De week na de verkiezingen in het Zuiden, gewonnen door Sinn Féin omdat de steun voor de twee traditionele gevestigde partijen tot een historisch dieptepunt daalde, had het tijdschrift The Economist een voorpagina met de vraag of een verenigd Ierland mogelijk is.
Door Kevin Henry, Socialist Party (Belfast)
De perceptie dat we op weg zijn naar een verenigd Ierland houdt natuurlijk niet alleen verband met de electorale successen van Sinn Féin, maar ook met politieke processen van de afgelopen jaren. Het gaat onder meer om de gevolgen van Brexit, de groeiende steun voor Schotse onafhankelijkheid die een vraagteken heeft gezet bij de toekomst van het Verenigd Koninkrijk, en demografische verschuivingen in Noord-Ierland waardoor de katholieke gemeenschap tegen 2021, het eeuwfeest van de staat, een meerderheid zou worden. Toch zal de opkomst van Sinn Féin in het Zuiden deze perceptie nog versterken, wat hoop en vertrouwen in de katholieke gemeenschap zal wekken en, omgekeerd, de angst en de nervositeit in de protestantse gemeenschap zal doen toenemen.
In het kader van een herstelde Noord-Ierse regering in Stormont zijn de leidende krachten van het Unionisme niet in het offensief gegaan als reactie op het electorale succes van Sinn Féin in het Zuiden. Prominente figuren hebben juist benadrukt dat de groei van Sinn Féin in de eerste plaats te danken was aan de wens tot verandering “in eigen land” en woede op het gebied van huisvesting en gezondheid, en niet zozeer aan een roep naar een verenigd Ierland. Dit wordt ondersteund door een exit-poll die aantoonde dat het geen belangrijke reden was voor het kiesgedrag.
Sinn Féin zal de vraag van een grensreferendum opwerpen
Het breken van het tweepartijstelsel in het Zuiden en de versterkte positie van Sinn Féin zal door die laatste partij echter worden gebruikt om de druk op deze kwestie op te voeren. Als de gevestigde partijen hun effectieve cordon sanitaire tegen Sinn Féin handhaven, zal dit Sinn Féin in staat stellen verder te groeien. Als Fianna Fáil opschuift en bereid is om zaken met hen te doen, zal een belangrijke eis van Sinn Féin een proces van voorbereiding op een grensreferendum en een verenigd Ierland zijn. Het zou ook gevolgen hebben voor grensoverschrijdende instanties en mogelijke toekomstige besprekingen, waarbij Sinn Féin aan beide zijden van de grens aan de tafel zou zitten.
Uiteindelijk is het de Britse regering die de bevoegdheid heeft om te beslissen wanneer er een grensreferendum moet worden gehouden. Ook dit zal worden aangevochten, waarbij nationalisten beweren dat aan de voorwaarden voor een grensreferendum is voldaan, terwijl Unionisten zich verzetten, waarschijnlijk met de steun van de Britse regering, die ook de eis voor een tweede referendum over Schotse onafhankelijkheid afwimpelt.
Uit een recente opiniepeiling blijkt dat 29% van de kiezers in Noord-Ierland een volledig Ierse staat zou steunen als er morgen een opiniepeiling over de grens zou worden gehouden. De Unie werd uitdrukkelijk gesteund met 52%, terwijl de rest bestond uit mensen die het niet zeker weten of weigerden te antwoorden. Het is echter waarschijnlijk dat in het geval van een grensreferendum, met de sektarische polarisatie die daarmee gepaard zou gaan, deze cijfers veel dichter bij elkaar zouden komen.
Grensreferendum is geen oplossing
Wat zeggen de socialisten over een grensreferendum? Ons uitgangspunt moet de eenheid van de arbeidersklasse zijn en, zoals socialistisch parlementslid Mick Barry in zijn eerste toespraak in de nieuwe Dáil (parlement in het zuiden van Ierland) zei: “Wij zullen nooit een voorstel steunen dat de sektarische verdeeldheid tussen katholieken en protestanten vergroot”. Hij zei verder: “We hebben in Dublin een regering nodig met een beleid dat volledig tegengesteld is aan het neoliberale beleid dat Sinn Féin in Belfast samen met de DUP heeft gevoerd. De enige basis voor eenheid is de verwerping van sektarische politiek met werkende mensen die zich verenigen om te vechten voor hun gemeenschappelijke klassenbelangen.”
Ondanks het oprechte verlangen van veel katholieken uit het noorden en het zuiden naar “nieuw Ierland”, zou een grensreferendum geen oplossing bieden en in werkelijkheid een sektarische telling van hoofden opleveren. De binaire keuze die zou worden geboden – handhaving van de Unie of een kapitalistisch verenigd Ierland – is geen basis om de twee gemeenschappen te verzoenen met tegengestelde nationale identiteiten en aspiraties. Het zou alleen dienen om de spanningen te verhogen en katholieke en protestantse gemeenschappen tegen elkaar opzetten. Het is ook niet waarschijnlijk dat de ‘verliezende partij’ het resultaat zomaar stoïcijns zou accepteren. Het zou zelfs een proces kunnen beginnen dat leidt tot het opnieuw aanwakkeren van sektarische confrontaties.
Eenheid van de arbeidersklasse tegen het kapitalisme opbouwen
Een echte oplossing vereist het opbouwen van een beweging tegen die krachten die er belang bij hebben om de sektarische verdeeldheid in stand te houden – of ze nu Groen of Oranje zijn. Alleen door een beweging op te bouwen die protestantse en katholieke arbeiders en jongeren verenigt rond hun gemeenschappelijke belangen tegen het kapitalistische establishment in, kunnen we beginnen met het afbreken van de sektarische obstakels tussen onze gemeenschappen. Dit zou de basis leggen voor het vinden van oplossingen voor de moeilijke kwesties die onze gemeenschappen verdelen – waaronder de kwestie van de grens – op basis van compromissen, wederzijds respect en solidariteit. De Socialist Party pleit voor een socialistisch Ierland waar de rechten van alle gemeenschappen worden gegarandeerd, vrij van dwang, als onderdeel van een democratische, vrijwillige en socialistische federatie met Schotland, Engeland en Wales.
