Escalatie tot oorlog in Ethiopië

Abiy Ahmed op een militaire parade in 2019

Ethiopië werd tot voor kort in de gevestigde media voorgesteld als een economisch succesverhaal. Het land wordt geregeerd door Nobelprijswinnaar Abiy Ahmed. Hoe is het mogelijk dat dit land in een nieuwe oorlog verzeild is geraakt?

Artikel door Per-Ake Westerlund (Rattvisepartiet Socialisterna, ISA in Zweden)

De oorlog die vorige week begon in de Ethiopische regio Tigray tussen het nationale leger en de strijdkrachten van Tigray, brengt miljoenen mensen in gevaar door hongersnood en ontheemding. Er vielen tientallen doden en honderden gewonden, maar een volledig beeld is er niet. De totale stillegging van communicatie maakt dat informatie schaars en onbetrouwbaar is.

Deze burgeroorlog in Ethiopië is een machtsstrijd tussen de voormalige machthebbers van het land, gebaseerd op een Tigray-elite, en het nieuwe regime dat sinds 2018 onder Abiy Ahmed als premier is gevestigd. Geen van hen vertegenwoordigt de belangen van de bevolking van Ethiopië en Tigray, de meest noordelijke regio van het land. De oorlog is een teken van een diepe crisis, zowel in Ethiopië als voor het wereldwijde kapitalistische systeem. Het land met de sterkste economische groei ter wereld van de afgelopen twee decennia, met een regering die wordt gesteund door zowel de VS als China, zakt weg in een burgeroorlog.

Het scherpe conflict is sinds de zomer geëscaleerd, waarbij Abiy Ahmed de beloofde verkiezingen heeft geannuleerd en het Bevrijdingsfront van Tigray (TPLF) reageerde met het organiseren van eigen verkiezingen in september.

Vorige week kwam het tot een gewapend conflict. Op woensdag 4 november kondigde Abiy Ahmed aan dat het leger represailles zou nemen na een aanval op een militaire basis in Tigray waarbij soldaten omkwamen en militaire uitrusting werd gestolen. Er werd geen echt bewijs geleverd. Elektriciteit, internet en telefoonlijnen in Tigray werden gesloten. De wegen naar Tigray werden geblokkeerd en er werd een noodtoestand van zes maanden afgekondigd, waarbij de regio door een federale taks force zou worden bestuurd.

Twee dagen later, op vrijdag, bombardeerde de Ethiopische luchtmacht doelen in Tigray. Op ten minste acht locaties vonden confrontaties tussen troepen plaats. Artsen zonder Grenzen meldde zes doden en 60 gewonden bij één van die confrontaties. In het naburige Amhara meldden ziekenhuizen meer dan honderd gewonde soldaten van het federale leger. Op zaterdag werd de regionale regering in Tigray door het parlement in Addis Abeba geschorst.

Zoals in elke oorlog is er van beide kanten propaganda over successen. Die is niet te vertrouwen, zeker nu Tigray volledig is afgesloten.

Oorlog en menselijke catastrofe

Het conflict lijkt het punt van “no return” te zijn gepasseerd. Het TPLF is door Addis Abeba tot terroristische organisatie verklaard. Abiy Ahmed zegt dat het TPLF zich sinds 2018 heeft voorbereid op een oorlog. Ambtenaren afkomstig uit Tigray zijn in de federale hoofdstad gearresteerd.

Als de oorlog volledig escaleert, zullen twee professionele legers met elkaar botsen. Het federale leger werd lange tijd gedomineerd door Tigray-officieren en het leger onder controle van het TPLF heeft naar schatting 250.000 manschappen, met veel van de modernste apparatuur in het land. De federale troepen hebben de overhand met hun luchtmacht, maar het is niet hetzelfde op de grond.

De federale regering heeft verklaard de Tigray-troepen te willen verpletteren en de hoofdstad van de regio, Mekelle, te willen veroveren. Het TPLF daarentegen bereidt zich voor op een lange guerrillaoorlog als het federale leger zijn grondgebied betreedt.

Al voor de gewapende conflicten was bijna een derde van de bevolking in Tigray, twee van de iets meer dan zes miljoen mensen, afhankelijk van voedselhulp. De wegen zijn de afgelopen week gesloten en er is al melding gemaakt van brandstof- en broodschaarste. De VN zegt dat een totale oorlog tot negen miljoen mensen zou kunnen dwingen te vluchten.

Massa’s in opstand

Een massale opstand in 2016 betekende het begin van een diepe crisis in Ethiopië, of liever gezegd meerdere crises tegelijk. Ondanks de spectaculaire economische groei behoort het land nog steeds tot de armste landen ter wereld, met een BBP per hoofd van de bevolking van 10% van het mondiale gemiddelde. De plattelandsbevolking maakt 80% van de totale bevolking van 110 miljoen mensen uit en het grootste deel van de bevolking leeft van een kleinschalige, zelfstandige landbouw. In de steden ligt het maandloon tussen de 50 en 200 euro per maand. De economische groei heeft naast multinationals en imperialistische staten slechts een kleine elite voordeel opgeleverd. De hongersnood bestaat naast vruchtbare landbouwgrond die door buitenlandse bedrijven en staten wordt ingenomen.

Vanaf 1991 regeerde het Ethiopische Volksrevolutionaire Democratische Front (EPRDF) een de facto dictatuur, met de leider van het Volksbevrijdingsfront van Tigray (TPLF), Meles Zenawi, als premier. Na zijn dood in 2012 botste zijn opvolger Hailemariam Desalegn op groeiend verzet met als hoogtepunt een reeks massale opstanden en stakingen in 2016-2018. De reactie van het regime bestond uit repressie. Bij de ‘verkiezingen’ van 2015 beweerde het EPRDF 100% van de stemmen te hebben gekregen, zowel voor het federale parlement als in de gewesten. In 2016 deed het een beroep op de strijdkrachten tegen de betogingen en werden minstens 500 mensen gedood.

Twee perioden van de noodtoestand hebben de opstanden echter niet tegengehouden.

In een wanhoopsdaad nam Hailemariam Desalegn in februari 2018 ontslag en in april werd Abiy Ahmed de nieuwe premier. Omdat hij afkomstig is uit Oromia, de dichtstbevolkte regio, en omdat hij het jongste staatshoofd van Afrika was, had hij het imago van een nieuw gezicht. Nochtans was hij veiligheidsofficier in het oude regime.

De rol van Abiy Ahmed

Abiy Ahmed kwam van binnen uit het regime, maar was toch anders. Het was zijn taak om het protest te stoppen en de regering te redden. Duizenden politieke gevangenen werden vrijgelaten, eerder verboden partijen werden legaal en er werd een vredesakkoord met Eritrea getekend, 20 jaar na het einde van de oorlog. Abiy Ahmed ging veel verder dan de EPRDF/TPLF-leiders hadden gepland. Hij hield massabijeenkomsten om steun te krijgen en begon een diplomatiek offensief in de regio. De Tigrayan-leiders die sinds 1991 hadden geregeerd, werden uit de politiek en het bedrijfsleven gezet, waarbij Abiy Ahmed de woede van de massa’s op hen richtte.

Dit conflict bereikte een nieuw niveau toen Abiy Ahmed vorig jaar de Welvaartspartij (PP) als zijn politiek vehikel lanceerde. Deze zelfverklaarde pan-Ethiopische partij ging meteen in conflict met Oromi-nationalistische leiders die beweerden dat Abiy Ahmed zijn Oromo-oorsprong had verraden. Het botste nog harder met het TPLF, dat de nieuwe partij illegaal en ongrondwettelijk noemde. De officiële lijn tijdens de EPRDF-heerschappij was dat de vier partijen de belangrijkste etnische groepen vertegenwoordigden – Oromia, Amhara, Tigray en de Zuidelijke Volkeren van Ethiopië. In werkelijkheid was het een gecentraliseerd dictatoriaal regime dat werd gedomineerd door de elite van Tigray op basis van zijn militaire rol toen het EPRDF aan de macht kwam en later in de oorlog met Eritrea.

Abiy Ahmed streefde er ook naar om het door de Chinezen geïnspireerde economische model van Meles Zenavi te verlaten. Hij was van plan om grote staatsbedrijven – telecom, energie, logistiek en de luchtvaartmaatschappij  – te privatiseren. Hij werkte nauw samen met VS-gezinde regimes in de regio, in het bijzonder de Verenigde Arabische Emiraten.

Na de veroordeling van de nieuwe partij van Abiy Ahmed heeft het TPLF nog meer kritiek geuit toen de verkiezingen in mei werden uitgesteld en vervolgens weer in augustus. Het TPLF erkent de federale regering niet langer. Officieel liep de termijn van de regering af in oktober, hoewel het duidelijk is dat de verkiezingen in 2015 volledig vervalst waren.

De reactie van het TPLF was om in september lokale verkiezingen te organiseren. Deze verkiezingen werden onwettig verklaard door Addis Abeba, dat meteen de federale middelen voor Tigray introk. Tegelijkertijd verloor de federale regering de controle over haar noordelijke commando, gevestigd in Tigray. Een nieuwe generaal die door de regering werd gestuurd, mocht de regio niet betreden.

Oorlog, geweld en onderdrukking

Geen van beide partijen staat tot nu toe open voor onderhandelingen. Abiy Ahmed mobiliseerde troepen en benoemde een oorlogsgezinde generaal tot legerleider. Het TPLF is ook aan het mobiliseren en heeft enige hoop dat de officieren en soldaten in het nationale leger die uit Tigray afkomstig zijn aan hun kant zullen staan. Het TPLF heeft veel vertrouwen in zijn militaire capaciteit en wil de regering omverwerpen.

De snelle escalatie kan Abiy Ahmed verder ondermijnen. Er zijn al 1,8 miljoen mensen in eigen land ontheemd als gevolg van de toegenomen conflicten en het geweld, meestal opgezweept door regionale leiders.

Een lid van Rättvisepartiet Socialisterna (ISA in Zweden), oorspronkelijk afkomstig uit Ethiopië, merkte op: “Er wordt te weinig aandacht besteed aan de wijdverbreide etnische moorden, de wreedheden op het gebied van de mensenrechten en de vernieling van eigendommen die de afgelopen maanden tegen onze Ethiopische medeburgers zijn gepleegd. Het treft veel van onze mensen in heel Ethiopië, van Afar tot Oromia, tot Benishangul-Gumuz, tot de zuidelijke landen, de regio Amhara, Harare, Dire Dawa en Gambella. Er is nog geen melding gemaakt van moorden op etnische gronden, noch uit de regio’s Somalië noch uit de regio Tigray. Toch sterven er op andere plaatsen honderden mensen door geweld, waarbij velen doelwit zijn van gewelddadige sterfgevallen op basis van hun etnische afkomst of religie.”

Het regime van Abiy Ahmed, dat eerst werd gezien als democratiserend en verschillende meningen toestond, heeft geleidelijk de methodes van zijn voorganger hersteld, met massale arrestaties en beschuldigingen van terrorisme.

Eerder dit jaar veroorzaakte de moord op een populaire Oromo-zangeres, Hachalu Hundessa, die kritiek had op de regering, gewelddadige confrontaties tussen Oromo-activisten en staatstroepen. Volgelingen van Jawar Mohammed, een Oromo-leider die voorheen geallieerd was met Abiy Ahmed maar nu onder arrest staat, gingen over tot gewelddadige aanvallen waarbij mensen van andere etnische groepen in Oromia en Addis Abeba werden vermoord.

In 2016-18 vonden ook massale protesten plaats onder de Amhara-bevolking, de op één na grootste etnische groep in het land. Amhara heeft onopgeloste grensconflicten met Tigray.

Regionale machten en imperialisme

Het vredesakkoord met Eritrea in 2018 is niet gevolgd door een concrete demilitarisering, maar het vestigde een politieke alliantie tussen Abiy Ahmed en de dictator van Eritrea, Isaias Afwerki. Volgens sommige berichten mobiliseert Eritrea nu troepen aan de grens met Tigray. Het TPLF wordt door de heerser van Eritrea sinds de oorlog in 1998-2000 als één van de belangrijkste vijanden beschouwd.

Het imperialisme zal er zeker naar streven het conflict te beperken en zo mogelijk Abiy Ahmed aan de macht te houden. De hoorn van Afrika, met Ethiopië in het midden, is een zeer strategische geopolitieke regio. In het nabijgelegen Djibouti hebben zowel de VS als China militaire bases. De nabijheid van de oorlog in Somalië, Soedan en Jemen onderstreept het belang. Ethiopië heeft het hoofdkwartier van de Afrikaanse Unie en is een militaire bondgenoot van de Verenigde Staten. Tegelijkertijd is de regio belangrijk voor de Chinese nieuwe zijderoute en voor de regionale machtsstrijd tussen Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten.

Ethiopië heeft een lange geschiedenis als een verenigd land en de Ethiopiërs zijn sterk gekant tegen een eventuele breuk. Met de diepe crisis van vandaag zijn er echter commentatoren die de situatie beginnen te vergelijken met het uiteenvallen van Joegoslavië. De retoriek van Abiy Ahmed om “het land te redden” klinkt hol voor veel Ethiopiërs die geen voorstander zijn van de militaire leiders van Tigray.

De massa’s in alle regio’s van Ethiopië moeten vechten voor zowel democratische rechten als een leven met jobs, voedsel, infrastructuur en gezondheidszorg. De huidige machthebbers, in Addis Abeba en de regio’s, blokkeren samen met de kapitalisten en het imperialisme de weg naar de oplossing van de crisis. Ethiopië heeft democratische en revolutionaire socialistische massaorganisaties nodig en een massapartij voor arbeiders en armen om een einde te maken aan oorlog, hongersnood, ziekten, corruptie en uitbuiting.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie