Technologische vooruitgang waarbij algoritmes berekenen hoe pakjes het meest efficiënt bezorgd worden, betekent onder het kapitalisme geen algemene vooruitgang. De hoogtechnologische systemen achter de bezorging gaan hand in hand met 19de eeuwse arbeidsomstandigheden.
Een half jaar geleden was er ophef toen een undercoverreportage van VTM aantoonde dat minderjarigen ingezet werden om pakjes van PostNL te bezorgen. Een 13-jarige vertelde twee tot drie dagen per week te werken aan 5 euro per uur. Rudy Van Rillaer en John de Bruin, de ceo en operationele manager van PostNL in België, werden even opgepakt in het kader van het gerechtelijk onderzoek naar de wantoestanden. Toch werd nadien bekend dat er nog steeds sprake is van kinderarbeid bij PostNL.
Bedrijven werken graag met onderaannemers die betaald worden op basis van het aantal pakjes dat ze bezorgen. Zo worden de risico’s doorgeschoven naar de zogenaamd ‘zelfstandige’ onderaannemers, vaak chauffeurs die steeds voor hetzelfde bedrijf werken en een vooraf opgelegde route met soms tot 300 stopplaatsen moeten volgen. PostNL werkt met ongeveer 200 vaste ‘onderaannemers’. De betaling is gekoppeld aan het aantal pakjes. Dit is een terugkeer naar het stukloon dat in de 19e eeuw zo populair was bij de bazen.
De spelers op de Belgische pakjesmarkt komen bijna allemaal voort uit voormalige publieke postbedrijven in de buurlanden: PostNL van de Nederlandse post, DPD is in handen van het Franse La Poste en GLS is in 1999 opgezet als dochter van het Britse Royal Mail. Op de Belgische markt zorgt de concurrentie voor het opvoeren van de uitbuiting. De directie van Bpost wil graag in de richting van het model van PostNL evolueren in naam van de ‘competitiviteit’. Vertaald betekent dat meer winsten voor de aandeelhouders en nog slechtere arbeidsomstandigheden en lonen voor het personeel.
Wat moet er gebeuren? Een wet die bepaalt dat een deel van het personeel vast in dienst moet zijn, zou een stap vooruit zijn. Maar het wordt tijd dat er ook meer offensieve eisen gesteld worden: de volledige sector in publieke handen nemen met degelijke arbeidsvoorwaarden (vaste contracten, hogere lonen, betere bescherming).
Een goed georganiseerde publieke postdienst kan ervoor zorgen dat pakjes efficiënter bezorgd worden. Dan moeten er geen vijf busjes van verschillende bedrijven elke wijk aandoen. Dan is een werkorganisatie mogelijk die pieken aankan en de werkdruk op andere momenten verlaagt, in plaats van telkens piek-inspanningen van het personeel te eisen en bij echte pieken nog extra werkdruk op te leggen. Dit zou ook een werkorganisatie zijn met postpersoneel aan degelijke lonen.
