De gevestigde media draaien overuren om de Oktoberrevolutie van 1917 in een kwalijk daglicht te stellen. Het is opmerkelijk dat er 100 jaar later nog zoveel energie wordt gestoken in het beschimpen en/of minimaliseren van de Oktoberrevolutie. Een nieuw ‘hoogtepunt’ hiervan was afgelopen weekend te lezen in de Nederlandse krant ‘De Telegraaf.’ De titel zet de toon: ‘Een bloedrood experiment.’
Reactie door Geert Cool
Het artikel stelt dat de ‘putsch’ van Lenin niet alleen verantwoordelijk was voor miljoenen doden in Rusland, maar ook voor de Koude Oorlog en eigenlijk voor zowat alles wat fout liep tussen 1917 en de val van het Oostblok (wie verantwoordelijk is voor de horror die nadien volgde, wordt niet aangegeven in het artikel). Verder wordt beweerd dat het stalinisme niets anders dan de logische verderzetting van het beleid van Lenin was. Het zijn vaak voorkomende clichés die nog wat aangedikt worden om er zeker van te zijn dat de lezer geen greintje sympathie zou hebben voor die revolutionaire Bolsjewieken.
De krant pakt uit met een ‘citaat’ van Lenin: “We moeten meer professoren neerschieten.” Welke lezer kan daar nu begrip voor opbrengen? Het wekt de indruk dat Lenin zich tegen intellectuelen en het onderwijs op zich afzette. De krant vergeet uiteraard te vermelden dat Rusland in 1918 het onderwijs verplicht en gratis maakte waardoor veel kinderen voor het eerst toegang hadden tot onderwijs. Het aantal scholen nam met 50% toe en de middelen voor onderwijs vervijftienvoudigden. Daar horen we ‘De Telegraaf’ niet over. Er zouden maar eens een paar lezers moeten denken: dat zou vandaag ook niet slecht zijn als oplossing voor het chronische gebrek aan middelen voor onderwijs… Neen, daarover wordt gezwegen om ruimte te laten voor een ‘citaat’ waarvan uiteraard geen bronvermelding wordt gegeven. Komt het uit een van de werken van Orlando Figes die niet bekend staat als iemand die nauwkeurig aan bronvermelding doet? (Maar daarentegen wel bijzonder ijverig lovende recensies van zijn eigen werk op anonieme wijze publiceert…)
Maar over naar de centrale argumentatie van ‘De Telegraaf.’ Eerste punt daarin is dat de Oktoberrevolutie een staatsgreep en geen revolutie was. Meer nog: het was een putsch door Lenin. Daarbij stellen zich enkele problemen: een staatsgreep is een optreden door een kleine minderheid van de bevolking. De Bolsjewieken genoten massale steun van de bevolking in Petrograd. De Voorlopige Regering was zo zwak dat er geen troepen gevonden werden om het regime te verdedigen. De inname van het Winterpaleis was een bewuste politieke daad van de massa’s in Petrograd. Hoe kan dit een putsch genoemd worden? Een staatsgreep ziet er anders uit. In Rusland was er overigens een voorbeeld van een poging tot staatsgreep onder leiding van de reactionaire generaal Kornilov. Die staatsgreep mislukte wegens het breed gedragen verzet van de bevolking en de soldaten hiertegen. Het misschien slechts een detail maar in ‘De Telegraaf’ wordt net als in vele andere burgerlijke media gesproken over een staatsgreep door Lenin terwijl algemeen bekend is dat Lenin pas op 25 oktober – de dag van de revolutie – terug naar Petrograd keerde. Lenin had in de dagen en weken voor 25 oktober herhaaldelijk aangedrongen om sneller werk te maken van de revolutie. “De crisis is rijp,” schreef hij naar al wie hij kon bereiken. Maar vanuit Finland was het voor Lenin onmogelijk om op directe wijze bij de voorbereiding van de revolutie betrokken te zijn.
Het artikel van ‘De Telegraaf’ doet vervolgens aan historische waarzeggerij, een weinig wetenschappelijke discipline die dient om te bewijzen wat men ook maar wil. Er wordt beweerd dat er zonder de Oktoberrevolutie geen sprake zou geweest zijn van opstanden en revoluties in Afrika, Cuba, Vietnam, … Zelfs de Nederlandse politieke verhoudingen zouden er anders uitgezien hebben. Natuurlijk was er een grote internationale impact van de Oktoberrevolutie. Maar dit neemt niet weg dat de onderliggende maatschappelijke verhoudingen die aanleiding gaven tot revolutionaire bewegingen in onder meer Duitsland (1918) of Cuba (1959) het resultaat waren van het kapitalistische bewind daar. De roep naar socialisme weerklonk ook in de Belgische en Nederlandse arbeidersbeweging. De Oktoberrevolutie versterkte die roep, maar de materiële basis ervan ligt bij de klassenverhoudingen en de uitbuiting in eigen land. De afgelopen jaren waren er revolutionaire bewegingen in onder meer Tunesië en Egypte, in de VS werd socialisme opnieuw populair. Schrijft de auteur van het artikel in ‘De Telegraaf’ ook die ontwikkelingen toe aan de ‘putsch van Lenin’ in 1917?
Het stalinisme wordt in het artikel voorgesteld als de verderzetting van het repressieve beleid van Lenin. “Iedereen die niet openlijk voor de revolutie was, werd bestempeld als een vijand en was vogelvrij,” aldus De Telegraaf. “Na Lenins dood in 1924 werd de repressie met verve door Stalin voortgezet.” Ook dit wordt vaak herhaald: Stalin zette enkel verder wat door Lenin opgestart was. Dit gaat natuurlijk helemaal voorbij aan de materiële omstandigheden en ontwikkelingen tussen 1917 en 1924. Lenin en de Bolsjewieken gingen uit van een wereldwijde golf van revolutie die niet beperkt zou blijven tot één achtergebleven land als Rusland. Ze beseften dat een ketting het eerst breekt in zijn zwakste schakel en dat een overwinning in Rusland een inspiratiebron zou zijn voor de arbeidersbeweging in andere landen.
Na 1917 was er effectief een revolutionaire golf doorheen Europa. Het mislukken van onder meer de Duitse Revolutie maakte echter dat Rusland geïsoleerd bleef. Daar kwam een burgeroorlog bovenop: een poging tot militaire omverwerping van het regime. Dit ging gepaard met de invasie door tal van buitenlandse legers die de Oktoberrevolutie op bloedige wijze de kop wilden indrukken (vreemd genoeg lijkt de auteur de slachtoffers van deze militaire invasie eenzijdig aan de Bolsjewieken toe te schrijven). Ook via en vanuit België werden wapens en militaire know-how naar de Witte Legers gestuurd. Ondanks hun zwakke militaire positie hielden de Bolsjewieken stand. De reden hiervoor? De brede steun die ze genoten onder de bevolking. Maar de burgeroorlog eiste wel een tol: zowel op menselijk als materieel vlak waren er grote inspanningen geleverd. Het maakte dat Rusland in puin lag en van daaruit moest proberen een nieuwe samenleving op te bouwen.
De tekorten en het isolement van Rusland creëerden ruimte voor een laag van bureaucraten om de macht naar zich toe te trekken. De oorspronkelijke brede betrokkenheid werd vervangen door bureaucratische beslissingen van bovenaf. De planning van de economie gebeurde niet door de meerderheid van de bevolking, maar door een toplaag van bureaucraten die uiteraard eerst zelf langs elke kassa passeerde. Is deze stalinistische ontaarding aan Lenin en de Bolsjewieken toe te schrijven? Is dit wat zij voor ogen hadden? Natuurlijk niet. De oude generatie van Bolsjewieken is vakkundig uitgeschakeld door Stalin. Moest Lenin eind jaren 1920 nog geleefd hebben, dan had hij wellicht ook dit lot ondergaan merkte zijn vrouw Kroepskaja op. Trotski werd verjaagd en in 1940 vermoord door een stalinistische agent. Zoals het dossier van maandblad ‘De Linkse Socialist’ in oktober stelde: “Stalin is niet de leerling van Lenin, maar zijn doodgraver.”
Het artikel van ‘De Telegraaf’ is slechts één van de vele waarin alles eraan gedaan wordt om de Oktoberrevolutie in een slecht daglicht te plaatsen. De belangrijkste reden hiervoor moet niet in het verleden maar in het heden gezocht worden: de angst voor massabewegingen vandaag. Massaal protest kan leiden tot revolutie als er geen andere uitweg meer gezien wordt. Een voorbeeld van een revolutie die de macht uit de handen van de elite haalde om gewone werkenden, boeren en soldaten de controle over hun eigen leven te geven, is gevaarlijk voor het kapitalisme. Terwijl een kleine toplaag in alle luxe en corruptie leeft (denk aan de ‘Paradise Papers’), heeft de overgrote meerderheid van de bevolking moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. “De hemel van de rijken is gemaakt door de hel van de armen,” zei Victor Hugo. De armen zijn echter met veel meer: als zij hun collectieve kracht omzetten in massaal protest en revolutie om tot maatschappijverandering te komen, dan is de elite machteloos. Die les uit 1917 geldt ook in 2017. De strijd voor een nieuwe samenleving gaat door: een samenleving zonder de oorlogen, hongersnoden, neokoloniale plunderingen, door de mens aangestuurde klimaatverandering, armoede en werkloosheid die allemaal eigen zijn aan het kapitalisme.
