De luchtvaartsector wordt hard geraakt door Covid-19. In april waren er 91% minder passagiers dan een jaar eerder. Over heel het jaar zal er naar schatting een halvering van het aantal reizigers zijn. Voor het personeel in de sector dreigen moeilijke tijden: wereldwijd zijn er miljoenen jobs bedreigd, voor anderen dreigen forse loonsverlagingen en onzekerheid. Naast de 1500 jobs die bij de failliete bagage-afhandelaar Swissport bedreigd zijn, verdwijnen er ook 1000 jobs bij Brussels Airlines. De 3.000 overblijvende personeelsleden van Brussels Airlines moeten inleveren en bovendien blijft een mogelijk faillissement in de lucht hangen.
door Geert Cool
De sector doet massaal beroep op gemeenschapsmiddelen om de verliezen vandaag te dragen. Toen tot voor kort grote winsten geboekt werden, gingen deze recht naar de aandeelhouders. Vorig jaar werd wereldwijd een winstmarge van 3,1% neergezet op een totale omzet van 839 miljard dollar. Lufthansa maakte op vijf jaar tijd 9 miljard euro winst. Dat is evenveel als de Duitse overheid nu in het bedrijf wil pompen. De Franse regering investeert 7 miljard euro in Air France-KLM, de Nederlandse overheid onderhandelt om zeker te zijn dat de voorziene 2 tot 4 miljard euro vooral bij KLM terechtkomen. De Belgische overheid is bereid om 300 miljoen euro te lenen aan Lufthansa, dat Brussels Airlines destijds voor 67 miljoen euro van diezelfde overheid kocht. De onderhandelingen verlopen moeizaam omdat Lufthansa niet wil dat er tegenover de gevraagde miljoenen enige vorm van inspraak staat.
De luchtvaartsector wordt gedomineerd door grote private bedrijven die enkel op winst uit zijn. Er wordt hard gesnoeid omwille van het verlies dit jaar en de inschatting dat het twee tot zes jaar zal duren om het aantal reizigers van voor Covid-19 terug te bereiken. Het is wraakroepend dat er enerzijds miljarden aan publieke middelen in de sector gepompt worden, terwijl er tegelijk vreselijke sociale bloedbaden worden aangericht.
Het volstaat niet om het antwoord hierop te beperken tot sociaal overleg over begeleide afbraak van tewerkstelling en arbeidsvoorwaarden. Er is een offensieve benadering nodig om de private winstbelangen uit de luchtvaartsector te halen. Na decennia van liberaliseringen en privatiseringen zien we de resultaten: de gemeenschap moet opdraaien voor de verliezen, de aandeelhouders gaan lopen met de winsten en het personeel wordt zonder pardon bij het grof vuil gezet. De volledige sector moet in publieke handen komen. Als de sector overeind gehouden wordt met ons belastinggeld, dan moeten de gemeenschap en het personeel het voor het zeggen hebben.
Transport is een behoefte die best op planmatige wijze wordt georganiseerd. Dat zou efficiënter zijn en bovendien rekening houden met het milieu. Een gecoördineerd transportplan met daarin zowel treinen, bussen, vliegtuigen als op lokaal vlak deelauto’s en publieke deelfietsen, zou een alternatief vormen op de huidige chaos. Het zou het mogelijk maken om met de gemeenschap te investeren in meer en beter openbaar vervoer, betaalbare internationale treinen en vliegreizen voor verre afstanden. Dat is noodzakelijk voor het klimaat, maar het zou ook een einde maken aan de absurde situatie dat het stilaan goedkoper wordt om het vliegtuig van Brussel naar Amsterdam te nemen dan de trein. De stunt van Vlaams minister Lydia Peeters die deelnam aan promotievlucht van Zaventem naar Antwerpen, was niet alleen onverantwoord voor het milieu maar ook schandalig voor een bevoegd minister die weigert extra middelen voor De Lijn vrij te maken.
Om een gecoördineerd publiek transportplan op te maken, zal alle knowhow en kennis in de vervoerssector nodig zijn. Nu zijn die totaal niet op elkaar afgestemd. Het resultaat was bijvoorbeeld dat er in Coronatijden enerzijds niet genoeg chauffeurs en materieel waren bij De Lijn, maar anderzijds werkloos personeel en ongebruikt materieel achterbleven bij de touringcars. Een gecoördineerd transportplan zou opgesteld en gecontroleerd worden door verkozen vertegenwoordigers van de gemeenschap en het personeel. Het doel wordt dan het aanbieden van diensten die aangepast zijn aan de transportnoden, niet het maken van winst. Nu het falen van de winstlogica zo hard wordt aangetoond, wordt het tijd om het over een compleet andere boeg te gooien.
Dit zal niet zomaar gebeuren. Er zal harde strijd, organisatie en mobilisatie nodig zijn. Een campagne tegen het sociaal bloedbad dat zich nu voltrekt, zou een goed startpunt zijn om een krachtsverhouding op te bouwen. Hiermee zouden we de volledige luchtvaartsector in publieke handen kunnen nemen, gekoppeld aan een drastische uitbreiding van de publieke middelen voor openbaar vervoer zodat een democratisch beheerd transportplan mogelijk wordt.
