De afgelopen maanden is de besparingswoede in Europa in volle hevigheid losgebarsten. Er wordt gezegd dat er geen andere oplossing mogelijk is, het is besparen of bankroet gaan. Eens de regering is gevormd, komt dit ook hier vooraan op de agenda. Is er dan echt geen andere oplossing?

Dossier door Baptiste (Waver) uit het septembernummer van De Linkse Socialist

De Griekse regering heeft de toon gezet: ze wil binnen drie jaar 30 miljard euro “zoeken”. Lees: de regering wil de komende drie jaar 30 miljard euro uit de zakken van de arbeiders en hun gezinnen halen. Daar gaat het immers om: afbouw van publieke investeringen, privatiseringen, verlaging van premies voor ambtenaren, verlaging van de pensioenen, optrekken van de officiële pensioenleeftijd naar 65 jaar, verhoging van de BTW en een vereenvouding van de ontslagmogelijkheden voor het patronaat. De sociaal-democratische regering van Papandreou was amper verkozen of het maakte al een einde aan alle mogelijke illusies. De Griekse regering verdedigt zich met de stelling dat ze deze aanvallen niet wil doorvoeren, maar ertoe wordt gedwongen door de “markten” en de Europese Unie. Die EU verzekerde ons enkele maanden geleden nog dat het de economie had “gered” met allerhande herstelplannen.

De bocht die werd gemaakt, was er in werkelijkheid geen. De economie werd niet “gered” door de herstelplannen. Er kwam geen einde aan de crisis. De plannen hadden wel een zeker effect, een aantal sectoren kreeg een stimulans. Maar net zoals koorts niet verdwijnt door de thermometer kapot te maken, worden ook de problemen van de crisis van dit economische systeem niet opgelost door er geld in te pompen. Dat heeft enkel geleid tot een pauze en het toevoegen van een complicerende factor: wie zal immers de herstelplannen betalen?

Europese eensgezindheid

Zowel de rechtse regeringen (Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië), de christen-democraten (Duitsland) als de zogenaamde ‘socialisten’ (Griekenland, Spanje, Portugal) zijn het erover eens dat het de arbeiders en hun gezinnen zijn die een tweede keer voor de crisis moeten opdraaien. In essentie verdedigen al deze politici het kapitalisme, hun beleid is er enkel op gericht om aan de “vragen van de markt” te voldoen. Dat betekent dat de belangen (lees: de winsthonger) van de traders, speculanten en kapitalisten centraal worden geplaatst.

Griekenland was als eerste aan zet omdat het de zwakste schakel van de eurozone is. De arbeiders van de andere landen zullen echter evenmin worden gespaard. De Duitse kanselier Angela Merkel wil tegen 2014 80 miljard euro besparen, de Britse coalitie van Conservatieven en Liberaal-Democraten (ConDem) wil 7 miljard op één jaar besparen. In landen als Roemenië nemen de maatregelen hallucinante vormen aan met een daling van de pensioenen met 15% en loonsverlagingen van 25% in de publieke sector. Zowat ieder land komt met besparingsplannen die enthousiast onthaald worden door de beruchte “markten.” Het feit dat de verschillende Europese regeringen besparingsplannen doorvoeren, maakt overigens duidelijk dat de campagne tegen de Grieken (die “luie profiteurs” werden) bijzonder hypocriet was en er enkel op gericht was om de arbeiders onderling te verdelen om gemakkelijker besparingsplannen te kunnen opleggen.

De Europese regeringen waren verdeeld over de aanpak van de Griekse crisis, maar ze waren allemaal bang voor het besmettingseffect van een Grieks bankroet. Dat zou andere zwakke schakels in de Eurozone, zoals Portugal en Spanje, mee de dieperik in sleuren. Er is nog een andere vrees die wordt gedeeld door de heersende klassen: de angst voor een besmetting van de woede en de strijd tegen de besparingen. Ze hebben geen vertrouwen in een reëel herstel van de economie en ze kunnen de jongeren en arbeiders geen toekomstperspectief aanbieden. Daarom moeten ze beroep doen op verdeel-en-heers tactieken.

Wij willen de crisis niet betalen

Ze hebben gelijk dat ze bang zijn van massaal verzet tegen de besparingen. De woede was na dertig jaar neoliberalisme al latent aanwezig omdat dit beleid heeft geleid tot het ondermijnen van ons dagelijkse leven, van onze levens- en arbeidsvoorwaarden. Dat er na 30 jaar een crisis komt met miljoenen jobs die verloren gaan en een algemene besparingswoede zorgt enkel voor de druppel die de emmer doet overlopen. Griekenland toont de weg met massale protestacties tegen de besparingen. Er waren belangrijke betogingen in Portugal en Spanje.

Een aantal peilingen geven de sfeer in Griekenland aan. Op de vraag “hoe voel je je?” antwoordde 91% van de bevolking “woedend”. Niet minder dan 81% gaf aan in de komende periode een sociale explosie te verwachten en 50% stelde te zullen deelnemen aan een revolte. Bijna de helft (48%) staat positief tegenover nationalisaties en een derde stelt voor om de schulden van het land niet af te betalen. De zomerperiode heeft na zes algemene stakingen voor een relatieve pauze gezorgd, maar de vastberadenheid blijft aanwezig om tegen de besparingen te strijden. De boodschap was duidelijk: “in september staan we er terug.”

Hoe is het mogelijk dat er met zo’n woede en zo’n massale protestacties nog geen overwinning werd geboekt? Stoom kan een motor laten draaien indien er een zuiger is om de stoom op te vangen en te kanaliseren, maar de stoom op zich heeft geen enkel effect als het gewoon vrijkomt in de lucht. Hetzelfde geldt voor de woede van de arbeiders. Die woede kan enkel tot overwinningen leiden indien het gekanaliseerd wordt en op een doeltreffende manier wordt gebruikt, indien er dus een strijdbare politieke leiding is. Het is net dat wat afwezig is in de massale acties tegen de besparingen in Griekenland en elders. Spontane uitbarstingen van woede zullen niet tot een overwinning leiden. Er is bovendien steeds het gevaar dat deze contraproductief zijn omdat ze door de regering worden aangegrepen om het zelfvertrouwen van de arbeiders te breken met het argument dat toch geen overwinning werd geboekt. Indien de woede niet wordt gekanaliseerd met een actieplan en een strijdbare opstelling zal het hoogstens het ritme van de besparingen wat vertragen, maar het biedt geen afdoende antwoord.

Verzet nodig

Het doet er niet toe van waar de kapitalisten komen, geen van allen kan de jongeren en arbeiders een degelijke toekomst aanbieden. De arbeiders en jongeren hebben evenzeer over alle grenzen heen dezelfde belangen. Arbeiderseenheid gaat niet alleen over eenheid van werknemers uit een zelfde sector of een zelfde land, het gaat over alle arbeiders van verschillende gemeenschappen, landen,…

Actieplan

De acties van de afgelopen maanden waren vooral spontane uitbarstingen van woede, maar het ontbrak aan een actieplan en een strijdbaar programma om daar richting aan te geven. De syndicale leidingen zijn tegenover de woede van de arbeiders niet in staat om hun rol van leiding te spelen. Dat zien we in Griekenland maar ook elders. De verschillende acties en betogingen waren doorgaans het resultaat van een enorme druk van onderuit, vaak zonder initiatief van de nationale vakbondsleiders. Die lijken vooral te willen gaan naar “symbolische” acties om stoom af te laten en de ontwikkeling van een strijdbare arbeidersbeweging af te remmen.

De afgelopen periode waren er nochtans voorbeelden die duidelijk maakten dat een strijdbare opstelling resultaat oplevert. In ons land waren er de voorbeelden van Inbev of Bayer, waar er zelfs zonder naar het stakingswapen te moeten grijpen toegevingen werden afgedwongen van de directies, die moesten terugkomen op hun besparingsplannen. Het volstaat echter niet om bedrijf per bedrijf de strijd aan te gaan, we moeten ook op een grotere schaal onze sociale verworvenheden verdedigen. En dat kan enkel door in te gaan tegen het besparingsbeleid van de verschillende regeringen. Daartoe is er nood aan een nationaal actieplan. Dat betekent een plan om bijvoorbeeld te komen tot een algemene 24-urenstaking die niet wordt gezien als een eenmalige krachtsvertoning, maar als onderdeel van de opbouw van een krachtsverhouding van de arbeiders op hun werkvloer rond een programma dat antwoord biedt op de aanwezige woede en en een duidelijk alternatief biedt op het besparingsbeleid.

Arbeidersbeweging moet haar strijd in handen nemen

De vakbondsleidingen lijken niet warm te lopen voor een dergelijk actieplan. Het feit dat de meeste vakbondsleiders passief blijven tegenover de crisis komt er omdat ze de logica van dit systeem aanvaarden, ze zien geen alternatief op het kapitalisme. Ook dat is het resultaat van decennia van neoliberalisme, het behouden van de banden met de traditionele partijen (in het geval van het ABVV met de SP.a en PS, voor ACV met CD&V en CDh) bevestigt dat die heersende logica wordt aanvaard. We mogen ons niet beperken tot kritiek op de huidige vakbondsleidingen, het zal niet volstaan om gewoon enkele leiders te vervangen. Er moet worden gebouwd aan een krachtsverhouding aan de basis en een politiek verlengstuk dat een socialistisch alternatief op het kapitalisme naar voor brengt. Met een onafhankelijk politiek instrument van de arbeiders zouden we belangrijke stappen vooruit kunnen zetten in het afdwingen van een actieplan.

We zullen enkel overwinningen boeken door ervoor te strijden. Deze overwinningen zullen onder het kapitalisme steeds tijdelijk zijn. Dit systeem zal steeds proberen om terug te komen op de sociale verworvenheden omdat die ingaan tegen het functioneren zelf van dit systeem. De zoektocht naar steeds meer winsten botst met de behoeften van de arbeiders en hun gezinnen. Dat is waarom dat LSP opkomt voor socialisme, een systeem waarin de geproduceerde rijkdom wordt verdeeld in functie van de behoeften (en niet de winsten) door middel van een democratisch geplande economie.

29 september. Naar een algemene staking op Europees vlak

We verzetten ons tegen de dictatuur en de chaos van de markt en hun chaos door op te komen voor een socialistische samenleving. Om daartoe te komen, pleit het CWI (de internationale organisatie waartoe LSP behoort) voor een Europees actieplan om een krachtsverhouding uit te bouwen voor een Europese algemene 24-urenstaking als volgende stap in het verzet. We moeten samen strijden rond eisen zoals de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie onder democratische arbeiderscontrole om te komen tot een socialistische planning van de productie in het kader van een democratische socialistische federatie van Europa.

In ons land laten de besparingsmaatregelen nog een beetje op zich wachten, er is immers vooralsnog geen nieuwe federale regering. Alle partijen die onderhandelen zijn het wel eens over de noodzaak van enorme besparingen en over het feit dat deze besparingen “onpopulair” zullen zijn. We moeten voorbereid zijn op de besparingen die er aan komen door van de betoging op 29 september een succes te maken. Dat kan door een grote mobilisatie en het aangrijpen van de gelegenheid om de nood aan een actieplan naar voor te brengen.

Vandaag staat de algemene staking opnieuw op de agenda in Europa. Er waren de afgelopen maanden al zes algemene stakingen in Griekenland. De terugkeer van dit strijdmiddel is een uitdrukking van de nieuwe periode waarin we terecht zijn gekomen. Tegenover het offensief van de Europese kapitalisten wordt gezocht naar actiemiddelen die in overeenstemming zijn met de omvang van de voorgestelde maatregelen. De kwestie van een algemene staking op Europees niveau werpt zich dan ook op. Het is immers de volledige arbeidersklasse die door de besparingen wordt geraakt en die hierop een antwoord moet bieden.

Een algemene staking stelt meteen de kwestie van de macht in de samenleving, zelfs indien dit niet onmiddellijk aanwezig is in het bewustzijn van de arbeiders die een staking beginnen. Stakerscomités worden opgezet in de bedrijven, maar ook in de wijken. De arbeiders komen samen om op democratische wijze de taken te organiseren die nodig zijn om de samenleving te laten draaien. De kapitalisten blijken niet meer te zijn dan parasieten die profiteren van onze inspanningen. Doorheen de geschiedenis is gebleken dat de machtskwestie zich vrij snel kan stellen in een algemene staking, zelfs indien dit niet in het bewustzijn aanwezig is bij het begin van de staking. Strijd is de beste leerschool om te begrijpen hoe de samenleving functioneert en om op deze basis revolutionaire conclusies te trekken.

Dit is wat marxisten een situatie van dubbelmacht noemen, er is immers een duidelijke confrontatie tussen de macht van de kapitalisten en deze van de arbeiders. Dat is waarom Trotski de algemene staking omschreef als een revolutionaire strijdmethode.

Er is echter geen automatisch verband tussen algemene stakingen en situaties van dubbelmacht. Een algemene staking is potentieel een revolutionair wapen indien deze politiek is voorbereid onder de arbeiders. Dat is waarom het belangrijk is om een actieplan op te stellen en een programma te ontwikkelen waarin een alternatief op het kapitalisme naar voor wordt gebracht.

Het neoliberale offensief van de afgelopen jaren heeft zijn sporen achtergelaten, ook in het bewustzijn en de tradities van de arbeidersbeweging. Het zal er op aankomen om vandaag een aantal tradities opnieuw te vestigen, onder meer door het organiseren van stakingen op de werkvloer, het opzetten van democratische arbeiderscomités en het discussiëren over een programma dat een alternatief biedt op het kapitalisme.

Een algemene staking stelt de macht van de kapitalisten in vraag maar leidt niet automatisch tot een machtsovername door de arbeiders en een socialistische samenleving. Zelfs een algemene staking van onbepaalde duur is niet voldoende, er is nood aan een organisatie die een politieke leiding en een strategie kan aanreiken om een einde te maken aan het kapitalisme. Zo’n organisatie, een revolutionaire partij, is waaraan wij willen bouwen met LSP.

Internationalisme en het CWI

Eenheid van de arbeiders biedt een enorme kracht en dat heeft het patronat alvast begrepen. Daarom is het patronaat er zo bang van en wordt overgegaan tot de oude taktieken van “verdelen om te heersen”. Arbeiders van het ene bedrijf worden tegen die van het andere opgezet, verschillende sectoren worden tegen elkaar opgezet, jongeren tegen ouderen en vice versa, arbeiders uit verschillende landen worden tegen elkaar uitgespeeld. De kapitalisten hebben een bijna instinctieve nood aan pogingen om onze eenheid te breken.

Jammer genoeg slaagt het patronaat er vaak in om elementen van verdeeldheid ingang te laten vinden. Er wordt vandaag een stap verder gegaan met de pogingen om ons uit te spelen tegen andere arbeiders, zo werd gesproken over de “luie Grieken” of de “egoïstische Duitsers”. Sarkozy doet bewust beroep op een anti-Romapolitiek om de aandacht af te leiden van het protest tegen zijn beleid. De enige manier om tegen deze retoriek en deze verdeeldheid in te gaan, is door met de arbeidersbeweging het terrein te bezetten en onze eenheid te tonen. Overal in Europa hebben de arbeiders en hun gezinnen dezelfde behoeften en dezelfde belangen. We moeten niet elkaar bekampen, maar samen strijden tegen de kapitalisten die verantwoordelijk zijn voor dit systeem van tekorten en miserie.

We denken dat er nood is aan een revolutionaire partij die opkomt voor een socialistische samenleving en dit kan enkel door wereldwijd de strijd te voeren. LSP is dan ook niet enkel in ons land actief, we maken deel uit van een internationale beweging: het Committee for a Workers’ International (CWI). Met het CWI pleiten we in Europa bijvoorbeeld voor een coördinatie van het verzet tegen de besparingen, dat deden we onder meer met het initiatief van een Europese actieweek in juni. Het patronaat wil ons verdelen om sterker ver ons te kunnen heersen; wij willen hun heerschappij breken en moeten ons daartoe verenigen!