De protestbeweging in Hongkong duurt nu al weken. Het gaat om het grootste protest uit de geschiedenis van de stad. Er waren betogingen met tot twee miljoen deelnemers en 350.000 werkenden namen deel aan twee algemene 24-urenstakingen. Er wordt geprotesteerd tegen de afbouw van de democratische rechten, de dictatuur van de Chinese ‘Communistische’ Partij en de repressie door de politie van Hongkong. De betogers eisen democratische verkiezingen in plaats van het huidige stelsel waarin amper 1200 miljonairs en andere hoogwaardigheidsbekleders de regering ‘verkiezen.’ Beperkte toegevingen door Carrie Lam, de Chief Executive van Hongkong, volstonden niet om de beweging te stoppen. We spraken met Simon van Socialist Action, onze zusterorganisatie in Hongkong die actief betrokken is bij het protest.
Interview door Sander (Dendermonde) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Wat is de sociale samenstelling van de pro-democratiebeweging in Hongkong? Zijn er veel werkenden betrokken in de strijd voor democratische rechten en worden ze vertegenwoordigd door hun vakbonden?
“De actieve kern van de beweging bestaat voornamelijk uit jongeren uit de werkende klasse en de middenklasse, inclusief scholieren en studenten. Er trekken ook veel oudere werkenden de straat op om de jongeren te beschermen en te protesteren tegen de gewelddadige repressie door de politie.
“Jammer genoeg neemt de werkende klasse niet deel aan de beweging als een klasse die zich bewust is van zichzelf. Ze is niet georganiseerd in vakbonden en partijen. Een van de bepalende kenmerken van de beweging is dat er geen leiders of organisaties zijn. Dit komt onder meer omdat de pro-democratische vakbond (HKCTU) weigert om werkenden te organiseren binnen de beweging. Er waren twee algemene stakingen tegen het autoritaire regime en de politierepressie, maar beiden werden vanop sociale media uitgeroepen. HKCTU werd door de beweging gedwongen om de algemene stakingen te steunen, maar de vakbondsfederatie organiseerde de staking niet op de werkvloer. De vakbondsleiding maakte geen onderscheid tussen deze staking en een gewone betoging. De meeste stakers deden dit ‘spontaan’ en waren niet georganiseerd in een vakbond.
“HKCTU heeft 190.000 leden, ongeveer 5% van de werkende bevolking. Het aantal vakbondsleden is enorm laag, zeker als je HKFTU, de “valse” pro-regeringsvakbond, niet meetelt. De leiding van HKCTU volgt vooral de op compromissen gebaseerde politieke lijn van de burgerlijke partijen uit het democratische kamp, de zogenaamde ‘pan-democraten’. De pan-democratische “leiders” staan op de rem omdat ze vrezen dat een militante massabeweging hen verhindert om het op akkoorden te gooien met het Chinese regime. Ons standpunt hieromtrent is dat onderhandelen met een dictatoriaal regime over democratische hervormingen zinloos is.”
Er is veel armoede in Hongkong. Veel jonge mensen kunnen zich geen eigen woonst veroorloven, zelfs als die woning maar vier vierkante meter groot is. Ondanks het feit dat Hongkong, zoals Milton Friedman het ooit beschreef, het perfecte neoliberale experiment is, hoe komt het dat de economie de mensen niet kan voorzien van degelijke huisvesting en lonen?
“Het is juist omdat Hongkong ‘perfect neoliberaal’ is dat de economische malaise enorm groot is. Dit speelt een cruciale rol in de huidige massabeweging. Een kleine elite van oligarchen domineert de economie van de stad. Het autoritaire regime beschermt en maximaliseert de winsten van de grote bedrijven op de kap van de werkende bevolking die steeds slechtere werkomstandigheden en leefomstandigheden kent, omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die in China.
“De huisprijzen swingen de pan uit, zeker sinds 1997 toen Hongkong door het Verenigd Koninkrijk werd overgedragen aan China. De ongelijkheid is bijzonder groot. Het ‘Gini-coëfficiënt’ (die de ongelijkheid meet) van Hongkong is 0,539, waarmee het op de negende plaats staat (na landen uit Sub-Sahara Afrika of kleine arme eilandnaties). De malaise in Hongkong wordt mooi samengevat door jonge activisten die de slogan ‘geen geld, geen flat, geen democratie’ gebruiken.
“De sociale ongelijkheid is het resultaat van een beleid gericht op de belangen van de grote bedrijven. Die bedrijven domineren het Legco, het ondemocratische ‘parlement’ van Hongkong. Helaas zijn de belangrijkste oppositiepartijen, de pan-democratische partijen, niet bereid om tegen het kapitalisme in te gaan. Bovendien is er een historische zwakte van de arbeidersbeweging in Hongkong.”
De protesten duren nu al langer dan vijf jaar geleden. Er wordt vaak vergeleken met de Paraplubeweging van 2014. Zijn de omstandigheden vandaag anders dan toen? Het lijkt dat er een groter bewustzijn is over het ondemocratisch karakter van de regering in Hongkong en over het feit dat Peking het eigenlijk voor het zeggen heeft. Tegelijk lijken de activisten niet bereid om het protest beter te organiseren en te structureren. Hoe komt dit?
“Er zijn veel verschillen tussen de huidige protesten en de Paraplubeweging van 2014. De afkeer van activisten tegen elke vorm van organisatie speelt nu een nog grotere rol. De ervaringen van 2014 en daarvoor spelen hierin mee. Zo spreken activisten zich uit tegen het gebruik van de “methode van het centraal podium”, wat verwijst naar de wijze waarop de pan-democraten massabewegingen proberen te controleren. De pan-democraten organiseren op grote actiedagen podia waarop enkel hun woordvoerders spreken. Het is normaal dat er een wantrouwen is tegenover de bureaucratische methoden van de pan-democraten.
“Het feit dat de pan-democraten grotendeels aan de kant geschoven zijn door de activisten, maakt dat de beweging zo lang kan duren en zo een massale omvang kent. De afkeer van ‘leiders’ en organisaties richt zich niet alleen tegen slechte leiding, maar tot organisatie van de beweging op zich. Dat zorgt voor obstakels om verder vooruit te gaan.
“Socialisten zijn de enigen die argumenteren voor het democratisch organiseren van de beweging met de werkende klasse als ruggengraat van het protest. Een democratisch verkozen leiding kan de beweging een duidelijke richting en programma geven om overwinningen te boeken. De spontaneïteit die de beweging in een eerste fase vooruit bracht, heeft haar potentieel uitgeput.
“Nog een ander verschil met vijf jaar terug is het feit dat werkenden voor het eerst in honderd jaar de politieke staking als wapen gebruikten. Wij hebben daartoe bijgedragen: Socialist Action was de eerste organisatie die het idee van een politieke staking naar voren bracht. Deze stakingen zijn een mijlpaal in de strijd voor democratie in Hongkong, maar er blijven natuurlijk moeilijkheden. De pan-democraten, waaronder de vakbondsfederatie HKCTU, slaagden er niet in om leiding te geven aan de stakingsbeweging. Socialist Action stond helaas alleen met de oproep om stakerscomités op te zetten en om vakbonden te organiseren waar deze nog niet aanwezig zijn. Zo kunnen we opbouwen naar nieuwe algemene stakingen.
“Er kwam repressie tegen werkenden die in actie gingen. Zo werd Nathan Leung, een medewerker van de bank HSBC, afgedankt omdat hij een vakbond probeerde op te zetten. Er is een internationale campagne tegen het ontslag van Nathan, die tevens lid is van Socialist Action. We kaderen dit in een bredere campagne tegen repressieve maatregelen gericht tegen werkenden die zich uitgesproken hebben voor de protestbeweging of er zelf aan deelnamen. Die repressie is uiteraard een bewuste tactiek van de regering om de beweging te verzwakken en in het bijzonder de ontwikkeling van vakbonden tegen te gaan.”
Als het protest geïsoleerd blijft en geen aansluiting vindt in China, dreigt de beweging op een nederlaag uit te draaien. Zijn er bewuste pogingen om via sociale media of andere kanalen aansluiting te vinden met de werkende bevolking in China?
“De beweging kan enkel winnen als er aansluiting is met werkenden en jongeren in China. Hierop focussen we ons in onze propaganda, onze campagnes op sociale media en op straat. Begin juli was er een betoging met als doel om informatie te verstrekken aan toeristen uit China, die thuis enkel de leugens van de Chinese Communistische Partij (CCP) horen. Het was een goed beginpunt, maar helaas werd het initiatief niet ernstig opgenomen door veel activisten. Dat is begrijpelijk: het was de eerste keer dat de beweging dit probeerde en de meeste jongeren weten niet hoe ze steun kunnen winnen in China.
“Onze socialistische organisatie is actief in drie landen (China, Hongkong en Taiwan). We begrijpen het belang om massastrijd in Hongkong en China met elkaar te verbinden. We weten welke ideeën de beweging hiervoor nodig heeft. Een van onze belangrijkste taken is om het bewustzijn van werkenden en jongeren over hoe en waarom we deze eenheid kunnen opbouwen te versterken.”
- Volg de strijd in Hongkong via chinaworker.info
- Internationale solidariteit tegen de afdanking van Nathan Leung: stuur een protestbericht (voorbeeld op https://nl.socialisme.be/80032/
