Gemiste afspraak met de 100ste verjaardag van de Russische Revolutie

Deze maand is het exact 100 jaar geleden dat de Russische Revolutie plaatsvond en de sovjets aan de macht bracht. Dit leidt tot enige aandacht voor deze historische gebeurtenis. Dit is het geval in ‘De Afspraak’ waar op dinsdag een item aan de kwestie werd besteed. Alleen werd de afspraak met de geschiedenis serieus gemist…

Reactie door Kim (Gent)

Op de online versie van de aflevering van De Afspraak van dinsdag 10 oktober staat er als titel “Hoe radicaal en wreed was Vladimir Lenin?”. Het dient natuurlijk om aandacht te trekken, maar deze titel suggereert wel dat Lenin erg wreed was en geeft meteen een pejoratief beeld mee.

Het item in ‘De Afspraak’ omvat een gesprek met Lien Verpoest, Rusland experte aan de geschiedenisfaculteit van de KULeuven. Er worden een aantal zaken verteld die correct zijn, maar even goed zaken die helemaal niet kloppen en gevoed werden door de decennialange misinformatie over de Oktoberrevolutie.

Er wordt meteen met de deur in huis gevallen: de Oktoberrevolutie was volgens het programma het begin van veel ellende, waaronder een oorlog die miljoenen doden veroorzaakte. Daarmee worden Lenin en de Bolsjewieken ten onrechte verantwoordelijk geacht voor onder meer de inval door buitenlandse legers in Rusland. De Oktoberrevolutie haalde Rusland net uit die andere grote oorlog, de Eerste Wereldoorlog. Een oorlog die overigens vele miljoenen doden maakte waarover gemakshalve gezwegen wordt.

Op de achtergrond van het decor mag dan wel “100 jaar revolutie” staan, voor Verpoest was er in oktober 1917 geen sprake van een revolutie. Het was volgens haar een staatsgreep, een omschrijving die populair is in academische kringen. Nochtans was de Oktoberrevolutie geen machtsgreep door een beperkte groep, het was een politieke daad gedragen door een brede meerderheid van de bevolking in Petrograd en daarbuiten.

De Oktoberrevolutie vond plaats tegelijkertijd met het Tweede Al-Russische Sovjetcongres van arbeiders- en soldatenraden, waarin een ruime meerderheid van vertegenwoordigers de machtsgreep die bedoeld was om alle macht bij de arbeiders- en soldatenraden te leggen, goedkeurde. Eén van de bevelen van het nieuwe Sovjetregime was een onmiddellijke wapenstilstand met de Duitsers en de Oostenrijkers aangaan, en toen het Oppercommando van het leger die weigerde, leidde dit tot een spontane opstand van frontsoldaten en van het garnizoen dat bij het oppercommando gelegerd was, waardoor dit oppercommando opzij gezet werd. De Oktoberrevolutie ging inderdaad om een machtsgreep, maar deze was wel volledig geënt op een revolutionair proces. Het beeld dat neergezet wordt, als zou Lenin tegen een meerderheid in een staatsgreep hebben uitgevoerd en dat daardoor de burgeroorlog ontstond, klopt niet.

Er waren natuurlijk generaals, edellieden en bankiers die zich verzetten tegen het verlies van hun privileges en rijkdommen. Maar hun verzet bleef geruime tijd erg zwak. Pas nadat de Eerste Wereldoorlog volledig beëindigd was, werden de Witte Russische legers bewapend door de Westerse geallieerden die zelf troepen stuurden om de Witten te ondersteunen. De Fransen zaten aan de Zwarte Zee, de Britten in het hoge noorden, de Amerikanen en de Japanners in Siberië. Het nieuwe onafhankelijk Polen werd gestimuleerd om zich agressief op te stellen tegenover de Sovjet-Unie, onder andere met een inval in Oekraïne in 1919 en 1920. Frankrijk had een aantal officieren, waaronder Charles de Gaulle, in Polen gestationeerd om hen bij te staan.

Het is dus niet correct om te stellen dat Lenin verantwoordelijk was voor de 6 miljoen doden van de Russische burgeroorlog. Zonder de interventie en de steun van de Westerse geallieerden zou de Russische burgeroorlog nooit zo groot geworden zijn en zouden er nooit zoveel doden gevallen zijn.

Het beeld dat de journalist van Lenins activisme voorstelt als een drang naar wraak voor zijn geëxecuteerde broer klopt evenmin. Dat moment zal ongetwijfeld een belangrijk moment betekend hebben in zijn leven en mogelijks heeft dat inderdaad een rol gespeeld bij zijn politieke bewustwording. Maar Lenin dacht ook na over wat Rusland nodig had om een beter land te worden en kwam daarbij uit op het marxisme, net zoals heel veel andere mensen dat gedaan hebben in het toenmalige Rusland. Daarbij keerde Lenin zich expliciet af van de methode van moordaanslagen zoals die waarbij zijn broer bij betrokken was, niet meteen wat je zou verwachten van iemand die in eerste instantie door wraak gemotiveerd werd…

Het klopt dat Lenin heel vastberaden was in het doel dat hij wou bereiken, namelijk een Rusland dat beter werkte voor de meerderheid van de mensen, dat volgens Lenin inderdaad enkel via het socialisme bereikt kon worden. Daarbij kwam hij inderdaad standvastig op voor zijn visie binnen de groep van sociaaldemocraten en later bolsjewieken waar hij deel van uitmaakte. Dit zijn positieve kenmerken maar die negatief voorgesteld worden door te spreken van zijn verbetenheid en zijn radicaliteit. Maar Lenin werd ook geconfronteerd met radicale omstandigheden: een repressief regime van de tsaar dat elke vorm van democratie vijandig gezind was en een wereldoorlog die het leven kostte aan miljoenen Russen. Een wereldoorlog waaraan noch de tsaar, noch de Voorlopige Regering onder Kerenski bereid was een halt toe te roepen.

Uiteraard kon in een programma over de 100ste verjaardag van de Oktoberrevolutie de dood van de Romanovs niet ontbreken. Dat de familie van de dictators vermoord werd onder druk van de optrekkende Witte Legers die van de tsaren een symbool zouden maken, klopt. Een vraag die de burgerlijke experten niet stellen, is hoe het komt dat de tsarenfamilie niet meteen na de Oktoberrevolutie werd vermoord. Laat staan dat ze de vraag stellen wat het verband met de oprukkende Witte Legers was.

De uitspraak van Marc Eyskens dat Lenins radicaliteit hem verhinderde op een democratische wijze te werk te gaan, duidt op een zeer gebrekkige kennis van Lenin. Dikwijls kreeg Lenin zijn zin niet in de bolsjewistische partij en had zich neer te leggen bij het meerderheidsstandpunt. In het eerste decennium van de 20e eeuw nam de bolsjewistische partij een ander programma voor de boeren aan dan hetgeen Lenin voorstond. In april 1917 – in tegenstelling tot wat de experte stelde, kwam Lenin niet in februari 1917 terug naar Rusland – voerde Lenin een verbeten strijd in zijn partij om geen steun te geven aan de Voorlopige Regering. Het hele proces van interne discussies komt uitgebreid aan bod in Trotski’s boek ‘Lessen van oktober.’

In de eerste maanden na de geslaagde Oktoberrevolutie accepteerde de bolsjewistische partij het lidmaatschap van mensjewieken die tijdens de Oktoberrevolutie tegen de machtsgreep waren, maar voorstander werden nadat het succes ervan bleek – dit tegen de zin van Lenin, die liever een kleinere groep van partijleden had, maar die wel betrouwbaarder waren om de revolutie ook in moeilijke tijden te verdedigen. Tijdens de burgeroorlog nam Lenin geen enkele dringende beslissing alleen – voor iedere dringende beslissing zorgde hij ervoor dat er minstens één ander lid van het politbureau mee zijn goedkeuring gaf, en dat in een periode dat de meeste andere politbureauleden de meeste tijd aan één of ander front doorbrachten. Dit is niet de houding van iemand die niet op een democratische manier kan functioneren.

Overigens vestigde de Oktoberrevolutie een systeem van arbeidersdemocratie waarbij de sovjets, raden van werkenden, soldaten en boeren, zelf beslisten over alles. Het democratiseren van de samenleving had verregaande gevolgen, zonder dit fundament zijn ook de vele progressieve maatregelen op vlak van collectieve diensten, vrouwenstemrecht en andere vrouwenrechten, arbeidsduurvermindering, … niet te begrijpen. Om deze progressieve maatregelen niet aan de maatschappelijke veranderingen te moeten toeschrijven, diept ‘De Afspraak’ nog eens het fabeltje van de minnares van Lenin op.

De niet uitgesproken suggestie is dat Lenin niet tot compromissen bereid was. Maar Lenin kwam wel regelmatig tot compromissen met andere revolutionairen. Lenin was enkel niet bereid tot compromissen met politici die totaal tegengestelde standpunten innamen. Net zoals de huidige traditionele partijen tot compromissen kunnen komen met andere partijen die eveneens de neoliberale vrije markt verdedigen, maar niet bereid zijn tot compromissen te komen met partijen die niet in de neoliberale pas lopen.

Op het einde wordt gesproken over Lenins testament en wordt terecht gesteld dat Lenin problemen had met Stalin. Dit wordt nog sterk als een persoonskwestie voorgesteld, zonder uit te leggen wat de opkomst van de bureaucratie betekende en van waar dit kwam. Er wordt geen band gelegd met het isolement van de Sovjet-Unie en de burgeroorlog met de invasie door buitenlandse legers. Neen, er wordt eigenlijk gesuggereerd dat de compromisloze en verbeten dictator Lenin gewoon opgevolgd werd door een gelijkaardig figuur: Stalin. De experte moet erkennen dat de progressieve verworvenheden onder Stalin teruggeschroefd werden, zonder te verklaren hoe dit kwam. Als je analyse eruit bestaat dat die verworvenheden het resultaat waren van een buitenechtelijke affaire van Lenin, is dat gebrek aan verklaring niet verwonderlijk.

Voor een ernstige terugblik op de Russische Revolutie verwijzen we graag naar Trotski’s driedelig boek ‘Geschiedenis van de Russische Revolutie’. Wie de discussie iets grondiger dan op ‘De Afspraak’ wil voeren, geven wij een ernstige afspraak: Socialisme 2017 op 21 en 22 oktober in Brussel.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie