Vorige week was er nogmaals ophef naar aanleiding van de zwartepietendiscussie. De communicatieverantwoordelijke van basketbalploeg Okapi Aalst reageerde verontwaardigd nadat een speler van Antwerp Giants blackfaces onder de cheerleaders “totaal fout” noemde. De man stelde: “In Aalst doen we niet mee met de hysterie van een extreme, kleine minderheidsgroep. Die zever ben ik kotsbeu.”
Artikel vanop blokbuster.be
Protest tegen racisme afdoen als ‘hysterie’ van een ‘extreme minderheidsgroep’ is misplaatst. Het internationale protest tegen blackfaces afdoen als het werk van een ‘kleine minderheid’ getuigt van een erg eenzijdige kijk op de wereld.
Het argument dat steeds gebruikt wordt om de blackface van zwarte piet te verdedigen, is dat van ‘traditie’. Dat is slechts een halve waarheid. Tradities zijn onderhevig aan veranderingen en worden bovendien anders ingevuld naargelang de sociale klasse van waaruit ze ontstaan. Kijk maar naar tradities inzake eten, kleding, wonen, transport en tal van andere dagelijkse handelingen: vandaag zien die er erg anders uit dan in de tijd van onze grootouders! En bovendien zien die tradities er heel anders uit onder superrijken of onder de werkende klasse.
Zonder verandering en aanpassing aan nieuwe omstandigheden sterven bepaalde gewoontes uit. Ook binnen de Sinterklaastraditie zijn er door de jaren heen grote veranderingen geweest. Wellicht is de traditie ontstaan als mengeling van christelijke en Germaanse gebruiken. Pas later kwamen daar zaken als een stoomboot en ook een helper bij. Die helper werd op koloniale wijze als slaaf voorgesteld. Wat is het probleem om de traditie van zwarte piet aan te passen richting een vrolijke en kleurrijke figuur die kinderen doet lachen, in plaats van een dreigende blackface die stoute kinderen in de zak steekt? Welk kind zou daar een probleem mee hebben?
Onderdrukking en uitbuiting van een meerderheid van de bevolking door een kleine superrijke minderheid, is ‘traditie’ onder het kapitalisme. Honger, dakloosheid, armoede en andere sociale problemen zijn vandaag eveneens traditie. De geschiedenis is er één van klassenstrijd, wat doorgaat voor tradities staat daar niet los van. De vraag is welke tradities we willen verdedigen: die van de koloniale onderdrukkers die ook in eigen land niet aarzelden om kinderen vanaf jonge leeftijd gevaarlijk werk te laten verrichten, of de traditie van verzet tegen onderdrukking en uitbuiting?
We horen wel eens het argument dat ‘ze’ ‘alles’ willen ‘afpakken’: van sinterklaas tot de kerstmarkt. Dat is nonsens: de commerciële belangen bij het geven van pakjes aan kinderen begin december en van marktjes in de winter zijn van te groot om die feesten te doen verdwijnen. Als organisatoren van kerstmarkten de term ‘wintermarkt’ gebruiken, heeft dat vaak commerciële bedoelingen: nog een paar weken na kerst meepikken. Geen enkele antiracistische activist stelt voor om iets van andere mensen ‘af te pakken’. Er wordt enkel gevraagd om stil te staan bij racistische stereotypes die kwetsend zijn, ook al zijn die gebaseerd op de ‘traditie’ van koloniale uitbuiting door een superrijke minderheid van de bevolking. Er wordt enkel opgemerkt dat de traditie van sinterklaas ook perfect mogelijk is zonder stereotypen van koloniale onderdrukking.
Een groot deel van de bevolking die opgegroeid is met zwarte piet ziet daar geen racistische bedoelingen in. Dat wordt door diegenen die wel racistische bedoelingen hebben aangegrepen om hun eigen draagvlak te versterken. Het blijft ironisch: gekende racisten die zich plots opwerpen als de verdediger van zwarte pieten. Het hele jaar door moeten ze niets weten van zwarte mensen, maar één keer per jaar voeren ze een kruistocht om een blackface te verdedigen: een zwarte die ‘ons werk afpakt’ en samenwerkt met een illegale migrant uit Spanje, of als we de traditie nog wat verder in het verleden doortrekken: uit Turkije. Een compleet horrorscenario voor de doorwinterde racist! Toch is het vanuit die hoek dat het debat over zwartepiet telkens weer opgeworpen wordt. Racisten gebruiken de zwartepietendiscussie om het draagvlak voor hun haat en verdeeldheid te vergroten. Wie daar als antiracist intrapt, verdient het om in de ondertussen uitgestorven traditie van de zak van zwarte piet te worden gestopt.
In het dagelijkse leven is de traditie zich aan het aanpassen. Dat is ook logisch: hoe krijg je kinderen nog uitgelegd dat Sinterklaas over daken loopt om zijn slaven door schoorstenen te laten afdalen in huizen? Of dat hij met een stoomboot uit Spanje komt? De daken staan vol zonnepanelen, schoorstenen worden amper nog gebruikt en de tijd van het openlijke kolonialisme behoort ondertussen ook al enige tijd tot het verleden. Leg aan een kritische kleuter maar eens uit waarom de Sint met een vervuilende stoomboot reist, terwijl er veel snellere en milieuvriendelijker alternatieven zijn. Ook op pedagogisch vlak waren er wel wat veranderingen: de nadruk verschoof van dreigen met straffen naar belonen van brave kinderen.
Voor kinderen op ‘sinterklaasleeftijd’ is het krijgen van cadeautjes en snoep, alsook de vrolijke en kleurrijke bedoening errond wat telt. Dat zijn aangename herinneringen die lange tijd bijblijven. Deze gewoonte in een oubollig keurslijf dwingen ‘omwille van de traditie’ zou het achterhaald en irrelevant maken want steeds minder uit te leggen aan de kinderen. Dan blijft enkel de commerciële kant over. Voor velen is zwarte piet onschuldig en niet racistisch bedoeld, maar onderdeel van een kinderfeest. Voor een groot aantal mensen is het wel een uitdrukking van racisme, verbonden met de misdaden van het kolonialisme. Daar rekening mee houden, is helemaal niet moeilijk. Zolang alle brave kinderen één keer per jaar vrolijk en kleurrijk beloond worden (en er dus ook iets gedaan wordt aan de vreselijke sociale ongelijkheid die een groeiend aantal arme gezinnen sinterklaas-stress brengt), is iedereen toch tevreden?
Dan kunnen we ons meteen ook richten op belangrijker discussies en grotere problemen in de samenleving. Stijgende energieprijzen, vreselijke werkdruk, gebrek aan respect op de werkvloer, onbetaalbaar wonen, om er maar enkele te noemen. Dat alles terwijl de regering een sinterklaaspolitiek voor de superrijken voert en ons de zwartepiet van het asociale beleid probeert door te schuiven.
