Wil het Vlaams Blok zichzelf daadwerkelijk omvormen tot een “normale” rechtse partij? Even werd in de media volop gespeculeerd over die mogelijkheid. De trouwe partijman Filip De Man wierp zich onmiddellijk op als de ‘oppositie’ tegen een “light”-versie van het Blok. De leiding heeft daar onmiddellijk aan toegegeven en gesteld dat enkel de naam zou veranderen. Daarmee werden mogelijke critici in de partij de mond gesnoerd.
Geert Cool
Naar aanleiding van de veroordeling van drie VZW’s van het Vlaams Blok, kwam de partijtop naar voor met het voorstel om de naam te veranderen – wellicht in ‘Vlaamse Liga’. In de wandelgangen van de partij werd gezegd dat de scherpe kantjes in de propaganda van de partij reeds langer verdwenen zijn en dat een naamsverandering op zich zou volstaan. De “nieuwe koers” van het Blok blijkt dus vooral een nieuw laagje vernis te zijn.
Nochtans werd door de discussie een potentieel probleem voor het Vlaams Blok duidelijk gemaakt. Enerzijds was er onmiddellijk commentaar van nieuw aangetrokken carrièristen genre Jurgen Verstrepen die over De Man sprak als “een onbenullige uitspraak van iemand die graag op de tafel wil springen”. Anderzijds werd de aandacht gevestigd op uitgerangeerde hardliners zoals de voormalige ondervoorzitter Roeland Raes die in het blad van de ordedienst van het Vlaams Blok, Voorpost, dreigde dat een afgezwakte versie van de partij wel eens niet meer zou kunnen voldoen als partijpolitiek verlengstuk.
Deze discussie is een gevolg van de ontstaansgeschiedenis van het Blok. De partij werd opgebouwd door figuren die ideologisch geschoold werden en onder begeleiding van voormalige collaborateurs. De oorsprong van de partij ligt bij de collaboratie met de nazi’s. Iemand als Karel Dillen (voormalig Blok-voorzitter) vertoefde in zo’n milieu en legde er de basis voor de oprichting van het Vlaams Blok. Ook andere centrale figuren uit het Blok hebben er geen probleem mee om zich op dat verleden te baseren. In september bijvoorbeeld hield Vlaams Blok parlementslid Francis Van den Eynde – het belangrijkste Gentse kopstuk van de partij – een toespraak bij Voorpost over de nazi-collaborateur Staf De Clercq.
De partijleiding (Dewinter –Vanhecke – Annemans) moet evenwel onder druk van de verkiezingsresultaten steeds verdergaande toegevingen doen. Daarbij kunnen ze rekenen op een volgzame houding van die laag van carrièristen die de partij de afgelopen jaren heeft aangetrokken en waar niet echt sterke figuren bij zijn. Slechts een aantal figuren van de oude garde durven reageren en dan meestal nog in bedekte termen, er is voor hen immers geen alternatief.
De afgelopen jaren is het populistische element versterkt, ten nadele van het zuiver fascistische in het programma en de tactieken. Beide elementen kunnen echter niet strikt van elkaar worden gescheiden. Om van een kleine tot een middelgrote, electorale partij uit te groeien en van de verarmde wijken naar de beter begoede middengroepen door te stoten in de verkiezingen, moesten de scherpste kanten van het programma, slogans en symbolen worden afvijld. Intussen had Dewinter er echter geen problemen mee om op 11 maart mee met de NSV te betogen door Antwerpen. Vlaams Blok voorzitter Vanhecke verklaarde eerder over de vernieuwingen bij het Blok: "Niet de boodschap verandert, wel de verpakking".
Bij de veranderingen aan de "verpakking" komen er echter ook inhoudelijke veranderingen. Het aantrekken van nieuwe lagen en de grotere rol van figuren zonder enige ideologische scholing, zorgen ervoor dat het populistische element versterkt is. Het blijft echter niet mogelijk om iedereen naar de mond te praten. Het Blok probeert zich enerzijds op te werpen als ‘partij van de kleine man’, maar heeft anderzijds geen probleem met het aantrekken van patroons als Van Gaever die de ‘kleine werklozen’ omschrijft als "profiteurs". Het feit dat de partijleiding vanuit de pluchen zetels van de parlementaire salons geen probleem maakt van de standpunten van Van Gaever, zal zich tegen haar keren.
Zodra het verzet tegen het huidige asociale beleid actiever wordt, in de vorm van bewegingen zoals we deze reeds zien ontwikkelen in o.a. Duitsland en zelfs in Nederland, zal de ruimte voor het Vlaams Blok om te schipperen tussen een anti-establishmentimago en een partij van beter begoede burgers die voor "law and order" opkomen, kleiner worden. De evenwichtsoefening die nu reeds tot beperkte interne discussies leidt, zal gemakkelijker kunnen leiden tot splitsingen op het ogenblik dat bewegingen van de arbeidersklasse ontwikkelen en zeker indien de arbeidersklasse op die basis zelf het politieke toneel zou betreden met een eigen nieuwe massa-partij.
