“De doodgravers.” De titel is huiveringwekkend. In dit schokkende boek, in het Frans uitgebracht onder de titel ‘Les Fossoyeurs’, klaagt Victor Castanet de morbide gevolgen aan van de praktijken van de Franse rust- en verzorgingsgigant Orpea. Dat is de wereldleider in de sector. De logica van de private sector en het bijhorende winstbejag veroordeelt onze ouders en grootouders tot een vreselijke oude dag. Dit moet veranderen!
door Nicolas Croes uit maandblad De Linkse Socialist
Een systeem gebaseerd op terreur
Het boek verscheen op 26 januari en is ondertussen aan een zesde druk toe. Er zijn op minder dan een maand 115.000 exemplaren van verkocht. Het boek onthult de dramatische gevolgen van een gevaarlijke onderbezetting van het personeel, diverse tekortkomingen bij het verlenen van de meest elementaire zorg, besparingen op het voedsel van bewoners … Het boek toont een zorgsysteem waarin ouderen beschouwd worden als melkkoeien. Tot aan hun vaak voortijdige dood moeten ze vooral winst opleveren. De auteur richt niet enkel zijn pijlen op de directie van Orpea, hij wijst terecht op de politici die rechtstreeks betrokken zijn bij de financiering van deze inrichtingen en die doof bleven voor de vele waarschuwingen van de families van bewoners of voor de vele schokkende rapporten de afgelopen jaren.
Het is geen geheim dat de verfoeilijke winstmachine van de ouderenzorg in stand wordt gehouden door terreur op de werkplaats. Victor Castanet legt uit: “Er gaapt een indrukwekkende kloof tussen enerzijds de zorginstellingen die bedoeld zijn om kwetsbare personen op te vangen, waar de grootste menselijkheid zou moeten heersen om hen te beschermen, en anderzijds het geweld en de ondoorzichtigheid van het beheer van deze plaatsen. In de wereld van Orpea – de groep is aanwezig in drieëntwintig landen, op drie continenten, met meer dan duizend vestigingen – wordt regelmatig een loopje genomen met het arbeidsrecht. Volgens de getuigenissen die ik verzamelde, gebeurt het ook dat er misbruik wordt gemaakt van ontslag wegens dringende redenen… Er bestaan hiervoor zelfs ‘opruimdirecteurs’. Omgekeerd is volgzaamheid een garantie voor promotie… Alle ex-werknemers die ik heb geïnterviewd, waren blijvend geschokt door dit systeem. Het was echt een trauma. Voor sommigen ging het zo ver dat ze depressief werden of zelfs een zelfmoordpoging ondernamen.”
Orpea gaat geen enkele methode uit de weg om vakbondsverzet te breken. In 2010 werden privé detectives ingezet (gefactureerd voor 15.000 euro per maand) om te infiltreren in de vakbondsafdelingen in ‘CGT-bolwerken’. Hiervoor werd beroep gedaan op de diensten van de Global Synergy Group (GSG), met medeplichtigheid van de eigen human ressources dienst. Zodra bekend werd dat Victor Castanet onderzoek deed naar Orpea, werd hij onderworpen aan een spervuur van intimidatie en bedreigingen. De multinational probeerde hem zelfs af te kopen: 15 miljoen euro in ruil voor zijn stilzwijgen. Gelukkig zette hij door.
En in België?
In een reactie op de publicatie van het boek, verklaarde de Franstalige bediendenbond CNE dat “dit geen openbaring is, maar een bevestiging van de vele getuigenissen die we krijgen van werknemers uit de sector die al verscheidene jaren in dit soort structuren werken.” De vakbond hekelt “het afglijden naar commercialisering van de gezondheidszorg, in het bijzonder in een sector als de ouderenzorg. Het systeem van een onverbiddelijke financiële logica moet in vraag gesteld worden. Overheidsfinanciering mag niet langer gebruikt worden om, in het voorbeeld van Orpea, een winstgevendheid van 304% in de afgelopen 10 jaar mogelijk te maken.” Vakbondsmilitanten merkten in de media op: “Als de luiers vol zijn, worden ze niet vervangen.”
In Antwerpen kwam Park Lane in opspraak. Dat woonzorgcentrum van Orpea vraagt tot 5000 euro per maand van de bewoners, maar er is een personeelstekort en volgens familieleden een schandalig gebrek aan betrokkenheid. De ouderen worden aan hun lot overgelaten en de zorg schiet tekort. Orpea probeert het af te doen als een individuele verantwoordelijkheid en stelde zich burgerlijke partij in een klacht tegen de voormalige directeur van Park Lane.
Het ‘Orpea-systeem’ is misselijkmakend. Dit schandaal is vooral tekenend voor de verwoestende gevolgen van de private winstgreep op de ouderenzorg. Ook op dit vlak heeft de pandemie de reeds lang bestaande problemen drastisch verergerd. In Brussel kreeg de Seniorenlijn van Ecoute in 2020 meer dan 2000 oproepen waarbij 405 dossiers werden geopend, bijna dubbel zoveel als een jaar eerder.
De arbeidersbeweging moet reageren. De vakbonden mogen dit schandaal niet laten passeren, maar kunnen het aangrijpen voor een grootscheepse bewustmakings- en actiecampagne om op het terrein te strijden voor respect voor het personeel en de ouderen. Het doel moet zijn om de hele sector uit de handen van de privébedrijven te halen en om deze op te nemen in een nationale gezondheidsdienst die gefinancierd wordt op basis van de behoeften.
Les Fossoyeurs, door Victor Castanet, ed. Fayard, 400 p. €22,90.
