Een maand na de verkiezingen is er – na de verderzetting van de vorige coalitie van regionalisten, liberalen en sociaaldemocraten in de Duitse Gemeenschap – slechts uitzicht op de vorming van één regering: die van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zowel in Vlaanderen, Wallonië als voor de Franse Gemeenschap hebben de huidige gesprekspartners geen meerderheid en voor de federale regering staan de informateurs nergens.
Edito door Anja Deschoemacker uit maandblad ‘De Linkse Socialist”
Economische achtergrond: verder hard besparen
Ondertussen regent het slecht nieuws voor zowel het federale niveau als alle regionale entiteiten. De algemene vooruitzichten bieden enkel uitzicht op het verderzetten van het besparingsbeleid, maar worden dan nog aangevuld met analyses van tekorten en schulden op het niveau van de gewesten en gemeenschappen.
De schuld van de Franse Gemeenschap loopt op tot 8,2 miljard euro dit jaar (3 miljard in 1999) en wordt verwacht verder te stijgen naar 12 miljard in de komende vijf jaar, terwijl het begrotingstekort 192 miljoen bedraagt. Daarbij moeten de schulden van het Waals Gewest (21,7 miljard) en Brussel (5,5 miljard) worden geteld. In Vlaanderen springt de schuld van 25 miljard nu naar 34 miljard in 2024, o.a. door de kosten van de Oosterweelverbinding, en moet een komende Vlaamse regering voor een begroting in evenwicht op zoek naar 600 miljoen euro (De Tijd 19/06). Het federale tekort zou dit jaar verder oplopen tot 7,5 miljard en volgend jaar tot 9,6 miljard euro.
En wat heb je aan de laagste werkloosheidscijfers (9,5% in 2018 volgens L’Echo, 19/6) sinds de tweede helft van de jaren 1970 als dat minstens gedeeltelijk te wijten is aan de uitsluiting van steeds meer mensen van het recht op uitkeringen? Alle OCMW’s van het land kampen met een toename van mensen die een leefloon en/of andere ondersteuning nodig hebben en nog méér mensen zijn volledig afhankelijk van ondersteuning door hun gezinsleden (vooral vrouwen en jongeren, maar ook steeds meer ouderen).
De betrekkelijkheid van die lage werkloosheidscijfers wordt duidelijk wanneer je ze naast de armoedecijfers legt. Volgens het nationale statistiekbureau Statbel liep het aandeel Belgen met een inkomen onder de armoedegrens op tot 16,4% in 2018, het hoogste peil in 15 jaar. In absolute aantallen gaat het om 1,8 miljoen mensen!
Geen uitzicht op stabiliteit
Dat het opnieuw zeer moeilijk zou worden om een federale regering te vormen, stond in de sterren geschreven. De wegdeemstering van de traditionele partijen heeft een punt bereikt waarbij zelfs de oude “grote coalitie” van de drie traditionele families noch in Vlaanderen, noch federaal een meerderheid haalt.
Tegelijk is de overwinning van de groene familie niet spectaculair genoeg om Groen en Ecolo in een positie te zetten waarbij aan een “nog grotere grote coalitie” of een totaal asymmetrische coalitie toch nog enige overwinningsglans en minstens een schijn van samenhang gegeven kon worden.
Vlaanderen
En voor de vorige “redder” van de Belgische elite – de N-VA – is de neergang ingezet. Ze wordt vanaf nu op de hielen gezeten door een partij die in geen geval de redder van de Belgische elite kan zijn: het Vlaams Belang. Zodra dit duidelijk werd in de gemeenteraadsverkiezingen maakte N-VA een reeks bokkensprongen die duidelijk maakten dat haar betrouwbaarheid voor de burgerij zeer tijdelijk was.
Mathematisch kan de vorige Vlaamse coalitie gewoon verder. Toch praat Bart De Wever tot nu enkel ernstig met het Vlaams Belang, ook al hebben ze samen geen meerderheid en sluiten de andere partijen samenwerking met het VB uit. Het is een wanhopige poging van De Wever om tegelijk het stemmenverlies aan het VB af te remmen en om niet als bedelaar naar CD&V en Open VLD te moeten stappen. Een minderheidsregering van N-VA en VB zou een avontuur zijn dat niet goed kan aflopen. Het zou tevens elke mogelijkheid tot federale regeringsdeelname voor N-VA afblokken.
De andere Vlaamse partijen willen niet onderhandelen over een regeerakkoord dat onder meer door het VB is uitgewerkt. Maar tegelijk is het duidelijk dat die 43% voor Vlaams-nationalistische partijen de komende jaren enorme druk op hen zal zetten. De mathematische mogelijkheid van een regering zonder N-VA en VB – met een vierpartijencoalitie die ook federaal een meerderheid haalt – omvat voor CD&V maar ook Open VLD het risico van een doodsvonnis. Het zet bovendien de deur open voor een absolute meerderheid van beide Vlaams-nationalistische partijen binnen vijf jaar.
Wallonië en Franse Gemeenschap
In Wallonië en voor de Franse Gemeenschap zijn de onderhandelingen tot nu toe een spiegelbeeld van die in Vlaanderen. Ook daar leiden de onderhandelingen van de huidige gesprekspartners (PS en Ecolo) enkel tot een minderheidsregering, waarbij CDH en PTB al lieten weten niet geïnteresseerd te zijn om een regering van buitenaf te steunen. PS en MR hebben samen een meerderheid, maar voor de PS is dat tekenen voor verdere afkalving ten voordele van de PTB. Dan ongetwijfeld liever een PS/MR/Ecolo-coalitie, waarbij Ecolo eigenlijk onnodig is. Voor Ecolo is dat tekenen voor een nieuwe inzinking na een te kleine doorbraak.
En natuurlijk is er de mathematische mogelijkheid van een “FGTB-coalitie”, zo genoemd naar de oproep van het Waalse ABVV tot een linkse regering met PS, Ecolo en PTB. De onderhandelingen met de PTB zijn echter al snel afgebroken. Meer hierover in een afzonderlijk artikel op pagina 4 van deze krant.
Dat de PS de onderhandelingen leidt, kan de aandacht afleiden van het feit dat de laatste overblijvende traditionele partij in België die de grootste is in haar eigen gewest/gemeenschap verder afgekalfd is. Alle opties die niet de FGTB-coalitie zijn, zullen die neergang in de toekomst versterken. De kracht van de PS is altijd haar zuil geweest: de vakbond en de mutualiteit met hun enorme inplanting in de Waalse bevolking. De oproep van het FGTB maakt duidelijk dat hieraan een einde begint te komen, in spiegelbeeld met de ernstig verstoorde relatie tussen CD&V met ACV en CM in Vlaanderen.
Federaal: slechts drie opties – de ene al ondenkbaarder dan de andere
Ofwel draait de nieuwe federale regering rond de N-VA, een Zweedse coalitie aangevuld met cdH en Ecolo/Groen (maar beide krachten hebben dat tot nu toe uitgesloten), ofwel draait ze rond de PS met een vierpartijencoalitie die N-VA uitsluit. In het eerste geval is er (opnieuw) geen meerderheid aan Franstalige kant, in het tweede worden de twee grootste Vlaamse partijen uitgesloten. Er is een andere optie: een asymmetrische regering van PS en N-VA – de “VBO-coalitie” naar de oproep van de werkgeversorganisatie – maar een regeerakkoord tussen die partijen lijkt vooralsnog onmogelijk, zowel op sociaaleconomisch als op communautair vlak. Alle drie de opties zouden leiden tot een erg onsamenhangende regering.
De vorming van een federale regering is dus niet voor morgen. De hoop van de informateurs (Reynders en Vande Lanotte) dat de nood aan een begroting in september/oktober wel zou leiden tot een doorbraak, is slechts een doorzichtige en op geen enkele realiteit gebaseerde poging om de moed erin te houden. Het is waar dat de Belgische burgerij historisch een zeer groot improvisatievermogen heeft ontwikkeld, maar het Belgische systeem van communautaire machtsdeling, het befaamde “Belgische compromis”, heeft zich vastgereden in zijn tegenstellingen en loopt duidelijk op zijn einde. Om te improviseren moet je immers genoeg betrouwbare instrumenten hebben die over voldoende steun beschikken in de bevolking. Vandaag is dit niet langer het geval.
Een nieuw besparingsbeleid – of dat nu in de zalvende stijl van de regering Di Rupo of in de Thatcheriaanse stijl van de vorige Zweedse coalitie is – zal de laatste gezaghebbende traditionele partij, de verburgerlijkte PS, onvermijdelijk onderuit halen. En dan is het liedje uit. In België zou een “optie-Macron” – een tijdelijke “oplossing” om de burgerij te depanneren na het uiteenvallen van haar partijen – al steun moeten krijgen in alle landsdelen. Daarnaar zoeken, komt neer op het zoeken naar draken en eenhoorns. Bovendien moet de fall-out na het mislukken van Macron om voldoende steun te verkrijgen na de verkiezingen nog duidelijk worden – ook daar is het effect waarschijnlijk uiterst tijdelijk.
De enige oplossing: linkse regeringen in Wallonië, Brussel en de Franstalige Gemeenschap
Een FGTB-coalitie zou leiden tot allergische reacties in het Vlaamse politieke landschap, dat is zeker. Het antwoord zou waarschijnlijk een rechtse federale regering zijn rond de N-VA of zelfs het doorbreken van het cordon sanitaire in Vlaanderen. Het zou de eenheid van België onder zeer zware druk zetten. Hoe kan dat dan een oplossing zijn?
In alle landsdelen is de Thatcheriaanse politiek van de Zweedse coalitie afgestraft. Enquêtes tonen hoe rond een aantal uitgesproken linkse maatregelen een grote eenheid bestaat onder de Belgische bevolking. Ondanks de kakofonie op het federale en Vlaamse politieke toneel dat een dergelijke linkse regering zou veroorzaken, zou het opnieuw uitzicht bieden op een degelijke toekomst voor de grote meerderheid van de bevolking, op een einde aan de constant verder oplopende armoede en ongelijkheid. Tenminste als deze regering bereid is te breken met het kapitalistisch systeem.
Een linkse regering die de vierdagenwerkweek zonder loonverlies invoert, een minimumloon van 14 euro/u, een minimumpensioen van 1500 euro/maand, … en deze maatregelen financiert door het in handen nemen van de sleutelsectoren van de economie onder democratische controle, zou ook in de andere landsdelen enorm enthousiasme opwekken en de basis leggen voor het keren van de krachtsverhoudingen. Tegen het gekrakeel onder de burgerlijke en kleinburgerlijke krachten in zou het de eenheid van de Belgische arbeidersklasse overtuigend kunnen opkrikken. Die klasse, die de absolute meerderheid van de bevolking uitmaakt, heeft als enige kracht in de samenleving geen belang bij nationale of andere verdeeldheid. Ze is de enige kracht die ervoor kan zorgen dat België niet uiteenvalt, of ervoor kan zorgen dat dat uiteenvallen – indien dit de wens zou zijn van een meerderheid van de bevolking – op zo’n manier gebeurt dat de meerderheid van de bevolking er niet door verarmt en het risico van een burgeroorlog voor Brussel uitsluit.
