Dossier door Geert Cool uit de maarteditie van De Linkse Socialist
Twintig jaar geleden werd de anti-racistische campagne Blokbuster opgezet. Dit gebeurde in de zomer van 1991, in de aanloop naar “zwarte zondag” (24 november ‘91, de electorale doorbraak van het VB op Vlaams niveau) en de daarop volgende uitbarsting van jongerenprotest tegen racisme en extreem-rechts. Vandaag wordt soms ten onrechte beweerd dat het gevaar van extreem-rechts is geweken.
Begin jaren 1990: spontane jongerenstrijd
Na 24 november ‘91 waren er in tientallen steden en gemeenten doorheen het land spontane acties van jongeren om te protesteren tegen racisme en tegen het Vlaams Blok. Met Blokbuster beschikten radicaliserende jongeren over een instrument om hun acties te organiseren en tegelijk de discussie aan te gaan over de diepere oorzaken van de opkomst van extreem-rechts. Er waren tientallen comités doorheen het land met honderden leden. Blokbuster gaf politiek richting aan het spontane protest door slogans als “Jobs, geen racisme” centraal te stellen.
In 1992 organiseerden Blokbuster en de campagnes van ‘Jongeren tegen racisme in Europa’ een Europese betoging in Brussel met 40.000 aanwezigen. Na de betoging volgde een concert in Vorst Nationaal. Een jaar later was er een Jongerenmars voor Werk en tegen Racisme, een succesvol initiatief met enkele duizenden betogers na een oproep van Blokbuster, de ABVV-Jongeren en het AFF.
Midden jaren 1990: protest tegen fascistisch geweld
Eens de spontane anti-racismebeweging grotendeels was verdwenen, probeerde extreem-rechts in het offensief te gaan. Dat gebeurde onder meer met geweld tegenover Blokbuster omdat deze campagne wel nog actief bleef. In Brugge liep de situatie uit de hand met fysieke aanvallen op linkse militanten en alternatieve jongerencafés. De troepen werden stevig gedirigeerd door toenmalig VB-voorzitter Vanhecke. Blokbuster beantwoordde het geweld met een massale campagne tegen fascistisch geweld. Dat leidde tot een succesvolle betoging en frustraties bij de troepen van Vanhecke die uiteindelijk moesten inbinden.
Anti-racisme en anti-kapitalisme
De anti-globaliseringsbeweging zorgde vanaf het einde van de jaren 1990 en het begin van deze eeuw voor een nieuwe radicaliseringsgolf onder jongeren. Blokbuster was er meteen bij, in oktober ’99 organiseerden we een geslaagde betoging met 1.000 aanwezigen tegen een VB-meeting in Gent waarbij de slogan “Werkloosheid? Neen! Armoede? Neen! Woningnood? Neen! Wij vechten voor iets beter” werd gelanceerd. In het kader van de antiglobaliseringsprotesten in ons land werd de jongerencampagne Internationaal Verzet opgezet.
Verzet gaat door
De afgelopen jaren stond Blokbuster vooraan in het organiseren van de jaarlijkse anti-NSV betoging, een initiatief waarin Blokbuster sinds midden jaren 1990 een centrale rol speelt. We mobiliseren jongeren om te verhinderen dat extreem-rechts de straten kan innemen met hun betoging. De nadruk wordt meer gelegd op het asociale karakter van extreem-rechts en de noodzaak van eenheid tussen jongeren en syndicalisten in de strijd tegen racisme, seksisme, homofobie,… Alles wat ons verdeelt, verzwakt ons.
Het falen van de multiculturele samenleving?
Tegen de achtergrond van de economische crisis en de bijhorende sociale problemen lijken de traditionele politici in Europa over elkaars voeten te struikelen in een poging om op de eerste rij te staan van diegenen die stellen dat de multiculturele samenleving heeft gefaald. Na Merkel volgde ook Sarkozy met uitspraken in die zin.
Vandaag heeft extreem-rechts niet langer het monopolie op een retoriek die uithaalt naar vreemdelingen. In Duitsland werd een boek van een voormalig kopstuk van de Bundesbank, Sarrazin (SPD), over het zogenaamde “integratiedebat” een bestseller. Sarrazin beweert dat migranten, en vooral diegenen uit de islamitische landen, zelf verantwoordelijk zijn voor problemen zoals werkloosheid en armoede. De oorzaak voor deze problemen wordt op cultureel vlak gezocht.
Sociale problemen worden steeds meer los gezien van de samenleving waarin ze ontwikkelen. Als er problemen zijn, moet het wel aan de individuele mensen liggen. Dat is de basis voor de culturele benadering van sociale problemen en de bijhorende verklaringen van traditionele politici over de ‘multiculturele’ samenleving.
Wij verzetten ons tegen een dergelijke culturele benadering. De toenemende werkloosheid, onzekerheid op de werkvloer, afbouw van sociale diensten en de neerwaartse tendens voor de lonen (zeker voor wie van tijdelijke jobs afhankelijk is) vormen de basis van veel sociale problemen. Dit wordt niet veroorzaakt door een verschil in cultuur, maar door de winsthonger van een kleine groep kapitalisten die niet aarzelt om een groot deel van de bevolking in miserie onder te dompelen om de eigen winsten op te drijven.
Het model om de winsten vandaag te versterken, wordt niet uitgetekend door migranten of op basis van een cultuur. Het is het ‘Duitse model’ van een uitgebreide lageloonsector waarin 5 euro per uur geen uitzondering is. Hypocrisie is de politici en patroons niet vreemd: om de lonen verder naar beneden te halen, wordt maar al te graag gebruik gemaakt van goedkopere illegale en andere buitenlandse arbeidskrachten. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom 55% van de Marokkaanse bevolking in ons land in armoede leeft. Tegelijk wordt racisme niet geschuwd om de werkende bevolking te verdelen.
Als we willen ingaan tegen een verdere afbouw van onze lonen en arbeidsvoorwaarden zullen we samen moeten strijden. Wij zeggen: alles wat ons verdeelt, verzwakt ons.
Het einde van extreem-rechts?
In verschillende landen en ook bij ons heeft extreem-rechts een deel van haar kiezers verloren. Het Vlaams Belang heeft niet langer een monopolie op populistische campagnes en een deel van de boodschap van de partij wordt overgenomen door andere partijen. Na 20 jaar begint sleet te zitten op de partijkopstukken en de snelle electorale groei van de jaren 1990 had de deur opengezet voor carrièretwisten die duidelijk maken dat postjespakkerij ook in het VB geen ongewone zaak is.
Het is voorbarig om het VB en extreem-rechts af te schrijven. De opkomst van andere populistische krachten maakt het racisme van het VB meer aanvaardbaar. Tegelijk blijft extreem-rechts pogingen ondernemen om zich te organiseren en jongeren aan te trekken, doorgaans jongeren die nog weinig banden hebben met de samenleving. Tegen de achtergrond van grote en snelle verschuivingen in het kiesgedrag is het niet uitgesloten dat de onvermijdelijke ontgoocheling in De Wever op termijn leidt tot een hernieuwde groei van het Vlaams Belang in de verkiezingen. Zolang er geen sterk links alternatief is, blijft er ruimte voor formaties als het VB.
Samen sterk
Blokbuster staat voor een actieve oppositie tegen het neoliberale beleid en het kapitalisme. In actief verzet worden de belangrijke tegenstellingen duidelijk. Dat zagen we in Egypte waar enkele weken geleden nog discussie werd gevoerd over de spanningen tussen Koptische christenen en moslims naar aanleiding van een aanslag op een kerk op kerstmis. In de machtige protestbeweging tegen Moebarak stonden gewone Kopten en gewone moslims zij aan zij. De religieuze spanningen werden overstegen door gezamenlijk verzet tegen de heersende kliek van plunderaars. Op het Tahrirplein beschermden de Kopten de moslims tijdens hun gebeden.
Om racisme, seksisme, homofobie,… bij ons te bestrijden, is een actieve rol van de arbeidersbeweging noodzakelijk. Dan verdwijnen bewust opgeklopte schijnbare tegenstellingen op basis van afkomst, religie of huidskleur naar de achtergrond. Toen de steenkoolmijnen in Limburg nog open waren, benadrukten de mijnwerkers hun eenheid: “In de mijnen zijn we allemaal zwart”.
Door samen op te komen tegen werkloosheid, armoede en uitbuiting, kunnen we racistische vooroordelen in de praktijk doorprikken en de discussie over een alternatief op het kapitalisme aanvatten. Een socialistische samenleving zou toelaten om de behoeften van de meerderheid van de bevolking centraal te stellen en de enorme mogelijkheden en rijkdommen die aanwezig zijn in te zetten met dat doel. Het verdwijnen van de tekorten en de strijd ervoor, zou racisme definitief naar het verleden verbannen.
Het voeren van anti-racistische acties en betogingen, zoals Blokbuster intussen 20 jaar doet, is een onderdeel van deze strijd voor een andere samenleving. We willen met jongeren en werkenden in discussie treden om hun woede om te zetten in een daadwerkelijke strijd voor verandering.
