Een socialistisch alternatief op de vervuiling van het kapitaal
Amper twee maanden na de historische klimaatmars van 2 december 2018 was de klimaatmars van 27 januari een nieuw hoogtepunt in de strijd voor een leefbare planeet. Een doorslaggevende factor in de mobilisatie naar 27 januari was de spontane uitbarsting van scholieren die voorheen al drie donderdagen op rij met duizenden op straat kwamen. Hun stakingsacties hebben op een indrukwekkende manier de urgentie van de klimaatzaak kracht bijgezet en het maatschappelijk debat gestimuleerd. Het is een kreet voor radicale verandering en de jongeren hebben begrepen dat die niet zal komen door op de schoolbanken te blijven zitten.
Artikel door Michael Bouchez uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Het beleid beantwoordt niet aan de urgentie
Niet alleen de huidige generatie scholieren is bezorgd. Klimaatverandering en milieuproblematiek maken deel uit van het leven van de hele werkende bevolking. Klimaatverandering – ongewoon hete zomers, extreem weer, wetenschappelijke waarschuwingen – wordt voor iedereen steeds tastbaarder. Wat de huidige generatie jongeren vooral kenmerkt is dat zij van jongs af aan opgegroeid zijn met de lapmiddelen en vage beloftes die nu nog steeds door het establishment verdedigd worden. Ze weten dat er hen een dreigende klimaatcatastrofe over het hoofd hangt, maar merken dat de bestaande recepten volkomen onvoldoende zijn. Net daarom zijn die stakingsacties en massabetogingen zo belangrijk: het geeft individuele bezorgdheden en woede een gemeenschappelijk gezicht.
Dat het blijft achteruitgaan heeft een reden. Sinds de officiële erkenning van het verband tussen klimaatopwarming en de uitstoot van CO2 door de wetenschappelijke wereld in 1988 heeft de neoliberale politieke elite er alles aan gedaan om de strijd tegen klimaatopwarming te beperken tot pogingen om de individuele consument verantwoordelijk te stellen en de “groene” vrije markt te promoten. Er werd de grote vervuilers onder het mom van “concurrentie” niets in de weg gelegd. Het gevolg is dat 100 multinationals sinds 1988 71% van de broeikasgassen op hun conto hebben staan. De rekening van die vrijemarktlogica wordt betaald door de planeet en de bevolking.
De vrije markt en het kapitalisme staan een reële oplossing in de weg. Voedingsmultinationals, de chemische sector, elektronicagiganten, het zijn allemaal sectoren waarin de ecologische kosten niet meegerekend worden als ze hun winstcijfers bekend maken en zichzelf miljoenen uitkeren. Zolang de winsten centraal staan zullen olie-multinationals elke druppel olie willen opboren, zullen energiebedrijven kerncentrales openhouden en zal de productie eerst rekening houden met de hoogste winst in plaats van met de ecologische kost. Ook regulering, zoals het voorbeeld van de ‘dieselgate’ bij Volkswagen aantoonde, wordt onder het kapitalisme uiteindelijk omzeild.
Voor collectieve en strijdbare klimaateisen
Jongeren spelen een cruciale rol in de strijd. Zij laten zich niet zomaar vertellen wat “realistisch” is of niet. Ze kunnen daarmee andere lagen in de bevolking aanzetten tot strijd. En dat zal nodig zijn. Als we de strijd voor onze planeet verder willen brengen dan individuele verantwoordelijkheid en de “realistische” oplossingen van de vrije markt, hebben we collectieve eisen nodig die structurele verandering brengen en de productie aanpakken, eerder dan de consumptie. Dat betekent dat de strijd ook gevoerd moet worden in de bedrijven en door het personeel van de openbare diensten zoals het openbaar vervoer.
De vakbonden hebben daarin een cruciale rol te spelen. Onder het kapitalisme is de arbeidersklasse de maatschappelijke kracht die de sleutels tot de economie in handen heeft. Als de arbeidersbeweging de strijd voor onze planeet mee aangaat, kan zij samen met de huidige klimaatbeweging een ongeziene mobilisatiekracht vormen.
Onze eisen vertrekken niet van wat onder dit vervuilende systeem “mogelijk” is, maar van wat nodig is. Voor neoliberale politici is zelfs de eis van meer beter en gratis openbaar vervoer een stap te ver. Nochtans zou het een heel concreet antwoord bieden op de luchtvervuiling in de steden en de CO2-uitstoot. In plaats daarvan verkiezen ze verder te besparen op het openbaar vervoer. Elk plan tot liberalisering en privatisering bij de NMBS, De Lijn, MIVB of TEC moet gestopt worden. Het aanbod en de kwaliteit moeten drastisch omhoog.
Het goederenvervoer per spoor moet terug in publieke handen om het vrachtverkeer over de weg te verminderen. De liberalisering zorgde ervoor dat het aandeel van het spoor in alle goederenvervoer afnam van 10% in 2000 tot 7% in 2015. Het aandeel van vrachtwagens steeg van 75% tot 80%. Kortom: er zijn een pak meer vrachtwagens op de weg. Goede lonen en degelijke arbeidsvoorwaarden zijn ingeruild voor Oost-Europese chauffeurs met slavenlonen.
De energiesector is veruit de meest vervuilende sector en we zijn er allemaal van afhankelijk. In private handen zorgt de energiesector niet enkel voor onbetaalbare facturen, maar is ook elke controle van de gemeenschap over de productie onmogelijk. Enkel als die genationaliseerd wordt en onder democratische controle van de gemeenschap en de werkenden komt, kunnen de noodzakelijke investeringen gedaan worden in echte hernieuwbare energie en een uitstap uit kernenergie.
Onmisbaar voor een snelle reconversie naar 100% hernieuwbare energie is publieke eigendom en controle van wetenschap en technologie. Het ontbreken aan kennis is niet het probleem. Het zijn de multinationals die onderzoek opkopen en de patenten ervan in een kluis stoppen. De technologie die ze wel gebruiken, is enkel goed voor hun winsten: geplande veroudering bijvoorbeeld laat een reusachtige giftige afvalberg achter omdat bedrijven hun nieuwste producten moeten verkopen in plaats van meer duurzame of gemakkelijker te herstellen producten te maken.
Deze eisen zijn slechts een onderdeel van wat wij verdedigen. Ze zijn niet onmogelijk of onrealistisch, maar ze botsen wel met de winstbelangen van het kapitalisme. Elke strijd voor onze toekomst komt onvermijdelijk in conflict met die belangen. Het respect voor de planeet en haar grondstoffen valt samen met de belangen van de werkende klasse. Een maatschappij waarin de sleutelsectoren beheerd en gecontroleerd worden door de gemeenschap, zou de geproduceerde rijkdom niet meer uitkeren aan de aandeelhouders, maar investeren in ecologische productie, in wetenschappelijk onderzoek in functie van onze toekomst op deze planeet en van een degelijke levensstandaard voor iedereen.
