Zoals Engels in ‘Dialectiek van de Natuur’ opmerkt: “Bij iedere stap worden we eraan herinnerd dat de natuur zich niet laat veroveren zoals een vreemd volk dat doet, maar dat wij, als vlees, bloed en hersenen, deel uitmaken van de natuur en midden in de natuur leven.”
door Laura Feeney, Groningen, uit ‘Socialistisch Alternatief’ (krant van onze Nederlandse zusterorganisatie)
De natuur moet niet gezien worden als slechts een slachtoffer van kolonisatie door de rijken, blanken en machtigen. Engels begreep in het jaar 1870 dat het socialistische doel niet is om de natuur te overstijgen, maar om in het milieu te leven. We hebben het voordeel dat er heel veel kennis over de natuurlijke wereld is. Daar moeten we uit leren en niet proberen om deze kennis te negeren of te verdraaien. Technologische vooruitgang en economische groei onder het kapitalisme leiden tot meer schade aan de planeet, ze worden gebruikt om het rotte systeem op te lappen. Het eco-modernisme gaat uit van grootschalige landbouwproductie waarbij elke hoek van de wereld ‘productief’ wordt, maar het is niet omdat we ‘één zijn met de natuur’ dat we het recht hebben om de natuur te vernietigen. De aarde voor de winst manipuleren, heeft negatieve gevolgen voor ons dagelijks leven, de lucht die we ademen, het water dat we drinken en het voedsel dat we eten.
De eerste schade werd aangericht tijdens de Industriële Revolutie, toen de drang om zo snel mogelijk te produceren leidde tot onmogelijke arbeidsvoorwaarden en vernietigende vervuiling. China kent vandaag gelijkaardige problemen. Naarmate de industriële productie werd opgedreven op basis van goedkope arbeidskrachten, volgden ook de slechte milieugewoonten. Milieuspecialisten in China schatten dat er tegen 2020 maar liefst 550.000 mensen voortijdig zullen overlijden door luchtvervuiling. Fabrieken en bedrijven willen op massale schaal luxe voor de ontwikkelde landen produceren, maar gaan voorbij aan de arbeids- en levensvoorwaarden van de Chinese arbeiders en die in andere ontwikkelende landen.
De kapitalistische consumptiecultuur is gebaseerd op verspilling. We leren naar dingen te verlangen die we niet nodig hebben, terwijl velen geen toegang hebben tot basisbehoeften om te overleven, zoals schoon water en gezonde lucht. Wie het zich kan veroorloven, en vaak ook wie dit niet kan, neemt deel aan een “kooptherapie” die een vals gevoel van voldoening moet opleveren, een gevoel dat we niet krijgen op de werkplaats. We kunnen verslaafd worden aan de sensatie van consumptie. Maar tot welke blijvende schade kan deze consumptie leiden? We produceren bijvoorbeeld 20 miljoen ton elektronisch afval per jaar, onder meer computers, televisies en alle nieuwste iPhone-upgrades. Volgens een studie van de VN uit 2014 wordt slechts 16% van het e-afval hergebruikt. Er werden sinds 2007 7,1 miljard smartphones gemaakt. Daartoe worden schadelijke zware metalen gebruikt, deze worden vaak versmolten en dragen bij aan de klimaatverandering. De mijnbouw voor grondstoffen als kobalt heeft eveneens ernstige gevolgen. In de Democratische Republiek Congo vervuilt het afvalwater van kobaltmijnen het drinkwater in de regio. De mijnwerkers kennen bovendien harde arbeidsvoorwaarden, met onder meer kinderarbeid.
Deze discussie dook recent opnieuw op met de nieuwe iPhone X. Er waren veel klachten over hoe gemakkelijk die iPhone kapot gaat, alsof het er voor gedaan is. Dit wordt vaak omschreven als ‘geplande veroudering’, een belangrijke oorzaak van e-afval. Het bedrijf Apple wordt geprezen voor het aanpassen van de productiemethode om de ecologische voetafdruk te beperken, maar dit gebeurde slechts nadat op de vervuilende productie werd gewezen en de klanten daarover klaagden. Apple heeft nu ‘Apple Renew’ opgezet om oude telefoontoestellen te hergebruiken, maar er wordt niets ondernomen wat de eigen winsten kan schaden. Deze bedrijven blijven de verantwoordelijkheid voor hergebruik doorschuiven naar de consumenten in plaats van de productie te veranderen. Consumenten worden wereldwijd aangezet om hun ellende te vergeten door nieuwe technologie aan te schaffen. De kosten hiervoor zijn niet alleen van financiële aard, maar omvatten ook de lucht die we ademen.
We hebben als consumenten macht, maar om iets te veranderen is er nood aan collectieve actie tegen de grote bedrijven. Wie het zich kan veroorloven, kan op individuele basis betere keuzes maken maar de schade aan het milieu zal onder het kapitalisme nooit hersteld worden. Het huidige kapitalistische wereldsysteem doet de aarde en de arbeiders bloeden in naam van de winst. Dit zal zo blijven tot we ertegen in opstand komen en een socialistische oplossing aanbieden waarmee een einde wordt gemaakt aan de winstzucht, onnodige verspilling en uitbuiting.
