Artificiële intelligentie: negatieve impact onder kapitalisme, revolutionair potentieel onder socialisme

Afbeelding: www.vpnsrus.com

In een waarschuwing vol ironie, stelde voormalig Amerikaanse minister Henry Kissinger – die in de jaren 1960 en 1970 toezag op heel wat misdaden in de Vietnam-oorlog – in een artikel voor Russia Today in juli: “We zitten middenin een technologische revolutie waarvan de gevolgen niet volledig in rekenschap genomen worden en die ertoe kunnen leiden dat de wereld afhankelijk wordt van machines die draaien op data en algoritmes waar geen ethische of filosofische normen meer aan te pas komen.”

Dossier door Robin Clapp, uit weekblad ‘The Socialist’

De ontwikkeling van Artificiële Intelligentie (AI) met machines die niet alleen voorgeprogrammeerde instructies uitvoeren, maar zelf nieuwe programma’s en instructies aanleren op basis van ervaring en nieuwe situaties, leidt tot fundamentele vragen voor de kapitalisten en de arbeidersbeweging. Een aantal aanhangers van AI stellen dat de algoritmes binnenkort de menselijke intelligentie zullen overtreffen. Ze noemen dit de ‘technologische singulariteit’.

Voor socialisten is er niets intrinsiek revolutionair aan de nieuwe technologie, voor zover deze beperkt wordt door de kapitalistische productiewijze die menselijke arbeidskracht nodig heeft om winst te genereren. In elke historische periode was er nieuwe technologie, maar het bezit ervan bleef steeds in de economische greep van de heersende klasse van het ogenblik.

Robots en meer ontwikkelde vormen van AI maken geen einde aan de uitbuiting van mensen door andere mensen en kunnen geen oplossing bieden voor de fundamentele tegenstellingen van het kapitalisme. De productiekrachten botsen al heel lang op de grenzen van de natiestaat, maar onder het kapitalisme kan dit proces niet vervolledig worden.

Heel wat toepassingen van AI zijn digitaal, maar in andere toepassingen zit de intelligentie in een robot die menselijk werk vereist. In de industrie ontwikkelen robots van potentieel gevaarlijke en ‘domme’ industriële machines tot contextbewuste ‘cobots’. Er wordt al breed gebruik gemaakt van technologie om spraak en gezichten te herkennen, vertalingen en persoonlijke aanbevelingen voor muziek, films en webwinkels.

Het sneller en accurater berekenen en voorspellen van een mogelijke uitkomst is de fundamentele vooruitgang van AI. In de toekomst zou AI kunnen leiden tot zelfrijdende wagens, slimme persoonlijke assistenten en intelligente energiestelsels. In het door besparingen gekenmerkte kapitalisme is zelfs het vullen van de gaten een taak die te ver gaat voor dit systeem.

Risico op jobverlies

Zo lang het kapitalisme alles bepaalt, is het onmogelijk om AI op een geplande en gecoördineerde wijze uit te rollen waarbij werkenden nieuwe degelijke jobs uitoefenen als hun werk vervangen wordt door machines.

De econoom Robert Gordon voorspelt dat de komende jaren 47% van de bestaande jobs in de VS, vooral die waarvoor een zekere scholing nodig is, kunnen verdwijnen. Een studie van Citi en Oxford University stelt dat 77% van alle jobs in China het risico lopen om geautomatiseerd te worden. In de OESO zou het om 57% van alle jobs gaan.

De arbeidersbeweging en linkse organisaties hebben de verantwoordelijkheid om dit dystopische toekomstbeeld te bestrijden. Maar de leiders van de arbeidersbeweging hebben geen duidelijke ideeën over hoe de werkende klasse een rol kan spelen in maatschappijverandering. In plaats van het ‘onvermijdelijke’ gewoon te ondergaan, moeten de vakbonden opkomen voor een programma van jobs, onder meer met de eis voor een onmiddellijke werktijdverkorting zonder loonverlies. Deze eisen moeten gekoppeld worden aan het publiek bezit van de sleutelsectoren onder arbeiderscontrole en –beheer zodat een democratische socialistische planning mogelijk wordt.

De kapitalisten zijn op hun jaarlijks bezochte schuilplaats van Davos in Zwitserland ook beginnen discussiëren over hoe ze zullen omgaan met werkenden die hun job verliezen en over de sociale risico’s bij een forse toename van de werkloosheid. Traditionele ‘middenklassejobs’ zullen eveneens bedreigd worden. Zoals Karl Marx 170 jaar geleden stelde, leidt het kapitalisme onvermijdelijk tot toenemende armoede voor de massa’s.

Het is dan ook belangrijk voor socialisten om zich niet tevreden te stellen met ideeën zoals het ‘universeel basisinkomen’, dat verdedigd wordt door heel wat utopische liberale linksen, maar opkomen voor een volledige socialistische maatschappijverandering. Enkel zo’n samenleving kan de enorme mogelijkheden van AI ten volle benutten.

Op basis van een socialistische revolutie en gemeenschappelijk bezit, kan de output die geproduceerd wordt door robots gecontroleerd worden door de volledige bevolking zodat het de gemeenschap ten goede komt. In een samenleving die de technologie in private eigendom laat, is er klassenstrijd nodig voor de controle over de verdeling van de opbrengst.

Het gebruik van robots is exponentieel toegenomen sinds de jaren 1950. De kost van een industriële robot wordt geschat op ongeveer 4 pond per uur, terwijl het inzetten van arbeiders in de EU gemiddeld ongeveer 40 pond per uur kost en in China 9 pond.

In Japan zijn er nu al duizenden zorgcentra die gebruik maken van robots die in staat zijn tot basisinteracties en het volgen van bejaarden. Ze communiceren met spraak en gebaren, bewegen zich onafhankelijk voort en vangen signalen op als iemand niet goed is. Met 25% van de Japanse bevolking die nu al ouder is dan 65 jaar,  zou het tekort aan zorgpersoneel tegen 2025 oplopen tot 380.000.

In Groot-Brittannië zouden er 700.000 extra personeelsleden in de zorgsector nodig zijn tegen 2030. Er wordt uitgekeken naar mogelijkheden met zorgrobots. Er was zelfs een demonstratie voor een parlementair comité. De vraag is echter wat de impact hiervan zal zijn op de kwaliteit van de zorg.

Robotica

China is de grootste operator van industriële robots ter wereld, zo stelt de International Federation of Robotics. Een bedrijf dat 1500 spoelbakken per dag produceert, heeft 3 miljoen dollar geïnvesteerd in negen robots die de taken uitoefenen die voorheen door 140 arbeiders werden gedaan. De baas verklaarde: “Die machines waren goedkoper, preciezer en betrouwbaarder dan personeel. Ik hoop in de toekomst nog meer mensen te vervangen door robots.”

Robots worden gebruikt in slachthuizen en door slagers. Ze kunnen vlees efficiënter verwerken dan mensen omwille van meer responsieve sensoren. Een andere baas stelde tevreden vast: “Het is economisch mogelijk om machines te gebruiken omdat je zo 3 tot 4% meer vlees per dier wint. Dat is veel op een productielijn die bovendien erg snel is.” De afschrijvingsperiode voor een robot in de Chinese automobielsector zakte tussen 2010 en2017 van 5,3 tot 1,3 jaar.

De stijgende arbeidskost in China is een belangrijke drijfveer voor de technologische vooruitgang, maar tegelijk leidt dit tot enorme sociale problemen. Er is een toename van arbeidersstrijd, waarbij ook het regime in vraag gesteld wordt. Dit kan straks verder ontwikkelen tot revolutionaire bewegingen.

Technologie is nooit een neutrale factor in de productie in een klassensamenleving. Het internet is een belangrijk communicatiemiddel voor de arbeidersbeweging, maar het kan ook gebruikt worden om democratische discussies te ondermijnen en desinformatie te verspreiden. Rechtse regeringen hebben het in bepaalde gevallen al gewoon afgesloten.

Voor de financiële crash van 2007 die leidde tot de ‘grote recessie’ stelden de goeroes van het grootkapitaal dat er door hun gegoochel met algoritmes bijna geen risico op een crash meer was. Ze leerden echter dat hun financiële algoritmes niet onfeilbaar waren. Anderen blijven gehypnotiseerd door cryptomunten waarmee ze snel rijk worden, maar ook deze markt zal eindigen met tranen van de parasiterende ‘couponknippers’.

In het beste geval kunnen toepassingen van AI op ongelijke wijze uitgerold worden in de private sector. Historisch gezien heeft de vaak verguisde staat een grote rol gespeeld in het ontwikkelen van wetenschap en AI, het algoritme dat tot het succes van Google leidde kwam bijvoorbeeld voort uit een beurs van de Amerikaanse National Science Foundation. De iPhone zou niet bestaan zonder voorheen publiek ontwikkelde technologie – internet, GPS, batterijen van lithium-ion, microprocessoren, touchscreens, …

Planning

Er ontwikkelt een belangrijke technologische vernieuwing rond nanotechnologie – de manipulatie van materie op atomisch, moleculair en supra-moleculair niveau.

Dit vereist samenwerking en coördinatie van verschillende disciplines, waaronder fysica, chemie, materiaalleer, engineering en computersimulatie. Tot hiertoe werd dit onderzoek vooral gefinancierd door regeringen. Er zijn gelijkenissen met de jaren 1930, waarbij de mogelijkheden van AI beperkt worden net zoals nieuwe technologie in de tussenoorlogse periode niet verder kon ontwikkelen.

De kapitalistische econoom JM Keynes stelde toen dat de toepassing van deze technologie in de jaren 1930 de werkweek kon beperken tot 19 uur. De investeringen en de productie gingen echter gebukt onder de economische depressie. Marx en Engels legden met het historisch materialisme uit dat de stuwende kracht van vooruitgang afhankelijk is van de productiemiddelen: industrie, wetenschap, technologie en techniek. De ontwikkeling van de productiekrachten is een proces van de mensheid die controle krijgt over de natuur, van het benutten van de mogelijkheden die zich voordoen in onze omgeving.

Die vormen van AI die vandaag als het belangrijkste gezien worden, omvatten ontwikkelingen zoals sequentiereactie, vormen van breed bereik zoals internet, economisch lucratieve doorbraken zoals ontwikkelde robotica en mogelijke game-changers zoals energie-opslagtechnologie. 3D-printers waren ooit een fantasie in Star Trek, maar openen nu ongebreidelde mogelijkheden. In de zorgsector kan AI bijdragen aan het scannen van kankerpatiënten met aangepaste radiotherapie tijdens het scannen, beeldmarkering en planning voor elke behandeling. De behandeling kan meer aangepast worden aan de omvang en vorm van de tumor op dat specifieke ogenblik.

Enthousiaste aanhangers van AI dromen over de economische impact van deze technologie – van dalende prijzen tot verspreiding van betere efficiëntie. De impact zou kunnen oplopen tot 14 à 33 biljoen dollar per jaar in 2025. De technologie kan echter niet harmonieus toegepast worden omwille van de tegenstellingen van het kapitalisme. Het kapitalisme kan nooit een volledige uitdrukking geven aan de economische trends erbinnen. In marxistische termen stellen we dat de strijd voor onze toekomst er geen is tussen dystopie en utopie, maar tussen kapitalisme en socialisme.

De echte ‘derde revolutie’ zal een socialistische revolutie zijn, waarna het met het Internet der dingen mogelijk wordt om alles met iedereen te verbinden in een geïntegreerd gepland globaal netwerk. Mensen, machines, natuurlijke rijkdommen, productielijnen, logistieke netwerken, consumptiegewoonten, recyclagestromen en virtueel elk ander aspect van het economische en sociale leven kunnen met elkaar verbonden worden via sensoren en software.

Heerschappij van vrijheid

Dit is een schets van een socialistische wereld waarbij de mensheid verandert. Engels zei ooit dat de “binnenvallende revolutie” voor ons staat. Alle kapitalistische instanties vertrekken van het geloof dat het kapitalistisch systeem permanent is. De epidemische chaos en de crisis die eigen zijn aan hun systeem leiden echter tot sociale explosies van waaruit de krachten kunnen opgebouwd worden om de samenleving helemaal te veranderen.

De toekomst van de planeet, van de strijd tegen ziekte en armoede tot de bescherming van de aarde tegen de verschrikkingen van klimaatverandering, is een kwestie die zal beslecht worden door de levende strijd tussen klassenkrachten.

In de gedenkwaardige woorden van de revolutionaire socialist Leon Trotski: “Voor de eerste keer zal de mensheid zichzelf beschouwen als primaire materie en, in het beste geval, als een halve psychische en fysische fabricatie. Het socialisme zal een sprong betekenen van de heerschappij van de noodzakelijkheid naar de heerschappij van de vrijheid, ook in de zin dat de mens van vandaag, vol tegenstellingen en zonder harmonie, de weg zal banen naar een nieuw, gelukkiger ras.”

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie