Miljoenen mensen in de wereld worden geconfronteerd met de dreiging van werkloosheid. Er ontwikkelt zich doorheen de gezondheidscrisis ook een economische recessie. De bazen en regeringen beweren dat er geen alternatief is. Maar dat is er wel degelijk.
Artikel door Jade Ritchie, technisch werkloze arbeider (Socialist Alternative, ISA in Engeland, Schotland en Wales)
De mensheid wordt geconfronteerd met een crisis van historische omvang. De Covid-19-crisis heeft volgens officiële cijfers meer dan 325.000 mensen gedood, en deze officiële cijfers zijn waarschijnlijk veel lager dan het werkelijke totaal. Door de lockdowns zijn de consumentenbestedingen vertraagd, deels door de sluiting van winkels, maar ook door de stijging van de werkloosheid en de loonsverlagingen. Uit cijfers van 10 april blijkt dat er in het Verenigd Koninkrijk sinds het begin van de lockdown 1,2 miljoen nieuwe aanvragen voor uitkeringen waren, waarbij sommige cijfers erop wijzen dat er uiteindelijk meer dan 3,5 miljoen werklozen kunnen zijn – de officiële werkloosheidscijfers zouden voor het eerst in meer dan 30 jaar boven het cijfer van 3 miljoen gaan. De situatie in de VS is nog erger, met meer dan 30 miljoen mensen die een werkloosheidsuitkering aanvroegen sinds het virus toesloeg, zoals eind april werd gemeld.
De Covid-crisis heeft duidelijk een schokgolf door het kapitalistische systeem gestuurd, maar hoewel het de gebeurtenis is die de economische crisis heeft veroorzaakt, is het niet de fundamentele oorzaak. Het wereldwijde kapitalistische systeem is al enige tijd op weg naar een recessie. Geen van de tegenstrijdigheden die de financiële crisis van 2008 hebben veroorzaakt, is de afgelopen tien jaar opgelost.
In plaats daarvan zijn ze nog verergerd. Het kapitalistische systeem heeft weer enorme schuldenbellen opgeblazen, en ondertussen heeft de groeiende verdeling van de wereld in twee concurrerende sferen de globalisering gedeeltelijk in zijn tegendeel geduwd. Dus hoewel de pandemie veel van deze zeepbellen “doet oplaaien”, en hoewel het duidelijk een eigen grote economische impact heeft, is het het kapitalistische systeem zelf dat de basis heeft gelegd voor de wereldwijde economische crisis.
Mogelijk erger dan tijdens de Grote Depressie
Een zicht op de werkelijke omvang van de crisis zal nog wel even op zich laten wachten, maar de indicatoren die we nu zien, wijzen erop dat de crisis waarschijnlijk aanzienlijk slechter zal zijn dan die van 2007/08, en waarschijnlijk zelfs de ergste sinds de Grote Depressie. Het is zelfs mogelijk dat de crisis erger wordt als de kapitalistische regeringen niet ingrijpen om de gevolgen ervan te verzachten.
De wereldwijde burgerij zal de schuld voor de economische crash bij het coronavirus leggen en zal waarschijnlijk ook China de schuld proberen te geven. De kapitalistische regeringen zullen het excuus inroepen dat deze crisis te wijten is aan onvoorziene omstandigheden, ook al is dat niet correct. Evenmin kunnen we hun mantra accepteren dat we “allemaal in hetzelfde bootje” zitten. Dit kan als basis dienen voor het argument dat we een nieuwe besparingsronde nodig hebben om te betalen voor de leningen die de regeringen tijdens deze crisis hebben moeten afsluiten.
De realiteit is dat er nog heel weinig te besparen valt. We hebben een decennium lang aanvallen gehad op onze openbare diensten. Sociale verworvenheden werden afgebouwd, er kwamen anti-vakbondswetten, slechtere arbeidsvoorwaarden en de opkomst van doorgedreven flexibiliteit op de werkvloer. We hebben bedrijven die hun werknemers “zelfstandigen” noemen om te voorkomen dat ze pensioenbijdragen en ziekte- of vakantiegeld betalen, maar die hen duidelijk als volwaardige werknemers behandelen.
Om de winst te verhogen of op peil te houden, zullen bedrijven de Covid-crisis als excuus gebruiken om de rechten van hun personeel aan te vallen of hen af te danken. De vakbonden en de arbeidersbeweging zullen moeten vechten om dit te voorkomen.
Jobs opgeofferd voor de winst
Een van de eersten die deze aanpak volgde, was Richard Branson en zijn Virgin Airlines. Virgin dreigde het personeel te ontslaan als het geen 7 miljard pond steun kreeg op kosten van de belastingbetaler. Die belastingbetalers omvatten natuurlijk niet Richard zelf, aangezien hij vrij bedreven is in het ontlopen van belastingen, waardoor hij een persoonlijke rijkdom van meer dan 3,5 miljard pond kan vergaren. Toch verwacht hij dat het Britse publiek de rekening betaalt zodat hij na afloop van de lockdown winst kan blijven maken.
British Airways heeft 12.000 personeelsleden ontslagen, ondanks het feit dat het vorig jaar 3,2 miljard pond winst maakte en een kasreserve van 9 miljard pond heeft. Het is vooral walgelijk dat een bedrijf met zoveel geld op de bank 12.000 mensen in één klap werkloos maakt. BA heeft winst gemaakt door de inzet van het personeel, dat het nu op straat zet. De overheid moet overgaan tot het nationaliseren van grote bedrijven die dreigen met ontslagen, met enkel een vergoeding aan aandeelhouders op basis van bewezen behoefte.
De toenemende werkloosheid zal de crisis verergeren, omdat de arbeidersklasse steeds minder in staat is om de producten van hun arbeid terug te kopen. De crisis van 2007/08, waarvan we nog niet volledig hersteld zijn, werd verzacht door een kapitalistische klasse die wereldwijd op een min of meer gecoördineerde manier wist te handelen om de situatie te stabiliseren door middel van reddingsoperaties voor banken en financiële stimuleringspakketten. De versplintering van de kapitalistische landen in verschillende invloedssferen maakt het onwaarschijnlijk dat dit soort gezamenlijke reactie in de huidige crisis zal plaatsvinden. Naast de toename van het protectionistische beleid in de afgelopen tien jaar zal deze crisis waarschijnlijk steeds meer sectoren treffen, terwijl de crisis van 2007/08 grotendeels op de banksector was gericht.
Jobs redden door strijd
Massaontslagen kunnen worden bestreden. We hebben het recente voorbeeld gezien van de scheepswerf van Harland en Wolff in Noord-Ierland. Het moederbedrijf ging failliet en het personeel van de scheepswerf werd bedreigd met afdanking. Een campagne van de arbeiders en de vakbond Unite, waaronder Susan Fitzgerald, een lid van onze zusterorganisatie in Ierland, is er echter in geslaagd de scheepswerf open te houden. Deze actie omvatte een bezetting van de scheepswerf. Zonder deze militante interventie van de arbeiders zouden alle jobs verloren zijn gegaan. In plaats daarvan werden 70 jobs gered. Als dit voorbeeld op grote schaal wordt gevolgd, zouden honderdduizenden jobs kunnen worden gered.
Vaak wordt gesuggereerd dat onder het kapitalisme bedrijven er alleen voor staan. Dat is helemaal niet het geval. De kapitalistische regeringen zijn voortdurend bezig om bedrijven te ondersteunen en hen in staat te stellen winst te maken ten koste van de belastingbetaler. Bedrijven krijgen enorme subsidies en fiscale voordelen.
Dat gebeurt op dit moment met de Britse spoorwegen: de franchises zijn voor de duur van de lockdown opgeschort. Dit is in wezen een nationalisering van het spoorwegsysteem – maar niet om de dienstverlening te verbeteren en het personeel te beschermen. In plaats daarvan wordt dit gedaan om de private bedrijven te beschermen tegen hoge verliezen. Als er weer winst gemaakt kan worden, krijgen de bedrijven hun franchise terug.
Dit zijn dezelfde bedrijven die consequent hebben geprobeerd om de treinbegeleiders van de treinen te houden, zodat de winsten hoger zouden liggen. De afbraak van de rechten van werkenden zal ongetwijfeld verder opgevoerd worden zodra deze bedrijven terug van start gaan. Ze verzetten zich daarbij tegen het personeel en de vakbonden die er alles aan doen om jobs en veilige dienstverlening te verdedigen.
Permanente nationalisatie nodig
De spoorweginfrastructuur moet opnieuw permanent in publieke handen komen, in plaats van het terug over te leveren aan het privaat winstbejag. Met de dreiging van de klimaatverandering zou betaalbaar openbaar vervoer de norm moeten worden, en dat is alleen mogelijk onder democratische controle van het personeel en de gemeenschap, waarbij het doel is om diensten te verlenen in plaats van winst te maken.
Bovendien moeten fabrieken die worden gesloten in publieke handen worden genomen om ze te beschermen tegen jobverlies, maar ook om de overgang naar een duurzamere economie te bevorderen. De fabrieken moeten worden aangepast om het soort groene infrastructuur op te bouwen dat nodig is om af te stappen van het op fossiele brandstoffen gebaseerde systeem. Fossiele brandstofbedrijven ontvangen jaarlijks tot 4,3 miljard pond subsidies van de Britse regering. Dit geld zou in plaats daarvan moeten worden gebruikt om duizenden groene jobs te creëren.
Ondersteuning voor kleine bedrijven
Kleine bedrijven moeten subsidies of leningen krijgen om ze van de sluiting te redden. De regering is onder druk gezet om via technische werkloosheid enige bescherming te bieden, maar dit is bij lange na niet genoeg. Ten eerste is 80% van de lonen voor veel mensen niet genoeg om van te overleven. In plaats daarvan zouden werknemers 100% van het loon moeten ontvangen en zou het geld rechtstreeks aan de werkenden moeten worden betaald – niet aan de bazen. Bovendien zal de bestaande regeling in juni aflopen. Met zeer weinig kans dat een economisch herstel tegen die tijd serieus zal zijn begonnen, brengt dit het gevaar met zich mee dat technische werkloosheid een wachtkamer wordt voor definitieve werkloosheid voor miljoenen werkenden.
Kleine bedrijven zoals restaurants zullen het moeilijk hebben, vooral als er nog steeds maatregelen zijn om afstand te houden. Horeca is vaak afhankelijk van een hoge bezetting om rond te komen. Als de overheid geen subsidies verleent aan kleine bedrijven, dreigen honderden faillissementen, wat vele duizenden extra jobs kost.
Het werkloosheidsstelsel is nu al uiterst ontoereikend. Het voorziet niet in voldoende geld voor de werklozen en de arbeidsbureaus worden steeds vaker uitbesteed aan private bedrijven voor wie de dienstverlening niet belangrijk is. Er is nood aan een publiek stelsel dat voorziet in een uitkering waarmee je effectief kan leven. Dit stelsel moet toegankelijk zijn voor iedereen vanaf de eerste dag van werkloosheid, verlies van uren of andere soortgelijke veranderingen in de arbeidsomstandigheden.
Een socialistische planeconomie
Massale werkloosheid is niet onvermijdelijk. Er is werk genoeg te doen in de samenleving. Terwijl het kapitalisme miljoenen mensen zonder werk laat zitten, worden miljoenen anderen gedwongen te werken tot ze erbij neervallen. Socialisten staan voor het verdelen van het werk zonder loonverlies – de onmiddellijke invoering van een kortere arbeidsweek. We komen op voor massale investeringen in sociaal nuttige jobs – zoals het bouwen van sociale woningen – om de crisis te verlichten, of de overgang naar groene technologieën en energie te organiseren.
Het chaotische kapitalisme maakt gebruik van het doembeeld van de werkloosheid om de lonen van de werkenden naar beneden te drukken en gebruikt de werklozen als een “reserveleger” van arbeidskrachten, werkenden die pas aan de slag gaan als dat winstgevend is en ondertussen als drukkingsmiddel gebruikt worden. Een socialistische samenleving, waarin de enorme monopolies die momenteel de economie domineren, in handen zijn van de gemeenschap en democratisch worden beheerd, zou een samenleving zijn waarin de plaag van de werkloosheid volledig kan worden beëindigd. Een democratisch productieplan zou de samenleving in staat stellen om het potentieel van elk individu te ontsluiten en er tegelijkertijd voor te zorgen dat de voordelen van de technologische vooruitgang en de automatisering worden gebruikt om de mensen steeds meer te bevrijden van de lasten van de arbeid – en niet om ze nog meer tot slaaf te maken. Daarom moeten we de strijd tegen afdankingen en massale werkloosheid koppelen aan de strijd om de samenleving te veranderingen op socialistische basis. Als je het ermee eens bent, waarom sluit je dan niet bij ons aan?
