Harvey Milk was de eerste openlijke holebipoliticus in de VS. Zijn levensverhaal werd opnieuw bekend door de film Milk met onder meer Sean Penn. Deze hernieuwde aandacht voor Milk leidde ook tot de uitgave van een DVD met de documentaire “The Times of Harvey Milk” uit 1984. Net als de biografische film won deze documentaire ook een Oscar.
Onder holebi-activisten is Milk een gekende figuur. Het is goed dat hij bekend is en dat zijn levensverhaal breed verspreid wordt. Dat is nuttig omdat het de strijd van holebi’s voor gelijkheid naar voor brengt en zo een inspiratie kan zijn voor wie vandaag deze strijd verder zet.
Harvey Milk was een relatieve nieuwkomer in San Francisco in de jaren 1970. Voordien was hij een beursanalist in Wall Street. Hij radicaliseerde door zijn deelname aan de acties tegen de oorlog in Vietnam en raakte betrokken in de tegencultuur van de jaren 1960. Hij vestigde zich in San Francisco en opende daar een fotowinkel in de wijk Castro, een wijk die populair was bij homo’s. Milk raakte betrokken in lokale activiteiten en organiseerde mee acties voor de rechten van holebi’s, zoals de Gay Freedom Day betoging.
Na drie mislukte pogingen werd hij in 1977 verkozen in de gemeenteraad op basis van een coalitie van activisten van etnische minderheden, holebi’s en vakbondsmilitanten. De lokale Teamster-vakbond steunde zijn kandidatuur nadat Milk een rol had gespeeld in de campagne tegen Coors-bier dat werd gemaakt in een brouwerij waar vakbondsmilitanten werden afgedankt. Het bier verdween door deze campagne uit de holebi-cafés. Milk stelde bij zijn verkiezingscampagne dat hij opkwam voor de leden van de vakbond.
Op politiek vlak was Milk een radicale populist en vormde hij een uitdrukking van een nieuw San Francisco dat in de jaren 1970 een grote aantrekkingskracht uitoefende op holebi’s die in een tolerantere omgeving wilden wonen en leven. Zijn campagnes richtten zich tegen bouwontwikkelaars, voor propere straten,… Als openlijke homo trokken zijn campagnes voor holebi’s de meeste aandacht. Hij verzette zich tegen iedere vorm van discriminatie en leidde een succesvolle campagne tegen een voorstel (“Proposition Six”) dat de deuren zou openzetten om homo-leraars meteen af te danken. Het referendum in California over dat voorstel leidde tot een overwinning van de tegenstanders.
Zijn betrokkenheid in dit soort campagnes leverde Harvey Milk verschillende doodsbedreigingen op. Na slechts 11 maanden in de gemeenteraad werd hij ook effectief vermoord door Dan White, een ander gemeenteraadslid die een conservatieve katholiek was. Die had zich eerder verzet tegen alle anti-discriminatievoorstellen en had opgeroepen om de Gay Freedom Day betoging te verbieden. Vlak voor hij Milk neerschoot, had hij ontslag genomen. Nadien probeerde hij terug op de voorgrond te komen op basis van steun van bouwontwikkelaars en figuren uit de politie. Toen duidelijk werd dat deze poging tot terugkeer zou mislukken, schoot hij eerst de liberale burgemeester George Moscone dood en nadien Harvey Milk.
Dan White werd veroordeeld wegens opzettelijke doodslag. In de blanke jury zaten geen holebi’s. De jury besliste om White niet te veroordelen wegens moord, maar slechts voor opzettelijke doodslag. Dat leidde tot heel wat woede in de holebigemeenschap. Het kwam zelfs tot rellen in de “White Night Riot”. Er was een betoging aan het stadhuis van San Francisco uit protest tegen het feit dat White niet meteen voor moord werd veroordeeld. De betoging werd aangevallen door de politie waarop rellen ontstonden en tientallen politiewagens in brand werden gestoken. Wat de documentaire niet toont is dat de politie nadien razzia’s uitvoerde in holebicafés waarbij de aanwezigen slaag kregen.
De documentaire brengt het verhaal aan de hand van archiefbeelden en interviews met vroegere vrienden en politieke bondgenoten van Milk. Harvey Milk wordt afgebeeld als een slimme activist die een wegbereider was die in staat was om een inspiratie te vormen voor belangrijke bewegingen. De harde strijd tegen Proposition Six gebeurde vooral door middel van deur-aan-deur campagnes, stands op straat, verspreiding van pamfletten aan bedrijven,… Dat stond in contrast met andere campagnes tegen homofobe voorstellen elders in de VS, waarbij campagnes zich probeerden te baseren op media-aandacht maar daar geen overwinningen mee boekten.
Milk was duidelijk een radicale figuur binnen de Amerikaanse politiek. Zijn werk is een inspiratiebron. Het verhaal van hoe hij vermoord werd, is een aangrijpend moment in de documentaire. Velen zullen ook geschokt zijn door de wijze waarop het onderzoek gebukt ging onder vooroordelen. Dan White zat slechts vijf jaar in de gevangenis, in 1984 kwam hij al vrij. Een jaar nadien pleegde hij zelfmoord. Een persoon die op straat werd geïnterviewd, een jonge zwarte man, vroeg zich af welke straf White zou gekregen hebben moest hij een kleurling of als zijn slachtoffer hetero was geweest.
Na het zien van de documentaire en de film wou ik toch meer weten over de politieke posities van Milk. Dat kwam niet zo sterk aan bod in de documentaire, mogelijk omdat er niet genoeg over geweten is. Maar een breder beeld van zijn politieke standpunten had toch interessant geweest om te zien of hij aan de kant van de gewone bevolking zou blijven staan of mogelijk naar rechts zou zijn opgeschoven. Milk was immers lid van de Democratische Partij, ook al werd hij niet officieel gesteund door die partij. Hij was erg bedreven in het voeren van politieke discussies in het stadhuis, maar ook in het campagnevoeren op straat.
De documentaire sluit af met een toespraak van Harvey Milk waarin hij het heeft over zijn hoop dat een homo-verkozene een inspiratie kan vormen voor holebi’s om zich te outen en op te komen voor hun rechten. Een radicale politicus kan anderen inspireren, maar het feit dat een holebi verkozen is maakt op zich weinig verschil uit. Er waren de afgelopen jaren verschillende holebi’s onder de traditionele politici zonder dat dit een inspiratie vormde voor de holebigemeenschap.
Harvey Milk zag zichzelf als een vertegenwoordiger van een beweging die opkwam voor gelijke rechten voor holebi’s. Het ontbreken van een massabeweging zorgde ervoor dat er weinig vooruitgang was, het is pas de laatste jaren dat daar stilaan verandering in komt. Er zijn in de grote steden holebigemeenschappen met een groter zelfvertrouwen, maar er is nog steeds heel wat geweld tegenover holebi’s. In California werd vorig jaar het homohuwelijk ingvoerd, maar dat werd uiteindelijk opnieuw weggestemd. In 14 Amerikaanse staten zijn er nog wetten die het holebi’s moeilijk maken om openlijk voor hun geaardheid uit te komen. In slechts 20 staten zijn er anti-discriminatiewetten.
De documentaire legt de nadruk op één individu waardoor de bredere sociale en politieke context ontbreekt. Dat is het element dat het meeste ontgoochelt aan de documentaire. De toenmalige president Jimmy Carter komt twee keer kort in beeld. De eerste keer als hij wil vermijden om samen met Harvey Milk te worden gefotografeerd, de tweede keer als hij zich uitspreekt tegen Proposition Six (een standpunt dat hij enkel innam nadat gouverneur Jerry Brown hem had gezegd dat het “volkomen veilig” was om zo’n uitspraak te doen).
In de laten jaren 1970 was er een opmars van christelijke fundamentalistische groepen in de VS. De religieuze rechterzijde begon zich te organiseren binnen de Republikeinse partij die sterk naar rechts opschoof. Dat leidde tot homofobe standpunten. De verkiezing van Ronald Reagan in 1980 vormde het beginpunt voor een periode van conservatief beleid die zich nog altijd laat voelen. Het is nog maar de vraag of de economische crisis en de verkiezing van Obama voor verandering zal zorgen op dat vlak.
De radicalisering van Milk kwam er op een ogenblik dat het ongenoegen in de Amerikaanse samenleving toenam. Dat ging gepaard met de burgerrechtenbeweging en het verzet tegen de oorlog in Vietnam. Zonder die bewegingen, zouden en wellicht minder individuen hebben opgestaan om een voorbeeldrol te spelen in de strijd tegen iedere discriminatie. De rellen van Stonewall in New York in 1969 vormden het begin voor de holebibeweging. Intussen blijft er strijd nodig om echte bevrijding af te dwingen.
Er is nog strijd nodig, waarbij we moeten breken met het huidige beleid. De dominantie van de belangen van de grote bedrijven staat bevrijding in de weg. Activisme kan een rol spelen in deze strijd, maar het is pas als de Amerikaanse arbeidersklasse, waaronder ook holebi’s, een eigen politieke stem zal krijgen en de spieren zal laten rollen, dat het systeem echt kan worden verworpen.
