De oorlog in Ethiopië is bijna een jaar na het begin ervan een derde fase ingegaan, met een nieuw offensief van het federale leger tegen Tigray. De gevolgen van de oorlog voor de mensen zijn rampzalig: het land wordt geconfronteerd met de ergste hongersnood in de wereld sinds meer dan tien jaar.
Door Per-Åke Westerlund (Rättvisepartiet Socialisterna – ISA in Zweden)
Er lijkt op korte termijn geen einde te komen aan de oorlog. De federale regering onder leiding van Abiy Ahmed, die onlangs na gebrekkige verkiezingen is beëdigd als leider van het land, heeft nieuwe wapens en militair materieel gekocht en nieuwe soldaten uit het hele land gemobiliseerd. Deze opbouw wordt ondersteund door propaganda tegen Tigray, zijn leiders en bevolking, als kankergezwellen en terroristen die Ethiopië dreigen op te breken.
De leiders van Tigray daarentegen hebben Ethiopië van begin jaren negentig tot 2018 op dictatoriale wijze geregeerd, waardoor de propaganda tegen hen gemakkelijker kan worden geloofd.
Beide partijen worden beschuldigd van massamoorden op burgers, maar het lijdt geen twijfel dat het regime van Abiy Ahmed in Addis Abeba de hoofdrolspeler is en massale hongersnood organiseert door blokkades van hulptransporten en vernietiging van voedselopslagplaatsen en gezondheidscentra. In heel Ethiopië wordt haatpropaganda tegen Tigray verspreid, waardoor mensen gemarteld en vermoord worden.
November en juni
De eerste fase van deze oorlog begon met de massale aanval van het nationale leger tegen Tigray in november vorig jaar. Door zware bombardementen werd het TPLF (Tigray People’s Liberation Front) gedwongen zich terug te trekken op het platteland. Met de hulp van Eritrese troepen en gewapende milities uit Amhara, de regio ten zuiden van Tigray, nam het Ethiopische leger de hoofdstad Mekele, andere steden en grote delen van Tigray in handen. Na minder dan een maand verklaarde Abiy Ahmed dat de oorlog voorbij was.
Het TPLF, dat zich hergroepeerde als Tigray Defense Forces (TDF), begon hierop een guerrillaoorlog. In juni heroverde het de controle over Mekele en werd het federale leger uit het grootste deel van Tigray verdreven. De troepen van Tigray trokken vervolgens Amhara en Afar binnen, de regio ten oosten van Tigray. Addis Abeba kondigde officieel een staakt-het-vuren af, terwijl het de facto een muur optrok rond Tigray om de regio uit te hongeren. Naast voedsel werden ook brandstof, medicijnen en vitamines in beslag genomen van de weinige hulpverleners die in Tigray werden toegelaten. Internet- en telefoonverbindingen werden en worden nog steeds afgesloten. Het federale regime begon met de rekrutering van meer soldaten en kocht nieuw militair materieel van Russische, Chinese en Iraanse oorsprong, hoofdzakelijk via de Verenigde Arabische Emiraten.
In juli vonden grote gevechten plaats in Amhara, waarbij duizenden burgerslachtoffers vielen. De federale regering vreesde dat de oprukkende troepen van Tigray de belangrijkste stad in het noorden, Gondar, zouden veroveren en zelfs de transportweg door Afar naar Djibouti, de belangrijkste haven voor het door land ingesloten Ethiopië, zouden blokkeren. Addis Abeba riep alle burgers op deel te nemen aan de oorlogsinspanningen. Terwijl in Tigray de troepen van de TPLF/TDF sterke steun genieten van de bevolking, is het omgekeerde het geval in Amhara, waar de bevolking zich herinnert dat het TPLF de dictatuur leidde en dat er langdurige grensgeschillen tussen de regio’s bestonden. Amhara telt nu meer dan 200.000 binnenlandse vluchtelingen sinds juni.
De Amhara-troepen waren in staat het westen van Tigray te behouden ondanks militaire offensieven van het TPLF. Het gebied is belangrijk voor de landbouw, maar ook omdat het grenst aan Soedan. 60.000 Tigray-vluchtelingen zijn naar Soedan gevlucht. Het regime van Abiy Ahmed is al in conflict met het regime in Khartoem, en de leiders van Tigray zouden de grens kunnen gebruiken voor transport. Dat geldt ook voor hulporganisaties, waarvan er veel uit Ethiopië zijn geblokkeerd, waaronder Artsen zonder Grenzen en vooraanstaande VN-functionarissen.
Ergste hongersnood
De humanitaire gevolgen van de oorlog zijn catastrofaal. Volgens de Verenigde Naties leven 400.000 mensen in Tigray in hongersnood. Dat wordt omschreven als “de ergste hongercrisis ter wereld in tien jaar tijd.” Tien jaar geleden was er de hongersnood in Somalië waarbij er 260.000 mensen stierven. Er zijn dagelijks berichten over mensen die omkomen van de honger in de gebieden van waaruit informatie doorsijpelt. In andere gebieden is het mogelijk nog erger. Een verslaggever van Associated Press bezocht een gebied waar “mensen al dagenlang alleen groene bladeren eten,” en een ander gezin “al een maand lang alleen brood met zout eet.” Volgens het Wereldvoedselprogramma van de VN lijdt 80 procent van de zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven aan ondervoeding. De WHO schat dat 90 procent van de bevolking van Tigray voedselhulp nodig heeft. De situatie zal nog verslechteren aangezien de landbouw – aanplant en oogst – zwaar getroffen is.
Ziekenhuizen en centra voor gezondheidszorg zijn verwoest. Sinds juli is er geen enkel medicijn of medische apparatuur aangekomen in Tigray, aldus WHO-directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus, die 12 jaar lang (2005-2016) minister was in Ethiopische regeringen. Ziekenhuizen en gezondheidscentra zijn aangevallen en het personeel krijgt geen loon meer. Het hele banksysteem in Tigray is door de federale regering gesloten.
Oktoberoffensief
Half oktober begon een derde fase van de oorlog, waarbij het Ethiopische leger luchtaanvallen, drones en zware artillerie inzet. Nieuwsagentschappen maken melding van bombardementen, gevolgd door een landoffensief met tienduizenden soldaten uit een recente massale rekruteringscampagne. Naast milities en paramilitairen uit Amhara nemen nu ook soortgelijke gewapende groepen uit andere delen van Ethiopië deel.
Sinds november nemen Eritrese troepen deel aan de oorlog tegen Tigray. Toen Abiy Ahmed in 2019 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, was dat op basis van een vredesakkoord met aartsvijand Eritrea. Het is nu duidelijk dat Ahmed en de Eritrese dictator, Isaias Afwerki, een gemeenschappelijke vijand hadden in de leiders van Tigray.
Westerse diplomaten bevestigen de nieuwe aanvallen in oktober die voor het eerst werden gemeld door de leiders van Tigray, maar alle informatie is uiterst beperkt. Op 20 oktober leek het erop dat de troepen van Tigray Mekele en het grootste deel van Tigray nog steeds in handen hadden, terwijl de federale luchtmacht doorgaat met bombarderen.
Lessen van Ethiopië
Abiy Ahmed kwam in 2018 aan de macht, in een zet van het regime dat geconfronteerd werd met een groeiende opstand. In veel regio’s vonden massabetogingen, stakingen en jongerenprotesten plaats, die elkaar vaak steunden. Abiy Ahmed was een legerofficier die in 2016 minister werd in de door het TPLF geleide regering. Hij werd gekozen als de nieuwe leider omdat hij een Oromo is, de regio met de grootste bevolking en waar de massaprotesten het sterkst waren. Hij heeft nog steeds steun op basis van zijn beginperiode, toen hij verandering beloofde en politieke gevangenen vrijliet. Westerse leiders en bedrijven hadden ook hoge verwachtingen van zijn plannen voor grootschalige privatiseringen.
Nu is de steun aan het wegebben. De economie, die jarenlang de sterkste groei in Afrika kende, zal in 2021 naar verwachting met slechts 2 procent groeien. De inflatie ligt ver boven de 20% en de voedselprijzen stijgen nog meer. De oorlog kost veel geld, minder dan één procent van de bevolking is volledig gevaccineerd en etnisch geweld grijpt om zich heen.
Wanneer het westerse imperialisme, onder leiding van de Verenigde Staten, het Ethiopische regime bekritiseert, is dat niet uit bezorgdheid om de bevolking, maar uit angst voor instabiliteit en het mogelijke verlies van een militaire bondgenoot. Het imperialisme had geen probleem met het lijden van de bevolking, nu meer dan 109 miljoen mensen, zolang het regime maar sterk en stabiel was. De regeringen van de VS feliciteerden herhaaldelijk de door het TPLF geleide regering met de overwinningen in verkiezingen, die de oppositie vanuit de gevangenis moest volgen.
De Hoorn van Afrika is een regio met een sterke imperialistische concurrentie, waaronder de VS tegenover China, alsook Turkije en Qatar tegenover de VAE en Saudi-Arabië.
Analisten hebben gewaarschuwd voor het mogelijke uiteenvallen van Ethiopië. Dit is een potentiële nachtmerrie voor het imperialisme, omwille van het risico van meer oorlogen en onrust. De waarschuwingen van de VS, de EU en de VN moeten in dit licht worden gezien.
De enige weg vooruit voor de Ethiopische massa’s, de arbeidersklasse in de steden, de meerderheid van de plattelandsbevolking, jongeren en vrouwen, is zich organiseren en strijden voor hun belangen. Dit begint met het bestuderen en trekken van lessen uit de gebeurtenissen van 2016-2018, en uit de revoluties in Egypte en Tunesië in 2011 en Soedan 2019. In Ethiopië ontwikkelde de beweging zich zolang zij een massale betrokkenheid had en multi-etnisch was, meestal met eisen rond land en werk. In bovengenoemde revoluties hebben fouten door compromissen te sluiten met de heersende klasse en halverwege te stoppen de weg vrijgemaakt voor contrarevoluties. Er mogen geen illusies zijn in het Westen of delen van het leger.
Ethiopië maakt een periode van verschrikking en barbaarsheid door. Kapitalisme en imperialisme, en hun lokale elites, zijn verantwoordelijk voor de diepe crisis. Solidariteit en echt internationaal socialisme zijn nodig om een proces van strijd tegen het huidige regime en alle krijgsheren op gang te brengen.
