Deze lockdown zorgt voor heel wat stress bij ouders van kleine kinderen die ondertussen reeds wekenlang thuis zitten en daar wellicht nog even blijven. Hoe combineer je telewerk, op de kinderen passen, hen begeleiden bij schoolwerk en het huishouden? Dit komt bovenop eigen isolement in deze lockdown. SARAH WRACK van Socialist Alternative in Engeland, Wales en Schotland schreef een boeiend stuk vanuit haar perspectief als jonge moeder.
In mijn lokale Facebook groep van mensen die elkaar helpen, zijn veruit de meeste vragen gericht op hulp bij winkelen of het ophalen van geneesmiddelen. De solidariteit tussen gewone mensen is inspirerend. Ik denk niet dat er een probleem op de groep passeerde waar geen oplossing voor kwam met hulp door andere groepsleden. Vrijdagavond was er een bericht waarmee veel mensen het moeilijk hadden om een idee te hebben van hoe ze konden helpen.
Rebecca schreef: “Sorry als dit de verkeerde plaats is om dit te posten, maar ik ben een alleenstaande moeder en ik vind het moeilijk. Het gebrek aan volwassen contact, en ik durf te zeggen ook aan lichamelijk contact (de nood aan een knuffel is zo groot), maakt me een beetje gek. Hoeveel ik ook van mijn dochter hou, ik vind het heel moeilijk om in een flat zonder buitenruimte opgesloten te zitten en niet eens een minuut tijd te hebben om mijn gedachten op een rijtje te zetten. Het maakt me dolgedraaid. Mijn dochter is geen grote slaper, ze slaapt van ongeveer 10 uur ’s avonds tot 8 uur in de ochtend. Ik heb dus altijd gevoel dat ik ‘on duty’ ben. Als iemand advies heeft over een plek waar ik wat kan ventileren of gewoon wat gezond verstand kan opdoen, dan zou ik dat erg op prijs stellen. Dank je wel! Het was erg moeilijk voor me om te zeggen dat ik het zelf moeilijk heb.”
Rebecca is niet alleen. De schaal van veranderingen in het dagelijks leven van gewone mensen als gevolg van de lockdown is enorm. Voor iedereen kan het verminderde sociaal contact een grote impact hebben op het geestelijk welzijn. Het samenvallen van privé en werk brengt moeilijkheden met zich mee, zeker voor mensen die thuis niet veel ruimte hebben. De sluiting van scholen en kinderopvang is wellicht de grootste schok voor het normaal functioneren van werkenden.
Gezinnen zitten noodgedwongen samen thuis, zonder iemand anders. Ze doen dit voltijds en gedurende meerdere weken, mogelijk zelfs maanden. Dit veroorzaakt uiteraard stress, vermoeidheid en spanningen in gezinsrelaties. We schreven eerder op deze website over toenemend huiselijk geweld dat een extreem resultaat hiervan is. Maar voor veel meer gezinnen staan relaties, die wel veilig en liefdevol blijven, onder druk omdat mensen moeten jongleren met het onmogelijke. Veel ouders ervaren een enorme mentale en emotionele druk omdat de verwachtingen van wat ze op 24 uur tijd kunnen gedaan krijgen niet overeenkomen met de werkelijkheid.
Dubbel werk
Het ligt voor de hand dat het niet mogelijk is om tegelijk voltijds te werken en nog eens voltijds voor jonge kinderen te zorgen. Sommige werkenden worden onder druk gezet om heel veel te presteren, bij anderen is de werkdruk aangepast. Maar toch wordt steeds verwacht om het gebruikelijk aantal werkuren aan de slag te zijn, ook al lopen er kinderen rond in huis. Het is niet ongebruikelijk dat werkenden een laptop van het werk hebben waarbij de werkgever kan nagaan hoeveel tijd er aan het werk wordt besteed.
Tegelijkertijd staan ouders – of ze nu werken of niet – onder een onrealistische druk om hun kinderen een volledige dag van dynamische, leuke en educatieve activiteiten te bieden. Het werk dat door de scholen wordt verricht, varieert enorm – waarbij veel wordt uitgegaan van toegang tot computers en internet. Ongetwijfeld hebben velen waardering voor sommige voorgestelde activiteiten en begeleiding van wat nuttig en interessant zou zijn voor hun kinderen, maar ouders zijn geen leerkrachten. Ze hoeven ook niet te proberen om een soort zomerkamp aan te bieden. Een blik op de sociale media of eender welk ouderforum zou suggereren dat elke goede ouder een dagelijks uurrooster heeft vol knutselwerken, zelfgemaakte wetenschappelijke experimenten en amateurtoneel. Het mag niet zo zijn dat ouders zich moeten schamen voor het feit dat ze moeite hebben of ervoor kiezen om hun kinderen geen georganiseerde activiteiten te laten doen. Dit is des te meer het geval gezien de angst die veel kinderen vandaag hebben en de mogelijke impact hiervan op hun eigen geestelijk welbevinden en gedrag.
Grootste last voor vrouwen
Dit heeft gevolgen voor iedereen, maar toch in het bijzonder voor vrouwen, alleenstaande ouders en gezinnen met een lager inkomen. Meer druk op huishoudelijke taken betekent onvermijdelijk meer druk op vrouwen. Dit komt door de reeds bestaande ongelijkheid voor vrouwen, ook in het gezin, die tijdens een crisis als deze enkel toeneemt. Onderzoek na onderzoek toont aan dat ondanks alle wettelijke rechten en de instroom van vrouwen op de arbeidsmarkt, vrouwen nog steeds het grootste deel van het onbetaalde werk thuis doen. Het gaat om schoonmaken, koken, boodschappen doen, de was doen, … allemaal zaken die niet gemakkelijker zijn onder een lockdown. Het kapitalistisch systeem is gebaseerd op het versterken van de traditionele genderrollen en het idee dat vrouwen ‘natuurlijke’ verzorgers en huisvrouwen zijn. Dit rechtvaardigt ook een lager loon voor de arbeidssectoren die deze rollen vervullen (gedomineerd door vrouwen) en ook het feit dat vrouwen het grootste deel van het onbetaalde werk thuis verrichten.
Zoals bij zoveel aspecten van deze crisis worden de armsten het hardst getroffen. Velen proberen de regels na te leven in kleine huizen zonder buitenruimte. Meer dan 86.000 dakloze gezinnen, met 127.370 kinderen, wonen in tijdelijke accommodaties zoals B&B’s en hostels, met ouders en kinderen die vaak samen in één kamer wonen. Het aantal alleenstaande moeders (die 90% van de eenoudergezinnen uitmaken) dat in een tijdelijk onderkomen woont, is sinds 2010 met 75% gestegen. De directeur van de liefdadigheidsinstelling Shelter zei begin maart: “We praten met moeders die zich zorgen maken dat er geen ruimte is in hun krappe, vuile kamer om hun baby te leren kruipen.” Deze omstandigheden zijn duidelijk een groot obstakel voor ouders om ’thuisonderwijs’ te organiseren en hun kinderen bezig te houden.
Intussen wordt gemeld dat er een grote vraag is naar privéleraren en zelfs naar kindermeisjes die kinderen via het internet begeleiden. Voor degenen met een beetje besteedbaar inkomen zijn veel lessen en evenementen online beschikbaar tegen een vergoeding, wat ongetwijfeld een korte adempauze geeft voor overwerkte ouders. Maar geen van deze dingen zijn een optie voor veel laagbetaalde werknemers, in het bijzonder degenen die loonsverlagingen ondergaan of als gevolg van de crisis zijn ontslagen. En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat sommige kinderdagverblijven ouders nog steeds kosten in rekening brengen om de plaats van hun kind te reserveren, ondanks het feit dat ze niet in staat zijn om in de nabije toekomst aanwezig te zijn.
Vakbondsstrijd
We moeten realistische verwachtingen van werkende ouders eisen. We vragen dat de vakbond toezicht houdt op de werklast om rekening te houden met de toegenomen druk, met inbegrip van het gebrek aan kinderopvang. Het is niet enkel de vraag of bepaald werk van thuis kan gedaan worden, maar ook of het echt wel nodig is. Wij eisen dat alle niet-essentiële werkplekken (zoals bepaald door de werknemers zelf) worden gesloten om de verspreiding van het virus tegen te gaan, maar niet-essentiële werkzaamheden moeten ook volledig worden stopgezet als de werkenden niet meer in staat zijn om het werk uit te voeren vanwege de lockdown – en tegelijkertijd moet het volledige loon voor iedereen worden gegarandeerd. De vakbonden moeten zich krachtig verzetten tegen pogingen om in de toekomst disciplinaire maatregelen te nemen tegen werknemers die hun werk in deze periode niet hebben kunnen afmaken. Tegelijkertijd moeten zij zich ook organiseren om ervoor te zorgen dat wanneer het veilig en mogelijk is om werkplekken te heropenen, er geen poging wordt gedaan om arbeidsvoorwaarden te veranderen. Er is een gevaar dat de inzet van werkenden in deze uitzonderlijke periode door bazen wordt misbruikt om nadien geld te besparen door bijvoorbeeld grote delen van de werkenden permanent van thuis uit te laten werken.
Veel ouders zullen de dagen aftellen totdat de dingen weer ‘normaal’ zijn en kinderen weer naar school gaan, of grootouders en vrienden kunnen bezoeken, of gewoon wanneer gezinnen samen een dagje uit kunnen. Maar de lockdown heeft een kwestie op de agenda gezet die doorgaans enkel achter gesloten deuren wordt besproken: het feit dat de zorg voor kinderen moeilijk is en het soms leidt tot isolement. Het opvoeden van de volgende generatie, en niet alleen het geven van formeel onderwijs, zou een collectieve verantwoordelijkheid van de samenleving moeten zijn.
Wij eisen gratis en publieke kinderopvang die tegemoet komt aan de behoeften en wensen. Dit zou ouders moeten in staat stellen om wat vrije tijd te hebben, niet alleen om het werken te vergemakkelijken. De coronacrisis heeft aangetoond dat werk ook veel flexibeler kan zijn dan de bazen vaak erkennen. Werkende ouders moeten de mogelijkheid hebben om deels thuis te werken in de mate van wat redelijk is en van wat aangepast is voor het gezinsleven. Door een einde te maken aan de armoede zouden financiële problemen, die kunnen leiden tot spanningen binnen het gezin, verlicht worden en zouden alle gezinnen de kans krijgen om samen van dagje uit en activiteiten te genieten. Een programma van massale bouw en renovatie van sociale huisvesting, waarbij ook buitenruimte wordt voorzien in de vorm van persoonlijke of gemeenschappelijke tuinen of speeltuinen, zou voor velen een groot verschil maken voor de kwaliteit van het leven.
Een socialistisch alternatief
De levensomstandigheden onder lockdown tonen de problemen als je volledig afhankelijk bent van het kerngezin voor alle materiële en emotionele behoeften. Dit is een extreme situatie, maar de realiteit is dat zelfs onder ‘normale’ omstandigheden het kapitalistische systeem het idee propageert dat de volledige last van alle taken in verband met de opvoeding van kinderen bij individuen, en vooral bij individuele vrouwen, moet liggen. Het systeem leert ons om het essentiële en zware werk van de zorg voor kinderen en andere kwetsbare groepen in de samenleving te onderschatten.
Een socialistische wereld, waar de middelen in handen zijn van de overheid en democratisch gepland zijn om aan de behoeften van iedereen te voldoen, zou de basis leggen om alle taken en relaties werkelijk vrijwillig en coöperatief te laten zijn. De coronacrisis benadrukt dat een socialistisch feministisch perspectief essentieel is om duidelijk te maken dat de dagelijkse strijd waar ouders momenteel mee te maken hebben, volledig verbonden is met zowel klassenonderdrukking als met de onderdrukking van vrouwen, en dat alleen een door de arbeidersklasse geleide strijd voor een socialistisch alternatief op het kapitalisme een weg vooruit biedt.
