Jarenlang wordt er al bespaard op de levensstandaard van de gewone werkenden en hun gezinnen, maar ook op openbare diensten en op investeringen in infrastructuur. Dit leidt tot een toename van het aantal incidenten. Bij ons waren er onder meer de afbrokkelende Brusselse tunnels of de insijpelende regen in musea. Internationaal waren er onder meer de instorting van een brug in Genua, de brand in het Nationaal Museum in Brazilië en nu de brand in de Notre-Dame in Parijs.
Het besparingsbeleid van de afgelopen jaren heeft geleid tot een transfer van rijkdom van arm naar rijk, maar ook van de gemeenschap naar de superrijken. Zo werd niet of amper geïnvesteerd in openbare diensten en infrastructuur, waaronder erfgoed. Experts stellen dat elk ‘beschaafd land’ 3% van zijn BBP aan publieke investeringen uitgeeft. België blijft daar al 30 jaar onder. Waarom wordt niet meer geïnvesteerd? “Omdat andere uitgaven dan geschrapt moeten worden,” aldus De Tijd op 16 augustus vorig jaar. Kortom: alles moet wijken voor de fiscale cadeaus aan een kleine minderheid van superrijken.
Erfgoedspecialisten klagen over een gebrek aan middelen. Dat hoorden we eerder al bij de brand in het Nationaal Museum in Brazilië. Maar het probleem beperkt zich niet tot ex-koloniale landen of opkomende landen. Ook in West-Europa laten de gevolgen van jarenlang besparen zich voelen. Pas als het te laat is, zoals met de brand in Parijs, wordt dit plots opgemerkt. Dan staan miljardairs in de rij om miljoenen die ze niet aan belastingen moesten betalen tegen fiscaal gunstige tarieven ‘cadeau’ te doen. Eerst hebben ze de gemeenschap op legale wijze opgelicht door amper belastingen te betalen waardoor er onvoldoende middelen zijn voor onder meer erfgoed. De miljoenen die vervolgens gegeven worden, zijn slechts een druppel op een hete plaat en wijzen bovendien op een verschuiving van belastingen aan de gemeenschap naar liefdadigheid. Zo gaan we terug naar de 19e eeuw of wat kunst betreft naar de Middeleeuwen, toen kunst een privaat voorrecht van de rijksten was.
In ons land was er ophef over een tweet van Theo Francken die de brand in Parijs vergeleek met de barbaarse wandaden van ISIS in Syrië. Het doel was natuurlijk om een aanslag te suggereren, daar is de voormalige staatssecretaris goed in als het om moslims gaat (over de aanslag van een rechtse christen in Christchurch had Theo minder te zeggen). Terecht werd deze suggestie verworpen: de feiten spreken de piste van een aanslag tegen. Maar open minded als we zijn, moeten we Francken ergens wel gelijk geven: het besparingsbeleid bij ons bedreigt eveneens erfgoed en leidt tot barbaarse toestanden (gelukkig niet van de orde van ISIS in het Midden-Oosten). De regering waarin Francken zat, en die zijn N-VA na de verkiezingen liefst verderzet, heeft daar een actieve rol in gespeeld en haalde de norm van publieke investeringen voor 3% van het BBP (wat volgens experts normaal moet zijn in elk beschaafd land) niet. Na de verkiezingen wil zijn partij overigens verder besparen, net als in 2014 met het argument dat het gat in de begroting weg moet.
Het is opmerkelijk dat rechtse politici vandaag vaak spreken over ‘onze culturele waarden’ maar niet bereid zijn om massale publieke investeringen in infrastructuur en erfgoed te doen. De retoriek dient om verdeeldheid te zaaien, niet om echt te investeren in cultuur. De enige kracht die het einde van de besparingspolitiek eist, is de arbeidersbeweging.
Sommigen zullen misschien de vraag stellen of er niet beter in degelijke huisvesting wordt geïnvesteerd in plaats van in een oude kerk. Het klopt dat er na de ramp in de Londense woonblok van de Grenfell Towers in 2017 geen miljoenen op tafel gelegd werden om binnen de drie tot vijf jaar nieuwe en betere huisvesting te bouwen. Als bouwprojecten en investeringen van liefdadigheid afhankelijk zijn, is het niet de gemeenschap die de prioriteiten bepaalt en wordt er bovendien pas gereageerd na rampen in plaats van preventief te investeren en te renoveren. Er zijn drastische publieke investeringen nodig in woningbouw en infrastructuur. Erfgoed is daar een onderdeel van. Zoals het oude socialistische strijdlied stelt: we komen niet alleen op voor brood, maar ook voor rozen. Erfgoed moet als openbare dienst onder controle van de gemeenschap staan zodat het toegankelijk is voor brede lagen van de bevolking.
