De Nederlandse regering wil dat nog voor 2007 mensen 40 uur per week gaan werken. Een verlenging van de werkweek met 5%. CAO’s die deze werkweken niet toestaan zijn in strijd met het "algemeen belang" en worden niet meer aan de sectoren opgelegd. De regering wil ook dat het voor bedrijven gemakkelijker wordt om mensen te ontslaan. Die maatregelen zouden nodig zijn om de economische groei en productiviteit in Nederland te stimuleren. De nieuwe plannen zijn de laatste in een steeds langer wordende reeks voorstellen en maatregelen van de regering Balkenende om de verzorgingsstaat tot op het bod af te breken om op die manier de winstmarges van de Nederlandse bedrijven op pijl te houden.
De gemiddelde werknemer in Nederland werkte in 2003 1.311 uren, een Duitser werkte 1.441 uren en een werknemer in de VS werkte 1.865 uur. Het verschil wordt aangegrepen door het kabinet Balkenende om haar plannen om de werkweek te verlengen aan de bevolking te verkopen. Het relatief lage aantal gepresteerde uren in Nederland (in vergelijking met een aantal andere landen) was in de jaren 90 één van de belangrijkste redenen voor het ‘’succesverhaal’’ van het ooit zo geroemde Poldermodel. In ruil voor extra werkgelegenheid én arbeidsduurverkorting stemden de vakbonden in 1982 in met loonmatiging en een vergaande flexibilisering van de arbeidsmarkt: het zogenaamde akkoord van Wassenaar. Het poldermodel was geboren.
In de jaren 90 werden er allerlei maatregelen genomen om deeltijds werken te stimuleren. 20% van de mannen en maar liefst 73% van de vrouwen in Nederland werkt deeltijds. Nederland heeft daarmee het hoogste percentage werknemers die deeltijds werken van Europa. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat het gemiddelde aantal gepresteerde uren in Nederland wat lager ligt dan in een aantal andere landen. De productiviteit in de meeste Europese landen ligt trouwens veel hoger dan in de VS waar men vaak liever gebruik maakt van goedkope (illegale) arbeidskrachten dan investeert in nieuwe machines en technieken. In de VS hebben mensen vaak 2 of meer banen om toch maar de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Het akkoord tussen vakbonden, werkgevers en de Nederlandse overheid uit de jaren 80 en 90 (loonmatiging, lastenverlagingen en vergaande flexibilisering van de arbeidsmarkt in ruil voor extra banen en arbeidsduurverkorting) volstaat echter niet langer om Nederland competitief te houden.
In Nederland hebben bedrijven die mensen willen ontslaan een vergunning nodig van het CWI (niet van hét CWI maar van het Centrum voor Werk en Inkomen, de VDAB in Nederland). Ze kunnen echter ook de ontbinding van de arbeidsovereenkomst vragen aan de rechter. Dit principe (dat trouwens door de Duitse bezetter in de 2de wereldoorlog werd ingevoerd) staat voorlopig nog niet op de helling, al wordt het in de nota Kiezen voor Groei wel ter discussie gesteld. Minister De Geus van Sociale Zaken (CDA) wil de ontslagvergoeding voor werknemers halveren. Die ontslagvergoeding zou dan nog eens worden afgetrokken van de werkloosheidsuitkering. De redenering is dat ondernemingen sneller geneigd zouden zijn om mensen aan te werven als ze die sneller en goedkoper kunnen ontslaan. Bij een collectief ontslag wordt afgestapt van het principe van last-in, first out.
Het bevorderen van de economische groei en productiviteit is één van de belangrijkste doelstellingen van het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie. Het is dan uiteraard aan de voorzitter om het goede voorbeeld te geven. De plannen van de Nederlandse regering passen in de doelstellingen van de EU om tegen 2010 van Europa de meest ‘’dynamische’’ economie ter wereld te maken. De zogenaamde Lissabon-agenda. In november 2004 wordt er een tussenbalans opgemaakt, onder leiding van oud-premier Wim Kok (PvdA). De verwachting is dat de commissie zal constateren dat er nog niet al te veel "vooruitgang’’ is geboekt en dat de komende 5 à 6 jaar een versnelling noodzakelijk is wil men de doelstelling van de Lissabon-agenda realiseren. Secretaris-generaal Oosterswijk van Economische Zaken zei: "de Lissabon-agenda is van de rails. Er wordt over-geanalyseerd, maar onder geïmplementeerd. ’’
De vakbonden staan onder grote druk van hun basis om te reageren. In het verleden konden ze bepaalde akkoorden nog verkopen aan de achterban door te wijzen op positieve elementen die ze hadden verkregen van de overheid en de werkgevers, zoals arbeidsduurverkorting en extra werkgelegenheid. Nu is er geen sprake meer van cadeautjes voor de werknemers om de pijn wat te verzachten. Een aantal weken geleden verwierp meer dan 97% van de leden van de FNV, de belangrijkste vakbond in Nederland, de plannen van de regering om het prepensioen zo goed als af te schaffen. Voor de eerste keer in meer dan 20 jaar is er samen met de kleinere christelijke vakbond CNV een gezamenlijk actiecomité opgericht om het protest tegen het afbraakbeleid te organiseren. Er worden ook acties gepland tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EU. "Vanaf morgen (1 juli) tot en met 31 december is Nederland voorzitter van de Europese Unie. Da’s best belangrijk", zegt FNV-voorzitter De Waal, maar van Nederland valt niet erg veel te verwachten. "En als politici in Europa al maatregelen nemen, komt dat vaak op hetzelfde neer: langer werken, minder verdienen. Vermindering van je rechten bij ontslag of ouderdom. Bij ons in Nederland neemt dat nu extreme vormen aan."
Het EU-voorzitterschap leidt tot veel extra bijeenkomsten en conferenties. "Wij zullen die gebruiken om te laten zien dat onze vriend Balkenende niets anders is dan een tovenaarsleerling* van mevrouw Thatcher." (*Een verwijzing naar het hoog Harry Potter gehalte van Balkenende). Waar nodig organiseert de FNV acties en doet de vakbeweging mee aan debatten.’’ In oktober is er een grote actie gepland.
In een rapport dat door Europees Commissaris Busquin (PS) werd besteld over de oorzaken van de groei van extreem-rechts werd er gesteld dat de verharding van de arbeidsmarkt één van de belangrijkste oorzaken is….
