“The Handmaid’s Tale” – aangrijpende televisiereeks

De vele lof voor ‘The Handmaid’s Tale’ is helemaal terecht. De televisiereeks (te zien op Netflix) is een aangrijpende aanpassing van het gelijknamige boek van Margaret Atwood uit 1985 (opnieuw uitgekomen onder de titel: “Het verhaal van de dienstmaagd”), met sterke acteurs en een briljante cinematografie.

Recensie door Eleanor Malone, vertaald vanop socialistparty.ie

De reeks opent met June, het hoofdpersonage, die met haar dochter een paramilitaire groep van gewapende mannen probeert te ontvluchten. Ze trekken haar dochter uit haar armen, slaan haar bewusteloos en laden haar in een busje. Tegen het einde van de eerste aflevering ontdekken we dat dezelfde paramilitaire groep de Amerikaanse regering heeft omvergeworpen om het te vervangen door een theocratisch regime. De wereld werd geteisterd door een plaag waardoor de meeste mensen niet meer in staat zijn om zich voort te planten. De vrouwen die wel nog kinderen kunnen krijgen, worden door de staat opgepakt en cadeau gedaan aan elitaire families waar ze als surrogaat moeders misbruikt worden. June is deel van een groep vrouwen die bekend staat als de Handmaids, een groep vrouwen van wie het leven en de reproductie strak gecontroleerd wordt. Deze vrouwen worden regelmatig en ceremonieel verkracht door het hoofd van het gezin. Ze worden verplicht om kinderen te baren.

In de reactionaire republiek van Gilead worden vrouwen opgedeeld in gespecialiseerde groepen: de Aunts die de Handmaids brainwashen en martelen tot ze volgzaam zijn, de Marthas die als koks en huishoudsters werken voor rijke families, de vrouwen die met de elitaire mannen getrouwd zijn. Naast de Handmaids, Aunts, Marthas en vrouwen van de elite is er nog een vijfde categorie die niet erkend wordt: vrouwen die tot sekswerk verplicht worden. Deze groepen vertegenwoordigen de repressieve archetypes van de vrouwen.

Een opmerkelijk element in de reeks wordt gevormd door de innerlijke monologen van June. Die zijn steeds een uitdrukking van verzet en van bevestiging van haar menselijkheid. Het beeld van de reeks is extreem dystopisch, maar je wordt er pas helemaal ongemakkelijk van als je ziet dat de kenmerken van het leven in Gilead eigenlijk slechts een uitvergroting zijn van de huidige realiteit. Eerder dit jaar werd een zwangere tiener in Ierland door haar psycholoog in een instelling opgenomen omdat ze een abortus wilde. De Amerikaanse regering van Trump wil het deelstaten mogelijk maken om instellingen waar abortus aangeboden wordt niet langer te financieren. Het zijn voorbeelden van hoe kapitalistische regimes, vaak hand in hand met religieuze instanties, een strakke controle willen op de voorplanting. In Maryland is het mogelijk dat slachtoffers van verkrachting met hun verkrachters moeten onderhandelen over de voogdij over hun kind. En dan hebben we het nog niet over theocratische staten die zonder overdrijving met Gilead kunnen vergeleken worden.

De vrouwen in Gilead moeten afstand nemen van hun vroegere identiteit. June wordt ‘Offred,’ een afgeleide van de naam van haar meester: Fred. Dat ze ‘van Fred’ heet, wijst op haar status als eigendom van de man. In de reeks worden we er constant aan herinnerd hoe de Handmaids ontmenselijkt worden. Volgens de ideologie van het ‘traditionele’ gezin, die in heel nog steeds sterk aanwezig is, krijgen meisjes al eeuwenlang de familienaam van hun vader bij geboorte en die van hun man zodra ze huwen.

In het boek van Atwood is de republiek Gilead niet alleen seksistisch maar ook racistisch. De televisiereeks gaat niet in op de kwestie van raciale onderdrukking die eigen is aan gelijk welke rechtse staatsgreep. Gilead is daarnaast ook een klassensamenleving. Op een bepaald ogenblik horen we in de interne monoloog van Offred dat de chauffeur van de commandant een “lage status” heeft. Dat is geweten omdat hij “zelfs nog geen vrouw toegewezen kreeg.” De klassenverhoudingen blijken in de reeks vooral uit de indeling van vrouwen en uit de interactie tussen vrouwen van verschillende klassen.

Terwijl geen enkele vrouw een leidinggevende positie mag innemen of bezit mag hebben, zijn de vrouwen van de elite relatief beter gesteld waardoor ze niet de neiging hebben op te komen voor fundamentele verandering. Ze steunen de onderdrukking van de Handmaids, ook al versterken ze daarmee de eigen onderdrukking. Dit verraad wordt in de verf gezet door de meesteres van Offred: mevrouw Waterford. Zij is een voormalige invloedrijke feministe die een religieuze fundamentalist werd en nog altijd niet kan verkroppen dat ze geen politieke rol meer kan spelen. Het doet denken aan de ‘elitaire feministen’ van de heersende klasse, het soort feminisme waar pakweg Hillary Clinton voor staat met haar beleid van sociale afbraak dat vrouwen erg hard treft.

Conservatieven hebben de televisiereeks snel afgedaan als een verhaal over islamitisch extremisme, waarbij ze uiteraard niet ingaan op andere gelijkenissen. Tim Stanley, een columnist van The Telegraph, stelde: “Sommigen zien in deze reeks een commentaar op Trump en de Amerikaanse religieuze rechterzijde. Dat is laag. Het idee dat conservatieve christenen Amerika willen omvormen tot een Middeleeuws themapark is absurd.” Het magazine Salon reageerde op deze redenering: “Kijk hoe deze conservatieven aan mentale gymnastiek doen om zichzelf ervan te overtuigen dat ‘The Handmaid’s Tale’ niet over hen gaat.” Het eerste seizoen sluit af met de veelbelovende boodschap dat zelfs tegen het meest repressieve regime verzet mogelijk is doorheen solidariteit. Het begint de Handmaids ook te dagen dat het systeem volledig afhankelijk is van hun reproductieve rol. Een beetje zoals het kapitalisme vandaag volledig afhankelijk is van de arbeid van de werkenden.

 

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie