Deze zomer steeg het aantal feminicides in ons land verder. Dat zijn moorden op personen omdat ze vrouw zijn. Eind augustus liep het cijfer voor dit jaar op tot 14. In 2018 waren het er 36 en in 2017 minstens 39. Uit een nieuw rapport van de Verenigde Naties blijkt dat er in 2017 wereldwijd 87.000 vrouwen werden vermoord, waarvan 58% door hun partner of een familielid. (1)
door Emily, nationaal coördinatrice van campagne ROSA
Gelukkig heeft seksisme niet altijd zulke ernstige gevolgen, anders zouden er niet veel vrouwen overblijven. In ons land krijgt zowat elke vrouw ooit te maken met seksuele intimidatie in de openbare ruimte (van beledigingen over seksistische opmerkingen en aanrakingen tot erger). De VZW “Touche pas à mon pote” stelde in een onderzoek vast dat 98% van de vrouwen er ooit mee te maken kreeg. Redenen genoeg dus om het protest te blijven opvoeren. Op 24 november bijvoorbeeld. Dan is er de nationale betoging tegen geweld op vrouwen. Het initiatief gaat uit van het platform Mirabal. Campagne ROSA ondersteunt dit.
Is het onmogelijk om de openbare ruimte te beveiligen?
Je kan er moeilijk naast kijken. Metro’s, bussen en treinen zijn weer sardineblikjes. De terugkeer naar school gebeurt onder meer langs die weg. Het gebrek aan personeel om toezicht te houden, maakt seksistische intimidatie gemakkelijker. Soms weten we zelfs niet wie handtastelijk is en nog minder hoe we ons er tegen kunnen beschermen. Bij de haltes zijn er massa’s advertenties die vrouwen als objecten voorstellen. Waarom zouden vrouwen dan ook niet als zodanig behandeld worden?
Er zijn maatregelen mogelijk om dit probleem aan te pakken, maar het is een politieke keuze om daar geen geld aan uit te geven. Er zijn geen specifieke wagons voor vrouwen of gelijkaardige maatregelen nodig, maar een drastische uitbreiding van het aanbod van openbaar vervoer. Dan staan we niet meer opeengehoopt, waardoor vrouwen minder kwetsbaar zijn voor ongewenst contact. Een betere dienstverlening ’s avonds en ’s nachts zou ervoor zorgen dat we ook na een avondje stappen veilig naar huis kunnen. Meer personeel voor het openbaar vervoer, ook personeel gevormd in preventie en het beheer van pesterijen, zou ertoe bijdragen dat het probleem aangepakt wordt, zelfs nog voordat het zich voordoet. Op de bussen, trams en metro’s wordt al lang bespaard op veiligheid. Vroeger was er een tweede personeelslid aanwezig naast de chauffeur, maar die werd weg bespaard ondanks hardnekkig verzet door de vakbonden. Als we de directie laten doen, wordt het personeel op sommige treinen straks ook beperkt tot enkel de chauffeur. Gelukkig houdt vakbondsstrijd in onder meer Groot-Brittannië zo’n maatregel momenteel tegen.
Voor de veiligheid van reizigers en personeel, maar ook tegen een onhoudbare werkdruk, is gezamenlijke strijd nodig voor meer publieke middelen voor openbaar vervoer. Daarom ondersteunt de campagne ROSA de acties van het spoorpersoneel. Verzet tegen seksisme en syndicale strijd voor betere openbare diensten zijn innig met elkaar verbonden.
Reclame is vaak de enige kleurrijke toets in overwegend grijze stations of aan bushokjes. Het verminderen van de ruimte voor commerciële ondernemingen zou ook al een stap vooruit zijn. Het zou de aanwezigheid van seksistische beelden verminderen. Voorstellen zoals het verplicht laten vermelden dat het om “geretoucheerde foto’s” gaat of het volledig verbieden van het gebruik van vrouwen als objecten, om slechts plaats te maken voor reclame voor schoonmaakproducten voor ‘goede huisvrouwen’ bieden geen antwoord. Commerciële reclame in de publieke ruimte vervangen door sociale en culturele informatieborden voor organisaties die sociaal actief zijn, lokale buurtactiviteiten organiseren of artistieke projecten opzetten, zou veel interessanter zijn. Maar dan moeten we raken aan de belangen van de publiciteitssector en moeten we er bovendien voor zorgen dat openbare vervoersmaatschappijen niet afhankelijk zijn van reclame-inkomsten. Er zijn meer publieke middelen nodig. Het geld kan gezocht worden bij de grote aandeelhouders.
#PasTaPotiche
Deze hashtag was afgelopen zomer populair in Franstalig België. (2) Letterlijk vertaald betekent het: ‘Niet je vaas’, maar in spreektaal wordt ‘potiche’ ook gebruikt voor een onderdanige vrouw die vooral dienst doet als decoratie. Veel jonge meisjes vinden inderdaad een studentenjob als gastvrouw. Het zijn vaak rampzalige werkomstandigheden waarbij de meisjes vooral in stilte en met een glimlach moet blinken. Een rokje maat 36 en hoge hielen, ongeacht het weer en het aantal werkuren, zijn de belangrijkste vereisten. Er is geen Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) om de werkenden te beschermen tegen koud weer of voor voet- en rugklachten door het dragen van hoge hielen. Ze worden ingezet om een glamoureus aspect te geven aan bijvoorbeeld een sportwedstrijd als de Tour de France, om een product te verfraaien en ‘sexy’ te maken.
Voor een aantal jonge vrouwen is dergelijk werk belangrijk om een inkomen te hebben, maar ze worden onvermijdelijk beschouwd als objecten die zo weinig waard zijn dat alles toegelaten is. De hele dag door zijn er ongepaste opmerkingen. Het maakt deel uit van de functieomschrijving die oplegt om in alle omstandigheden te blijven lachen. Wie dat niet doet, moet de volgende dag niet meer terugkomen.
Het probleem beperkt zich uiteraard niet tot deze sector. Dorine Cordy van BBTK-Brugge en woordvoerster van de gendercommissie van het ABVV stelde in De Standaard deze zomer dat er onder druk van #MeToo een beetje verandering is opgetreden. (3) Er wordt nu onder collega’s gesproken over seksuele intimidatie en het wordt niet langer als normaal gezien.
Het management van grote bedrijven houdt meer rekening met seksisme omdat ze, in tegenstelling tot de kleine en middelgrote bedrijven, een preventieadviseur binnen het CPBW hebben. In het hoger vermelde artikel van De Standaard verklaarde Heidi Henkens, preventie-adviseur bij Mensura, dat er veel meer vragen van bedrijven komen op ogenblikken dat de media veel aandacht besteden aan grensoverschrijdend gedrag op het werk. Maar zeker in kleine bedrijven bestaan er nog vaak problemen. Bij afwezigheid van een preventieadviseur, een vertrouwenspersoon (4) en een vakbondsdelegatie staat een personeelslid er alleen voor tegenover leidinggevenden. Als slachtoffer praten, houdt risico’s in. Cordy van het ABVV: “Soms krijgen de slachtoffers slechtere uren of vakantieregelingen als ze het gedrag aankaarten. (…) Het eindigt vaak met een andere job. Of met een burn-out.” Een nieuwe job vinden is niet evident en op het einde van de maand moeten alle facturen betaald zijn. Veel vrouwen kiezen er dan maar voor om te zwijgen.
Collectief vechten voor een andere samenleving
Symbolische wetgeving (zoals de nauwelijks toepasbare anti-seksismewet tegen pesterijen op straat, de Conventie van Istanbul die door België niet eens wordt nagekomen, …) is slechts een druppel op een hete plaat als de kern van het probleem niet wordt aangepakt. Die moet gezocht worden bij de materiële situatie van vrouwen in onzekere en laagbetaalde banen, de dubbele dagtaak van huishoudelijk werk en zorg voor familieleden bij gebrek aan openbare diensten, het gebruik van vrouwenlichamen om winst te maken, … We kunnen de tweederangspositie van vrouwen en het bijhorend dagelijks seksisme niet aanpakken zonder strijd. Het is een maatschappelijk probleem en dus moeten we collectief het gevecht aangaan.
Campagne ROSA benadrukt wat verschillende strijdbewegingen verenigt. We pleiten voor een grotere betrokkenheid van de vakbonden bij de strijd tegen specifieke onderdrukking van vrouwen, maar ook voor campagnes om de minst georganiseerde sectoren (waarin vrouwen stelselmatig oververtegenwoordigd zijn!) syndicaal te organiseren. Waarom de betoging van 24 november niet gebruiken om affiches op te hangen op de informatieborden van de vakbonden? Het kan tot interessante discussies leiden. Misschien kan je op de middag zelfs een informele bijeenkomst houden over de rol die de vakbond op dit vlak kan spelen. Misschien kan je collega’s en/of de vakbondsdelegatie overtuigen om samen in de kleuren van je vakbond naar de betoging te gaan? De arbeidersbeweging – zowel werkenden als hun gezinnen, ondersteund door hun organisaties – heeft zowel numeriek als door haar positie in de productie de potentiële kracht om deze strijd te winnen.
- Zondag 24 november: betoging tegen geweld op vrouwen. 13u Centraal Station Brussel
- https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/gsh/Booklet_5.pdf
- www.liberation.fr, Hôtesse, j’ai eu l’impression d’être déshumanisée, transformée en poupée du client – 15 augustus 2019
- www.standaard.be: #Metoo in Vlaamse bedrijven ‘Er is een duidelijke tendens naar nultolerantie’ – 17 augustus 2019
- Een vertrouwenspersoon wordt aangesteld door de werkgever en is beschikbaar in geval van problemen op het werk zoals conflicten, morele intimidatie, enz. De vertrouwenspersoon wordt verondersteld de werkenden te informeren, te luisteren, te adviseren en te helpen bij het vinden van een oplossing voor de problematische situatie.
