Wie dacht dat de jongerenrevolte rond onder meer het klimaat wel zou overwaaien of uitdoven, vergist zich. De klimaatacties zijn een uitdrukking van een dieperliggend ongenoegen en onbehagen. Een peiling van het Laatste Nieuws gaf aan dat zeven op de tien jongeren niet in de politiek gelooft. Er is een gevoel van onmacht en tegelijk van urgentie om iets te doen rond klimaat. Het IPCC-rapport uit 2018 stelde dat er nog maar 12 jaar was om een ecologische catastrofe te voorkomen.
Explosieve groei van protest
Deze cocktail zorgde voor een explosieve ontwikkeling van de klimaatacties begin 2019. Op die eerste acties begrepen jongeren dat het noodzakelijk was om zich te organiseren en er werden groepen op scholen opgezet. De explosieve groei van het protest maakte echter dat alles vanzelf leek te gaan. Een interview in de media volstond om de volgende actie voor te bereiden. De beweging werd hierdoor afhankelijk van wat de gevestigde media communiceerden. Het zorgde voor een topdown-werkwijze waarbij de beweging inhoudelijk werd ontwapend. Dit gaf ruimte voor recuperatie, een nieuwe focus op individuele inspanningen van de klimaatstakers en het zorgde voor twijfels. De verkiezingen zorgden zeker in Vlaanderen voor een nieuwe klap. De gevestigde media hadden stilaan enkel nog aandacht voor de door henzelf tot woordvoerders gekatapulteerde activisten, waarbij er meer op het individuele leven van die activisten werd ingezoomd dan op de collectieve strijd voor system change.
Een beweging van onderuit opbouwen vergt heel veel inspanningen: een scholierencomité opbouwen gebeurt door met andere scholieren te spreken, hen te overtuigen en perspectief te geven. Het zou de beweging verplichten om concrete eisen te verdedigen, zoals de erg populaire slogan van gratis en degelijk openbaar vervoer. In Gent was er bijvoorbeeld een erg geslaagde actie van een scholierencomité op de Voskenslaan. Op 26 september hielden ze met 150 een blokkade en protestactie voor gratis en degelijk openbaar vervoer. Beeld je in dat dit op honderden scholen in heel het land op hetzelfde ogenblik werd gedaan. Het zou de pogingen om het klimaatprotest voor te stellen als naïef, wereldvreemd of zelfs asociaal meteen onderuit halen. Het zou een krachtig antwoord zijn op diegenen die de discussie proberen te herleiden tot een kwestie van individuele levenswijzen in plaats van een collectieve strijd om de grote vervuilers aan te pakken.
Alternatief nodig
In acties leren we het snelst en het meest over hoe we vooruit kunnen gaan. Methoden en voorstellen worden uitgetest. Het potentieel voor de klimaatbeweging blijft groot, maar met vage oproepen zullen we dat niet realiseren. De internationale oproepen zorgen momenteel voor nog wat dynamiek, maar ook daar komt de vraag hoe het verder moet. Zowel de actiemethoden als het programma zullen daarin essentieel zijn. Het feit dat naar stakingen werd gegrepen, is een enorme stap vooruit. Het is een zeer bewuste keuze van de nieuwe generatie: voor het eerst sinds de anti-oorlogsbeweging (2003) werd staken en betogen massaal gedragen als actiemethode onder scholieren. Voor de Gentse scholierenacties tegen de asociale regering-Michel in 2014 moesten we nog alles uit de kast halen om scholieren te overtuigen van het wat en hoe van stakingsacties en betogingen. Nu was dit een evidentie.
Om verder te gaan, moeten we ingaan op de grote kloof tussen een breed gedragen anti-systeemgevoel onder jongeren en de afwezigheid van een alternatief dat als geloofwaardig wordt gezien. We zullen dit niet aanpakken door met links gewoon mee te surfen op bewegingen. We moeten zelf initiatieven nemen om onze voorstellen inzake organisatie en programma te populariseren. Democratische opbouw van onderuit en een concreet programma van systeemverandering zijn nodig. Wij verdedigen eisen als gratis en degelijk openbaar vervoer, energie in publieke handen, meer publieke middelen in wetenschappelijk onderzoek dat onder controle van de gemeenschap staat, een democratische en rationele planning van de economie.
De historische klimaatprotesten van 2019 waren de eerste waarmee de crisisgeneratie op het actietoneel verscheen. Een nieuwe internationale crisis zal, gecombineerd met de ecologische crisis, vooral onder jongeren het idee verder voeden dat er een systeemcrisis is. Dit zal maken dat een socialistisch perspectief beter aansluiting begint te vinden bij het gevoel van urgentie.
