De gevestigde media stellen Angela Merkel voor als een garantie op stabiliteit en orde in de Europese Unie en een steeds onrustiger wereld. Merkel wordt ook voorgesteld als een buffer tegen het protectionisme en avonturisme van Trump, Le Pen en co, maar ook tegen de nieuwe linkse bewegingen en personaliteiten. Merkel zou de beste garantie zijn om de Duitse belangen (lees: de belangen van het Duitse kapitalisme) te verdedigen.
Artikel door Stephane Delcros uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Het ziet ernaar uit dat Merkel ook na de federale parlementsverkiezingen van 24 september kanselier zal blijven. De peilingen geven haar kartel CDU/CSU (conservatieven en christendemocraten) ongeveer 40% van de stemmen, een resultaat in de buurt van dat in 2013.
Economische groei en toename van ongelijkheid
Met een sterke economische groei en lage werkloosheid is Duitsland de grote winnaar van de economische crisis. Die positie werd bekomen door de gevolgen van de crisis te exporteren naar andere Europese landen, onder meer door agressieve concurrentie gebaseerd op lage lonen en het opleggen van een hard besparingsbeleid aan de rest van Europa. Elders, zeker in het zuiden van Europa, betekende dit dat hard geknipt werd in publieke uitgaven zoals sociale zekerheid en het leidde tot een explosie van werkloosheid en armoede. In Duitsland werden enkele beperkte sociale hervormingen doorgevoerd en nam het aantal werklozen af.
Deze “nationale herverdeling” blijft echter bijzonder beperkt in vergelijking met de gecreëerde rijkdom. Het verbergt bovendien de groeiende armoede onder brede lagen van de werkenden. In mei publiceerde het statistisch instituut Destatis een studie waaruit blijkt dat 20,1% van de Duitse bevolking met armoede of sociale uitsluiting bedreigd was in 2015. Het gaat om 16,1 miljoen mensen! Sindsdien werd een minimumloon ingevoerd, maar met 8,84 euro per uur is het bijzonder laag. Merkel krijgt lof omdat het aantal werklozen sinds 2005 gehalveerd is en ze belooft een verdere daling tot minder dan 3% in 2025. De dalende werkloosheid is vooral het gevolg van nieuwe laagbetaalde jobs met vreselijke arbeidsvoorwaarden.
Een sociaaldemocratische hefboom om de besparingen op te leggen
Duitsland was een pionier van de afbraak van sociale wetgeving in Europa. In 2005 werd hier al mee begonnen op een ogenblik dat de sociaaldemocratische SPD van Gerhard Schröder aan de macht was in een coalitie met de groenen. Er was een brutaal offensief om de arbeidsmarkt te dereguleren (met de ‘Agenda 2010’) en om de openbare diensten af te bouwen. Miljoenen werkenden werden tot (erg) lage lonen veroordeeld.
De SPD maakte gebruik van zijn banden met de vakbondsleiding om te vermijden dat de sociale woede georganiseerd werd en tot confrontaties leidde. Er waren nochtans belangrijke mobilisaties, onder meer van werklozen. De electorale afstraffing van de SPD opende de weg voor Merkel en haar CDU/CSU.
Begin 2017 leek het even dat de SPD een nieuwe adem vond. Martin Schulz werd de nieuwe partijleider. Hij stond voorheen als voorzitter van het Europees Parlement voldoende ver van het nationale terrein om als nieuw gezicht gelanceerd te worden. Dit ging samen met kritiek op ongelijkheid en enkele sociale voorstellen. Gedurende een paar weken gaven de peilingen aan dat de SPD met de CDU/CSU kon concurreren. Eind augustus was daar geen sprake meer van: de SPD liep al 15% achter in de peilingen. De linkse retoriek was te voorzichtig, te abstract en vooral ongeloofwaardig vanwege een partij die heel ver ging in een beleid van sociale afbraak en bovendien sinds 2013 in de regering zat. De erg kortstondige steun voor de SPD wijst er echter op dat een laag van Duitse werkenden zoekt naar meer ‘sociale rechtvaardigheid’ en dat verkiest boven de relatieve ‘stabiliteit’ van Merkel.
Voor een programma dat breekt met de besparingen
Die Linke staat op 8 à 10% in de peilingen, een resultaat dat ver onder het potentieel blijft. De partij verdedigt een programma dat op te voorzichtige wijze breekt met de besparingen. Bovendien zit Die Linke in verschillende regionale coalities die zelf besparen. Deze opstelling wordt bekritiseerd door brede lagen binnen de partij, zowel aan de basis als binnen de leiding. De druk van de kritiek heeft ertoe geleid dat het huidige verkiezingsmanifest linkser is dan voorheen.
De partij moet ondubbelzinnig duidelijk maken dat ze niet de ‘linkervleugel van het establishment’ wil vormen, maar een strijdbare kracht die op volhardende wijze en compromisloos de belangen van de werkenden en onderdrukten verdedigt. Als Die Linke dit niet doet, ontstaat er meer ruimte voor rechtse populistische krachten zoals de AfD (Alternative für Deutschland). AfD is een asociale racistische beweging die kan inspelen op de woede onder diegenen die door deze samenleving in de steek gelaten worden.
Die Linke kan het politieke debat in Duitsland helemaal veranderen, net zoals Sanders dit deed in de VS, Mélenchon en France Insoumise in Frankrijk of zoals de beweging rond Corbyn in Groot-Brittannië. Dat vereist een stoutmoedige aanpak in zowel de publieke benadering, met verkozenen die gezien worden als vertegenwoordigers van sociale strijd, als wat het politiek programma betreft. Dat programma moet opkomen voor een hoger minimumloon, meer middelen voor gezondheidszorg, de nationalisatie van de sleutelsectoren van de economie, … Onze Duitse zusterorganisatie SAV (Socialistisch Alternatief) komt daarvoor op.
