een studentenloon, zodat iedereen die het wil, kan studeren en dit zonder in armoede te vervallen.
- Voor publieke degelijke en betaalbare koten. Iedere student die dat wil, moet op kot kunnen gaan.
- Tegen de outsourcing en privatisering. Iedereen die in het onderwijs werkt is onderwijspersoneel.
