Voedselcrisis. Oorlog in Oekraïne betekent hongersnood in Afrika

Elke 48 seconden sterft er iemand van de honger in Oost-Afrika door de dodelijke combinatie van oorlogen, kapitalisme en opwarming van de aarde.

Artikel door Per Olsson, Rattvisepartiet Socialisterna (ISA in Zweden)

Na de hongersnood in Somalië in 2011 zei de machtselite van de wereld: ‘dit nooit meer’. Maar nu voltrekt de ramp zich opnieuw en lopen nog meer mensen het risico te verhongeren.

De honger neemt wereldwijd in alarmerend tempo toe door de giftige combinatie van oorlogen, opwarming van de aarde, kapitalisme en grootgrondbezit, samen met de huidige ‘apocalyptische’ niveaus van voedselprijsstijgingen en de schok die de oorlog in Oekraïne teweegbrengt in de voedselvoorziening. De oorlog verergert de spiraal van wereldwijde voedsel- en brandstofprijzen.

Maar ook voordat Rusland Oekraïne binnenviel, kampte de wereld al met een voedselonzekerheidcrisis en de wereldvoedselprijzen, die sinds medio 2020 een stijgende lijn vertonen, hebben nu een historisch hoogtepunt bereikt.

De crisis wordt ook erger door de wereldwijde opkomst van voedselprotectionisme.

Het probleem is niet dat er te veel mensen te voeden zijn. Er wordt vandaag genoeg voedsel geproduceerd om iedereen op de planeet te voeden. Het probleem is, zoals zelfs de VN moet bekennen, “de toegang tot en beschikbaarheid van voedsel, die in toenemende mate wordt belemmerd door meerdere uitdagingen, waaronder de COVID-19 -pandemie, conflicten, klimaatverandering, ongelijkheid, stijgende prijzen en internationale spanningen. Overal ter wereld ondervinden mensen de domino-effecten van uitdagingen die geen grenzen kennen.”

Wat het voeden van de hongerigen en de noodzakelijke mondiale herverdeling in de weg staat, is de kapitalistische productiewijze. Die is gebaseerd op de private eigendom van en controle over de productiemiddelen, grondstoffen, rijkdom, distributie en de door de natiestaat vertegenwoordigde barrière. Dit is vandaag des te meer het geval nu het kapitalisme steeds meer parasitair is geworden en men zou kunnen spreken van een ‘rampenkapitalisme’.
“De omstandigheden zijn nu veel slechter dan tijdens de Arabische lente in 2011 en de voedselcrisis van 2007-2008, toen 48 landen werden opgeschrikt door politieke onrust, rellen en protesten,” waarschuwde de uitvoerend directeur van het Wereldvoedselprogramma David Beasley onlangs.

Oost-Afrika

Oost-Afrika is een deel van de wereld dat het zwaarst getroffen is, waar de hongercrisis uiterst acuut is. Het aantal kinderen met ernstige ondervoeding in Ethiopië, Kenia en Somalië is in vijf maanden tijd met meer dan 15% gestegen. “Naar schatting 386.000 kinderen in Somalië hebben dringend behoefte aan behandeling voor levensbedreigende ernstige acute ondervoeding – dat is meer dan de 340.000 kinderen die behandeling nodig hadden ten tijde van de hongersnood in 2011.” Een explosie van kindersterfte dreigt in de Hoorn van Afrika, waarschuwde UNICEF op 7 juni.

“In het door droogte geteisterde Ethiopië, Kenia en Somalië sterft waarschijnlijk elke 48 seconden één persoon van de honger. Het aantal mensen dat extreme honger lijdt in de drie landen is sinds vorig jaar meer dan verdubbeld – van meer dan 10 miljoen tot meer dan 23 miljoen. Dit alles tegen de achtergrond van een verlammende schuld die in minder dan tien jaar tijd meer dan verdrievoudigd is – van 20,7 miljard dollar in 2012 tot 65,3 miljard dollar in 2020 – waardoor de middelen van deze landen worden onttrokken aan openbare diensten en sociale bescherming,” aldus een nieuw rapport van Oxfam en Save the Children (“Dangerous Delay: The Cost of Inaction”, gepubliceerd op 18 mei 2022).

Oost-Afrika is getroffen door de ergste en langste droogte in 40 jaar, na een vierde opeenvolgend regenseizoen dat onder het gemiddelde ligt. De laatste seizoensregens, in maart-mei van dit jaar, waren minimaal. “Het regenseizoen van maart-mei 2022 zal waarschijnlijk het droogste zijn dat ooit is geregistreerd, wat verwoestend is voor de bestaansmiddelen en zal leiden tot een sterke toename van de onzekerheid op het gebied van voedsel, water en voeding. Naar schatting 3,6 miljoen stuks vee zijn gestorven in Kenia (1,5 miljoen) en Ethiopië (2,1 miljoen). In de ergst getroffen gebieden van Somalië is naar schatting 1 op de 3 stuks vee sinds medio 2021 omgekomen. En er is een groot risico dat zelfs het komende regenseizoen in oktober-december zal mislukken.” (Wereld Meteorologische Organisatie, WMO, 31 mei).

Volgens het rapport van Oxfam en Save the Children zou 4,4 miljard dollar aan hulp nodig zijn om 30 miljoen mensen in Ethiopië, Kenia en Somalië te onderhouden. Dat bedrag komt overeen met een half procentpunt van de jaarlijkse militaire uitgaven van de VS, of slechts de helft van wat oliegigant Shell zijn aandeelhouders in de eerste zes maanden van het jaar aan dividenden (in de vorm van opkoopprogramma’s) heeft betaald.

Kapitalisten staan actie in de weg

Kapitalisme en regeringsbeleid verhinderen dat de middelen die er zijn, worden verdeeld onder degenen die ze nodig hebben. Het Kinderfonds van de VN, UNICEF, heeft slechts een vijfde ontvangen van het geld dat het zegt nodig te hebben om de hongerenden te voeden en schoon water te verschaffen.

Regeringen in rijkere landen snijden in de hulp of gebruiken deze als een middel van ‘voorwaardelijk humanitarisme’ voor hun eigen doeleinden en belangen. Hulpfondsen worden geplunderd om een verhoging van de militaire uitgaven te financieren. De Duitse regering heeft besloten de militaire uitgaven te verhogen ten koste van de ontwikkelingshulp, terwijl alle regeringen in Scandinavië hulpfondsen hebben gebruikt om vermeende kosten voor Oekraïense vluchtelingen te financieren – dit maakt dat de Zweedse regering de grootste ontvanger van haar eigen ontwikkelingshulp.

In het VK is, ondanks de acute crisis, “uit cijfers die gepubliceerd zijn in het jaarverslag van de Foreign, Commonwealth and Development Office (FCDO) van vorig jaar gebleken dat de directe hulp van het VK en de geplande hulp aan Ethiopië gedaald is van 241 miljoen pond in 2020/21 tot 108 miljoen pond in 2021/22, een daling van 55%; de hulp aan Kenia is gedaald van 67 miljoen pond tot 41 miljoen pond, een daling van 39%; en de hulp aan Somalië is gedaald van 121 miljoen pond tot 71 miljoen pond, een daling van 41%.” (The Guardian 22 mei)

Klimaatcrisis

Regeringen in de rijkere kapitalistische landen hebben verschillende beloften gedaan om het klimaat aan te pakken en beloften om arme landen te ‘helpen’ zich aan te passen aan klimaatveranderingen. Ze zijn die beloften nooit nagekomen. Dit voegt alleen maar ergernis toe, aangezien de wereld tegen 2030 elk jaar met ongeveer 560 rampen zal worden geconfronteerd, vergeleken met 350-500 rampen per jaar in de afgelopen 20 jaar, als gevolg van de klimaatverandering en de impasse van het kapitalisme.

“De economische kosten van extreme weersomstandigheden werden alleen al in 2021 geraamd op 329 miljard dollar wereldwijd, het op twee na hoogste jaar ooit. Dit is bijna het dubbele van de totale hulp die de rijke landen dat jaar aan de ontwikkelingslanden geven.” (Oxfam 7 juni)

Er is dringend behoefte aan onmiddellijke hulp en bijstand. Maar om de crisis op te lossen, is er strijd nodig voor revolutionaire verandering: voor klimaatrechtvaardigheid, mondiale herverdeling en een democratische, socialistische wereld.

Net als in 2011 luiden de alarmbellen dat Oost-Afrika op een nieuwe hongersnood afstevent al lang en duidelijk. Reeds medio 2020 werd er gewaarschuwd voor droogte in Oost-Afrika, en de toenmalige langetermijnvoorspellingen wezen op een gestaag verergerende droogte als gevolg van verminderde neerslag. De pandemie zou de crisis die zich aan het ontwikkelen was, nog verder verergeren.

“Oost-Afrika laat de diepe ongelijkheid van de klimaatcrisis zien. Het is één van de regio’s die het minst verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis – gezamenlijk stoot het minder dan 0,05% van de mondiale CO2 uit – en toch is het de voorbije tien jaar herhaaldelijk getroffen door klimaatgerelateerde schokken. Het wordt steeds duidelijker dat dergelijke schokken ook een multiplicatoreffect hebben en conflicten en onstabiliteit aanwakkeren. Tegen 2030 kunnen meer dan 100 miljoen mensen in lage- en middeninkomenslanden door de steeds frequentere extreme gebeurtenissen en de klimaatcrisis onder de armoedegrens worden geduwd. De klimaatcrisis zal zowel bestaande conflicten verergeren als het vermogen van mensen om de gevolgen daarvan op te vangen verminderen. Een grotere blootstelling aan schokken vergroot bovendien de ongelijkheid binnen gemeenschappen, remt de economische groei af en doet afbreuk aan het effect van de inspanningen om de armoede op lange termijn terug te dringen. Terwijl het niveau van de behoeften in 2022 onthutsend is, geeft de meest recente UNDRR-analyse (United Nations Office for Disaster Risk) aan dat er nog veel erger zal komen,” aldus het rapport ‘Dangerous Delay2: The Cost of Inaction’.

Oost-Afrika is getroffen door extreme droogte als gevolg van de opwarming van de aarde, vier verschrikkelijke tropische stormen teisterden Madagaskar in evenveel weken eerder dit jaar en Zuid-Afrika werd getroffen door overstromingen. In heel Afrika neemt de voedselonzekerheid toe. West-Afrika wordt getroffen door de ergste voedselcrisis in tien jaar, met 27 miljoen mensen die honger lijden. Dit aantal zal in juni stijgen tot 38 miljoen – een nieuw historisch record en al een stijging van 25% ten opzichte van vorig jaar.

Als de huidige gevaarlijke tendensen aanhouden, zullen tegen 2030 nog eens 100 miljoen mensen in extreme armoede zijn vervallen ten gevolge van extreme weersomstandigheden en klimaatgerelateerde rampen.

Oorlog in Oekraïne betekent hongersnood in Afrika. Bijna alle tarwe en zonnebloemolie die Oost-Afrika importeert, komt uit Oekraïne of Rusland. Door de oorlog zijn de prijzen van deze producten de hoogte ingeschoten. De prijs van tarwe is met 20% gestegen en in Ethiopië is de prijs van zonnebloemolie met 215% gestegen. Somalië alleen al importeerde 92% van zijn tarwe uit Rusland en Oekraïne – maar de aanvoerlijnen zijn nu geblokkeerd.

Soedan en Somalië – Crisis en erfenis van het imperialisme

In Soedan dreigt de oorlog in Oekraïne, samen met slechte oogsten, militair bewind en terugkerende gewapende conflicten, het aantal hongerige mensen te verdubbelen. Soedan importeert meer dan de helft van zijn tarwe uit Oekraïne en Rusland. De prijs van een ton tarwe, die goed is voor een vijfde van de totale calorie-inname, ligt nu 180% hoger dan een jaar geleden. Bovendien worden de bakkerijen getroffen door de hoge brandstofprijzen.
Ondanks de crisis heeft de regering-Biden besloten geen voedsel, schoon water en geneesmiddelen naar Somalië te sturen, maar Amerikaanse troepen: 500 soldaten.

De militaire operaties van de VS in Somalië, die in de jaren negentig begonnen en voorgesteld werden als humanitaire hulp tegen de honger, eindigden in oktober 1993 in rampzalige straatgevechten in de Somalische hoofdstad Mogadishu, waarbij honderden Somaliërs, waaronder burgers, omkwamen. 19 Amerikaanse soldaten werden gedood en 73 gewond en twee Black Hawk helikopters werden neergeschoten. De strijd die zich in Mogadishu afspeelde duurde twee dagen en werd een beslissend moment voor het VS-imperialisme, waardoor het “Somalië-syndroom” ontstond om “de lijn van Mogadishu” niet te overschrijden en het risico te lopen meer prestige en het leven van VS-soldaten te verliezen.

De militaire interventie van de VS en de VN in Somalië is een mislukking gebleken en heeft de islamistische al-Shabab niet gestopt om de bevolking te blijven terroriseren. “De VS hebben 15 jaar lang geprobeerd al-Shabab met militaire middelen te bestrijden, en dat is niet gelukt – het heeft het conflict misschien zelfs verlengd,” aldus Sarah Harrison van de International Crisis Group in de New York Times op 16 mei.

Meer recentelijk lijkt al-Shahab erin geslaagd nieuwe gebieden in Somalië te onderwerpen, dat een nieuw Afghanistan dreigt te worden, waar de voedselzekerheid in een verschrikkelijk tempo is gekelderd, waardoor de helft van de bevolking met acute honger te kampen heeft.

Alleen strijd tegen het kapitalisme kan een eind maken aan de eindeloze crises

Zoals altijd betalen de Afrikaanse massa’s de zwaarste prijs voor de crises en oorlogen van het mondiale imperialisme. Alleen een verenigde strijd van werkenden en armen tegen het verdeel-en-heers beleid van het imperialisme en het binnenlands kapitalisme, een strijd voor een internationale socialistische transformatie van het continent, kan een einde maken aan de onderdrukking, plunderingen en rampen die het leven tot een nachtmerrie zonder einde maken op het Afrikaanse continent.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie