In het kader van de 100ste verjaardag van de Russische Revolutie bracht Izquierda Revolucionaria de klassieker ‘Tien dagen die de wereld deden wankelen’ van John Reed uit. Peter Taaffe schreef een voorwoord waarin hij het belang van dit werk benadrukt, maar ook van de revolutie en de relevantie ervan vandaag.
De Spaanse editie van het boek ‘Tien Dagen Die De Wereld Deden Wankelen’ komt op een uitstekend ogenblik, net met de 100ste verjaardag van de Russische Revolutie. Van de eerste tot de laatste pagina biedt dit boek een meeslepende en boeiende verhaal van de revolutie, tot hiertoe de grootste gebeurtenis uit de menselijke geschiedenis.
Het boek is dan wel 100 jaar geleden geschreven, het antwoordt nog steeds op alle leugens en desinformatie die door de kapitalistische commentatoren en historici verteld worden over de gebeurtenissen, de Bolsjewistische partij en de belangrijkste leiders ervan, in het bijzonder Vladimir Lenin en Leon Trotski. Zonder hen zou de revolutie niet doorgevoerd zijn, maakt John Reed in dit boek duidelijk.
John Reed valt in dit boek meteen met de deur in huis: “Dit boek is een stuk gecomprimeerde geschiedenis zoals ik die beleefd heb. Het pretendeert niet meer te zijn dan een gedetailleerd verslag van de Oktoberrevolutie, toen de bolsjewieken, die de arbeiders en de soldaten aanvoerden, de macht in Rusland grepen en deze in handen van de sovjets legden.” (Sovjets: arbeiders-, boeren- en soldatenraden).
Hij wijst erop dat de Bolsjewieken aanvankelijk een “kleine politieke sekte” vormden met slechts 8.000 leden na de Februarirevolutie van 1917. Er was zoveel laster over de Bolsjewieken – Lenin was een spion in dienst van de Duitsers, zo werd beweerd – dat mariniers ermee dreigden om Lenin meteen te vermoorden als ze hem zagen. De sovjets werden aanvankelijk gedomineerd door de Mensjewieken en Sociaal-Revolutionairen.
De werkenden en boeren, zeker de tien miljoen soldaten die uitgeput waren door de Eerste Wereldoorlog, snakten naar het einde van het bloedbad. Oorlog is vaak de vroedvrouw van revolutie, waarbij het ritme van de gebeurtenissen fors wordt opgevoerd. Zonder de oorlog had de Russische Revolutie zich wellicht over een langere periode voltrokken, net zoals de Spaanse Revolutie van 1931-37. De eisen van de Russische massa’s waren eenvoudig: land, brood en vrede. Voor de boer die in de loopgraven vastzat, was de belofte van land of vrijheid in de toekomst niets waard indien hij toch omkwam in de oorlog. Het was noodzakelijk om een onmiddellijk einde aan de oorlog te stellen. Hetzelfde gold voor de arbeiders.
De breed gedragen ontgoocheling en woede tegenover de weigering van de ‘socialistische’ ministers in de coalitieregeringen na Februari om een einde aan de oorlog te maken – samen met de herinvoering van de doodstraf – kwam tot uiting in de revolte van de arbeiders van Petrograd in de ‘julidagen.’ Er zijn gelijkaardige gebeurtenissen in alle revoluties. De werkende klasse voelt haar greep op de macht wegglijden en komt op straat om de leiding ertoe te dwingen de revolutie te vervolledigen.
De arbeidersklasse van Barcelona deed hetzelfde in mei 1937 in een poging om de aanzwellende burgerlijke/stalinistische contrarevolutie te stoppen. Als de linkse leiders – van de POUM bijvoorbeeld, samen met de anarchistische arbeiders en jongeren – toen doortastend hadden opgetreden, dan hadden ze de macht in Catalonië kunnen nemen. Het had ongetwijfeld navolging gekregen in de rest van Spanje en internationaal.
De Bolsjewieken waren tegen een premature opstand. Ze speelden evenwel een leidinggevende rol in de Juli-beweging om de schade te beperken en de krachten te behouden voor de meer beslissende strijd die zou komen. Leiders als Trotski verdwenen achter de tralies, Lenin vluchtte noodgedwongen naar Finland. Enkele burgerlijke ‘historici’ beweren vandaag vanuit hun veilige studiekamers dat Lenin laf was omdat hij naar Finland ging. Moest hij in Petrograd gebleven zijn, dan had hij ongetwijfeld hetzelfde lot ondergaan als Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht na het mislukken van de Spartacusopstand in Duitsland in 1919.
Vooruitziende leiding
Dit zou de Russische Revolutie onthoofd hebben. Door gewoon te vertellen wat er gebeurde, bevestigt het boek van John Reed het cruciale belang van de Bolsjewistische partij en de politiek vooruitziende leiding. Dit werd gekristalliseerd in de politieke rol van Lenin en Trotski. Het waren hun beleid en tactieken die op elk keerpunt de overwinning van de Russische arbeiders mogelijk maakten.
Zelfs tijdens de Februarirevolutie waren het enkel Lenin in Zwitserland en Trotski in New York die hierin het begin zagen van “de wereldwijde socialistische revolutie.” De toenmalige volgelingen van Lenin, de zogenaamde oude Bolsjewieken zoals Kamenev en Stalin die in Petrograd waren sinds begin maart 1917 – gaven ‘kritische steun’ aan de nieuwe voorlopige liberaalkapitalistische regering. Er werd een coalitie tussen de leiders van de arbeiders en de boeren op dat ogenblik: de Mensjewieken en de Sociaal-Revolutionairen. Lenin eiste een absolute breuk met dit beleid: “Geen vertrouwen, zeker niet in Kerenski.” (Kerenski zou de Voorlopige Regering voor de Oktoberrevolutie leiden).
De massa’s kwamen tot dezelfde conclusie als Lenin. John Reed maakt dit duidelijk als hij een Russische soldaat aanhaalt: “We zijn in oorlog met Duitsland. Moeten we de Duitse generaals uitnodigen om deel van onze staf te vormen? Wel, we zijn in oorlog met de kapitalisten en toch nodigen we hen uit in onze regering… Toon me waarvoor ik vecht. Is het Constantinopel of een vrij Rusland? Is het voor democratie of is het voor kapitalistische plunderaars? Als je me kan aantonen dat ik de revolutie verdedig, dan ga ik naar buiten om te vechten en heb ik daar geen dreiging van doodstraf voor nodig.” In deze eenvoudige woorden zit het instinctieve klassenverzet tegen alle kapitalistische coalities – zowel gisteren als vandaag – met de politieke vertegenwoordigers van de bezittende klassen.
Na maanden, die jaren leken te duren, van aanhoudende kapitalistische sabotage, de verderzetting van de oorlog, aanvallen op de verworvenheden van de revolutie en dreigementen tegen de Bolsjewieken en de werkende klasse – die allemaal levendig beschreven worden door John Reed – groeide de Bolsjewistische invloed op spectaculaire wijze onder de werkende klasse, de boeren en de troepen. Dit was in het bijzonder het geval na de nederlaag van de poging tot staatsgreep door generaal Kornilov in augustus. De zweep van de contrarevolutie gaf een enorme stimulans aan het proces van revolutie: “Er mogen geen Kornilovs meer komen… De Bolsjewieken eisen van het Al-Russisch Congres van Sovjets dat het de macht overneemt… De Bolsjewieken haalden bijna onmiddellijk een meerderheid in de sovjet van Petrograd, die van Moskou, Kiev, Odessa en andere steden volgden snel.”
De verzoeningsgezinden (Mensjewieken en Sociaal-Revolutionairen) kwamen samen met de heersende klasse tot de conclusie dat ze “het gevaar van Kornilov minder vreesden dan dat van Lenin.” Ze volgden een beleid van uitputting en sabotage om de massa’s te verzwakken en te ontwapenen. Maar, zoals John Reed opmerkt: “Het Sovjet-congres trok door Rusland als een bliksemschicht. Een opstandige vloedgolf krabde de korst weg die langzaam gehard was op de oppervlakte van het revolutionaire vuur dat al die maanden had geslapen.“
Massale steun voor de revolutie
Toen het Bolsjewistische Centraal Comité de kwestie van een revolutie besprak, was er een overweldigende meerderheid van de massa’s die achter de Bolsjewieken stond. John Reed geeft tal van voorbeelden van steun voor de revolutie. De lezers zullen zelf merken dat het om een oprechte massale steun ging, geen samenzweerderige ‘coup’ zoals het vaak wordt voorgesteld door oppervlakkige burgerlijke commentatoren.
De werkende klasse, boeren en soldaten, begonnen met de voeten te stemmen en omarmden de revolutie. Maar, zoals Reed opmerkt: “De rechterzijde van de Bolsjewieken onder leiding van Riazanov, Kamenev en Zinovjev bleven campagne voeren tegen een gewapende opstand.” Reed bericht ook dat Lenin hun bezwaren beantwoordde: “Ofwel moeten we onze slogan van ‘alle macht aan de sovjets’ achterwege laten, ofwel moeten we voor de opstand gaan. Er is geen tussenweg.” Reed voegt er aan toe: “Van de intellectuelen waren enkel Lenin en Trotski voor de opstand.”
De massa’s maakten hun instemming met Lenin en Trotski duidelijk. Een werkman, met “een woedend gezicht”, zei: “Ik spreek voor het proletariaat van Petrograd. Wij zijn voor de opstand. Draai of keer het zoals je wil, maar ik zeg je nu dat als je toelaat dat de sovjets vernietigd worden, wij ook gedaan hebben met jullie.” Een aantal soldaten nam hetzelfde standpunt in en, uiteindelijk, haalde de stem voor de opstand het.
Eens de revolutie veilig gesteld was in Petrograd, kende ze met enige vertraging uitbreiding in Moskou en elders. John Reed beschrijft de machtsovername: “Lenin grijpt naar de rand van het spreekgestoelte, zijn ogen overschouwen de massa terwijl hij er staat te wachten, schijnbaar onverschillig voor de lange ovatie die minutenlang duurde. Op het einde ervan, zei hij eenvoudigweg: ‘We zullen nu beginnen met de opbouw van de socialistische orde!’ En het overweldigende menselijke gebrul barstte terug los.”
Er waren gelijkaardige scenes van uitzinnige opwinding en feestgedruis in de loopgraven, toen de soldaten het einde van de gehate oorlog vierden. Hetzelfde gebeurde in de fabrieken waar de arbeiders nu meester waren. De boeren verwelkomden de beslissing van de Sovjet die hen uitnodigde om de grond te bezetten en zelf in bezit te nemen.
John Reed brengt het verhaal van een veelzeggend incident. Een delegatie van Kozakken, die in het verleden dienst deden als de garde van het oude regime, “kwam naar het Smolny, het hoofdkwartier van de Sovjet van Petrograd, om er Trotski en Lenin te zien. Ze vroegen hen: ‘Heeft de Sovjet-regering de intentie om de landgoederen van de Kozakken-grootgrondbezitters in beslag te nemen om ze te verdelen onder de werkende Kozakken?’ Daarop antwoordde Lenin: ‘Dat is jullie taak. We zullen de werkende Kozakken in al hun acties steunen.’ Ze stelden dezelfde vraag aan generaal Kaledin van de andere kant. Hij antwoordde: ‘Over mijn lijk’… Een maand later smolt het leger van Kaledin als sneeuw voor de zon.”
De nieuwe democratische arbeidersstaat verkreeg op basis van daden, niet alleen woorden, de actieve steun van de overweldigende meerderheid van de massa’s. “Leger na leger, vloot na vloot, stuurde afgevaardigden die ‘de nieuwe volksregering vrolijk begroetten.’ Voor het Smolny zag ik op een dag een vermoeid regiment dat net van het front kwam. De soldaten stonden voor de grote poort. Ze waren dun en zagen er grijs uit. Ze keken naar het gebouw alsof God er zelf in zat.”
Van internationalisme tot isolement
Op deze manier begon een nieuw glorievol hoofdstuk voor de werkende klasse en de mensheid. De Russische Revolutie gaf aanleiding tot een reeks revoluties in Europa: Duitsland, Italië, Hongarije, … en er waren gevolgen in praktisch elk Europees land en op elk continent.
Midden de bewegingen in Rusland, nam Trotski de tijd om met John Reed te discussiëren over de internationale gevolgen van de Russische Revolutie. “Op het einde van deze oorlog zie ik Europa terug opstaan, het wordt dan geen vorm gegeven door diplomaten maar door het proletariaat. De Federale Republiek van Europa – de socialistische verenigde staten – zo moet het eruit zien.” De Bolsjewieken dachten nooit dat het ‘economisch onontwikkelde’ Rusland klaar was voor socialisme in een isolement.
Van Karl Marx en Friedrich Engels impliceerde het begin van socialisme een hogere arbeidsproductiviteit dan deze in gelijk welk land of continent onder het kapitalisme. Het betekende een hoger productieniveau dan de VS, dat toen het meest ontwikkelde kapitalistische land was. Dit kon enkel op basis van een wereldrevolutie. Rusland werd als een startpunt gezien, als de zwakste schakel in de keten van het kapitalisme.
De revolutie zorgde voor een sterke opleving onder de arbeidersklasse van Europa, en tot op zekere hoogte ook in de VS. Het duwde hen in de richting van de Russische broeders en zusters aangezien de tien dagen die de wereld schokten voor inspiratie zorgden. Het kwam niet tot een revolutionaire breuk in die andere landen. Dit was niet zozeer het gevolg van de sterkte van het kapitalisme, maar wel van het verraad van de eigen ‘sociaaldemocratische’ ‘leiders’ die weigerden in de voetsporen van de Bolsjewieken te treden en het beleid van Lenin en Trotski te volgen. Het isolement van de Russische Revolutie was het resultaat van hun lafheid.
Stalinistisch verraad
Rusland was grotendeels beperkt tot de eigen middelen en werd een belegerd land waar de schaarse goederen gerantsoeneerd moesten worden. Dit leidde uiteindelijk tot de ontwikkeling van een bureaucratische kaste die weerspiegeld werd in de overwinning van Stalin wiens opgang een verpersoonlijking van dit proces was. De groei van de bureaucratie was een conservatieve rem op Rusland en de geplande economie die uit de revolutie voortkwam. Het betekende ook dat heel wat gunstige mogelijkheden voor de arbeidersklasse om de macht te grijpen verloren gingen, onder meer het potentieel van een succesvolle revolutie in Duitsland in 1923. Het leidde tot de nederlaag van de Chinese revolutie van 1925-27.
Tegen begin jaren 1930 vreesde deze bureaucratische kaste dat het vuur van andere bewegingen – bijvoorbeeld van de Spaanse Revolutie – niet alleen het kapitalisme zou bedreigen, maar ook de greep van het stalinisme in Rusland zelf. Als de Spaanse Revolutie succesvol was geweest – een reële mogelijkheid: de arbeidersklasse had aanvankelijk de fascistische staatsgreep van Franco een nederlaag toegebracht en vier vijfden van het land veroverd – dan stond de Europese en de wereldwijde revolutie terug op de agenda.
De Spaanse kapitalisten repten zich allemaal naar het kamp van Franco. Ze lieten hun politieke schaduwen achter. De verkeerde politiek van de leidingen van de verschillende arbeidersorganisaties – bovenal van de Communistische Partij – lieten deze schaduwen toe om impact te krijgen. Het leidde tot de heropbouw van de gebroken kapitalistische staat en een nederlaag voor de Spaanse arbeidersklasse.
Het was niet de enige revolutie die in de 20e eeuw op een zijspoor werd gezet. In 1968 organiseerden Franse arbeiders de grootste algemene staking uit de geschiedenis met tien miljoen arbeiders die protesteerden en fabrieken bezetten. Bij de Portugese revolutie van 1974 werden de banken overgenomen en kwam 70% van de industrie in handen van de staat. De Britse krant The Times stelde dat het kapitalisme in Portugal “dood” was. Dit was prematuur. Vooral omdat de Socialistische Partij, de radicale legerofficieren en de Communistische Partij niet in staat waren om de overwinning om te zetten in democratische arbeiderscontrole en -beheer.
Nieuwe bewegingen
Het uitbreken van een diepe wereldwijde economische crisis vanaf 2007/08 – waar het kapitalisme nog niet volledig van hersteld is – opent een nieuwe periode van sociale en politieke instabiliteit met een groeiende oppositie door de werkenden en jongeren. Het leidt tot een nieuwe taal voor de massabeweging, met Bernie Sanders die in de VS pleit voor een ‘politieke revolutie.’
Jammer genoeg wordt dit niet uitgebreid tot een sociale en economische revolutie die noodzakelijk is om tot echte verandering te komen. Maar de aanvallen van Donald Trump hebben geleid tot nieuwe massabewegingen, vooral van werkenden en jongeren die opnieuw zoeken naar een socialistische en revolutionaire weg in de VS en de rest van de wereld.
De revoluties in Noord-Afrika en het Midden-Oosten toonden een eerste glimp van de opstanden die ook in Europa en de VS zullen komen. Die revoluties mislukten omwille van de afwezigheid van het ene ingrediënt dat aanwezig en cruciaal was voor het succes van de Russische Revolutie: een massale marxistische partij met een vooruitziende leiding, die zich baseerde op de beweging van de arbeidersklasse en in staat was om die klasse naar de macht te brengen.
Izquierda Revolucionaria in Spanje en het CWI (Committee for a Workers’ International) brengen de kern bijeen van zo’n partij die zorgde voor een overwinning van de arbeidersklasse in Rusland. We roepen de werkenden en jongeren, en organisaties die naar socialistische verandering uitkijken, op om samen met ons de machtige gebeurtenissen van de Russische Revolutie 100 jaar geleden te herdenken. Maar ook om de krachten voor te bereiden die dezelfde taak zullen vervullen in Europa en de wereld.
