Hoe kunnen we de strijd winnen tegen seksuele pesterijen op de werkvloer?

Eind december lanceerden 300 Hollywood-vrouwen Time’s Up, een campagne tegen seksuele pesterijen. Bij de campagne hoort een fonds waarin al 13 miljoen dollar is verzameld (op 2 januari, The Guardian) om slachtoffers van seksuele pesterijen in werkrelaties juridische ondersteuning te bieden.

Artikel door Anja Deschoemacker

Op 1 januari verscheen een open brief van het initiatief, ondersteund door meer dan 1000 vrouwen uit de film-, TV- en theaterindustrie, in de krant New York Times. Na een verwijzing naar de Weintein-affaire schrijven ze:

“Op één van onze moeilijkste en meest kwetsbare momenten stuurde de Allianza Nacional de Campesinas (de Nationale Alliantie van arbeidsters in de landbouw) ons een krachtig en meelevend bericht van solidariteit waarvoor we zeer dankbaar zijn.

“(…) we erkennen de zwaarwichtigheid van onze gezamenlijke ervaring van als prooi behandeld te zijn, lastig gevallen en onderdrukt door zij die hun macht misbruiken en onze fysieke en economische zekerheid bedreigen. (…) We delen jullie gevoelens van woede en schaamte.”

“We erkennen ook ons privilege en het feit dat we toegang hebben tot enorme platformen om onze stem te versterken. Die beide factoren hebben een brede aandacht getrokken en aangedreven voor het bestaan van dit probleem in onze industrie, wat niet werd toegestaan aan de landbouwarbeidsters en talloze individuen tewerkgesteld in ander industrieën.

“Aan alle vrouwen die geconfronteerd worden met seksuele pesterijen en intimidatie, aan vrouwen in elke industrie die onwaardigheden en aanstootgevend gedrag ondergaan, waarvan verwacht wordt dat ze het verdragen om in haar levensonderhoud te voorzien: we staan naast je. We steunen je.

“Nu, anders dan ooit tevoren, biedt onze toegang tot de media en belangrijke besluitvormers het potentieel om te leiden tot echte aansprakelijkheid en gevolgen. We willen dat alle overlevers van seksuele pesterijen overal gehoord worden, geloofd worden en weten dat het mogelijk is dat daders verantwoording moeten afleggen. We willen dat alle slachtoffers en overlevers toegang hebben tot justitie en steun voor het leed dat ze hebben moeten ondergaan. We willen vooral de stemmen, de macht en de kracht van vrouwen die werken in de lage loonsectoren optillen, voor wie het gebrek aan financiële stabiliteit maakt dat ze kwetsbaar zijn voor hoge graden van geweld en uitbuiting gebaseerd op hun gender.”

Naast het verdedigingsfonds en de open brief houdt het initiatief ook voorstellen in voor wetgeving om bedrijven die pesterijen tolereren te penaliseren en het gebruik te ontmoedigen van geheimhoudingsakkoorden die de slachtoffers doen zwijgen en een campagne om tot genderpariteit te komen in studio’s en agentschappen.

Het valt natuurlijk toe te juichen dat gefortuneerde vrouwen bereid zijn hun middelen in te zetten voor de bescherming en verdediging van vrouwen die niet de middelen hebben om zichzelf te verdedigen. We moeten ons echter wel de vraag stellen of dit nu de weg vooruit is en of de ideeën, het programma en de campagne die door Time’s Up naar voor wordt gebracht een uitweg kan creëren. Zonder daarvoor noodzakelijk de goede voornemens van de initiatiefneemsters in vraag te stellen, ben ik ervan overtuigd dat het antwoord daarop neen is.

Als we gewoon de brief bekijken en de oplossingen die daar naar voor worden geschoven, ligt de focus volledig op de kwestie van toegang tot justitie enerzijds en op meer vrouwen in leidinggevende posities anderzijds. Als we in de Amerikaanse media ook de optimistische reacties zien, met het idee dat er na #MeToo geen terugkeer meer mogelijk is en dat vooruitgang onvermijdelijk is, dan spreekt daar een grote naïviteit uit.

Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat er een wijdverspreide steun was aan de ideeën van vrouwenemancipatie. Meerdere malen werd een momentum opgebouwd door de vrouwenbeweging, steeds in samenhang met de arbeidersbeweging, de beweging van LGBTQI+, de nationale bevrijdingsbewegingen en de burgerrechtenbeweging, … – steeds in samenhang met een breder en algemener protest tegen de kapitalistische samenleving en zijn vele vormen van onderdrukking, uitbuiting en discriminatie.

Meerdere malen werden overwinningen geboekt en nieuwe verworvenheden afgedwongen. Maar omdat het fundament van het kapitalisme, de socio-economische klassenverhoudingen, bleven bestaan, waren deze verworvenheden steeds gedeeltelijk en tijdelijk. Zodra de beweging opnieuw ging liggen en de krachtsverhoudingen opnieuw kantelden in het voordeel van de bazen en hun regeringen, werden voor wetten en reglementen achterpoortjes gevonden en werden nieuwe rechten uitgehold tot er slechts een lege schelp van overbleef. We vechten essentieel nog steeds voor hetzelfde als onze moeders en grootmoeders: het recht op een inkomen en inkomenszekerheid die ons in staat stellen niet afhankelijk te zijn van een man en het recht om zelf te bepalen wat we met ons leven doen.

Er is geen reden voor pessimisme, maar wel voor het besef dat fundamentele verandering een ernstige strijd zal vragen om het systeem in zijn geheel omver te werpen, want het kapitalisme creëert dagelijks en overal nieuwe tegenstellingen en vormen van onderdrukking. Maar ook de stappen vooruit die we kunnen bereiken binnen het kader van het kapitalisme, zullen meer vergen dan een aanpak die enkel focust op juridische verdediging en man-vrouw-pariteit in leidinggevende functies.

Toegang tot justitie is niet voldoende – werkende vrouwen moeten zich organiseren in de vakbond om reële bescherming te bekomen!

Natuurlijk is het een goede zaak dat vrouwen met een laag inkomen beroep kunnen doen op financiële ondersteuning om toegang te verkrijgen tot justitie. Maar zeker waar het om pesterijen op de werkvloer gaat, om machtsmisbruik door oversten of bijvoorbeeld in de horecasector of in de sector van de dienstencheques door klanten, zal toegang tot justitie niet volstaan om tot meer klachten te komen. Toegang tot justitie zal je immers niet je job terugbezorgen.

Een enquête van het ACV, gepubliceerd op 20 juni 2017 en gevoerd bij 51.000 poetsvrouwen en familiale hulpen, toont aan dat een derde van hen al slachtoffer is geweest van seksueel geweld op het werk. In 60% van de gevallen gaat het om verbaal geweld: opmerkingen over het uiterlijk, avances, herhaaldelijke voorstellen, … In niet minder dan 37% ging het echter om fysieke pesterijen zoals ongewenste aanrakingen.

Wat nodig is om op korte termijn resultaten te boeken en vrouwen in een positie te stellen klacht in te dienen en een einde te maken aan de pesterijen zonder zelf ontslagen te worden, zijn campagnes om vrouwen te betrekken in vakbonden.

Elke dag ondergaan kamermeisjes over de hele wereld ongewenste intimiteiten vanwege klanten. Het aanvaarden van een groot deel van die handelingen hoort volgens veel directies bij de job. Een kamermeisje die een klacht zou indienen tegen een vaste klant zal de directie vaker aan diens kant van de barricade terugvinden dan aan de hare.

Nafissatou Diallo, die in mei 2011 met haar klacht wegens verkrachting de perspectieven van de gedoodverfde kandidaat president voor de PS Dominique Strauss-Kahn de dieperik in duwde, zal ongetwijfeld een zeer sterke vrouw zijn geweest die voor haar rechten opkwam en haar nek ervoor durfde uitsteken. Maar ze was vooral ook georganiseerd in een vakbond. Zonder zich gesteund te weten door collega’s en een organisatie die haar rechten verdedigde, had ze ongetwijfeld gedaan wat de grote meerderheid van de kamermeisjes uiteindelijk doet: het misbruik ondergaan en zo snel mogelijk proberen te vergeten, want uiteindelijk moet de huur worden betaald.

De campagne ROSA roept vrouwen in onzekere statuten en laagbetaalde jobs op zich te syndikeren en met de vakbond de strijd te voeren voor degelijke contracten en lonen voor iedereen. We roepen vrouwen en linkse militanten binnen de vakbond ook op om aandacht te hebben voor deze nieuwe sectoren, waar vooral vrouwen, jongeren en migranten terechtkomen, maar die de rechten en voorwaarden van alle arbeiders ondermijnen. Linkse militanten moeten er ook voor ijveren dat de vakbonden inspanningen leveren om de organisatiegraad in die sectoren op te drijven.

In de laatste jaren hebben de acties en overwinningen van het personeel van Wallmart in de VS of van McDonald’s in Groot-Brittannië getoond dat collectieve strijd voor verbeteringen van de arbeidsomstandigheden en lonen loont. De strijd voor betere contracten, voor werkzekerheid, is geen juridische kwestie die geholpen kan worden door een solidariteitsfonds, maar een kwestie van het organiseren van het personeel in die sectoren met slechte contracten om via aangehouden strijd verbetering af te dwingen. De vakbonden slagen hier niet altijd in, maar mits correcte methodes en eisenprogramma’s zijn ze de enige organisaties die op dit terrein kunnen slagen.

Pariteit is geen garantie op een einde aan seksuele pesterijen

Meer nog, het is er zelfs geen voorwaarde voor. Niet enkel mannen zijn daders van seksuele pesterijen, elk jaar tonen de statistieken voor ongewenste intimiteiten en pesterijen op het werk dat ook mannen er slachtoffer van zijn en dat ook vrouwen dader kunnen zijn.

Vrouwelijke politici hebben in het verleden vaak genoeg aangetoond dat ze geen fundamenteel verschil maken. De vrouwen van de leidinggevende partijen hebben samen met hun collega parlementairen de vrouwonvriendelijke maatregelen in de pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, enz goedgekeurd. Ze zijn mee verantwoordelijk voor het feit dat een samenwonende werkloze vrouw enkel nog recht heeft op een aalmoes in plaats van een reële werkloosheidsuitkering, mee verantwoordelijk voor de huidige en toekomstige armoede onder vrouwelijke gepensioneerden, mee verantwoordelijk voor de hoge prijzen voor huisvesting die het laagbetaalde vrouwen nagenoeg onmogelijk maken om uit een niet-bevredigende relatie te stappen, mee verantwoordelijk voor het gebrek aan diensten en de hoge flexibiliteit en werkdruk die het veel vrouwen onmogelijk maken een voltijdse job te combineren met de zorg voor hun gezin die grotendeels op hun schouders terechtkomt.

Er is geen enkele reden, geen enkele statistiek of studie, die aantoont dat het voor vrouwelijke bazen en oversten anders zou zijn. Ook zij persen het maximum uit het personeel dat onder hen staat, ook zij verwachten dat de job op de eerste plaats komt (en geven dus de voorkeur aan mannen in kaderfuncties), ook zij houden de loonkloof in stand. En ook zij hebben seksuele pesterijen in hun arsenaal van middelen om ondersten naar hun pijpen te doen dansen. Trouwens, zijn Catherine Deneuve of Catherine Millet, beiden ondertekenaars van de vrije tribune voor het recht om lastig gevallen te worden, dan geen vrouw? Nochtans is hun gevoeligheid voor seksuele pesterijen en intimidatie nagenoeg nihil en moeten volgens hen vrouwen zich maar niet laten definiëren door hoe ze behandeld worden.

Seksuele pesterijen tegenover vrouwen spelen zich af tegen de achtergrond van een achtergestelde situatie en positie van vrouwen. Waar voor een minderheid van vrouwen de overwinningen van het verleden hebben toegelaten dat ze naar de hogere regionen van de macht konden rijzen, is dat voor de meerderheid van de vrouwen – voor de meerderheid van de mensen, overigens – geen realistisch perspectief. Niet iedere vrouw kan het Oprah-scenario van de self-made woman herhalen; die opportuniteiten zijn er slechts voor een kleine minderheid.

Het leidt de aandacht af van de collectieve strijd die nodig is om voor iedereen verbetering af te dwingen. Niet iedereen kan een TV-ster worden, maar we kunnen er wel voor vechten dat alle werkende mensen een degelijke job krijgen, met contracten die zekerheid bieden en lonen waarmee we een waardig bestaan kunnen opbouwen. We kunnen er ook voor vechten dat de werkloosheid wordt bestreden en niet de werklozen en dat de nu al decennia lange besparingen in de sociale uitkeringen worden teruggeschroefd. Dit zijn elementen die de brede lagen van vrouwen de macht en kracht kunnen geven om niet langer seksuele pesterijen te ondergaan.

De tijd zal tonen of de Hollywood-actrices van Time’s Up ook aan die strijd steun verlenen of niet. In het verleden was de overgang naar een brede arbeidersstrijd voor een betere levensstandaard en betere arbeidscondities vaak het moment waarop de organisaties van arbeidersvrouwen de steun van de burgerlijke feministes kwijt raakten. We kunnen die strijd ook winnen zonder hun steun, maar niet zonder de eengemaakte strijd van alle werkenden tegen onze gezamenlijke onderdrukker.

Delen:
Printen:
Voorpagina van De Linkse Socialist