IJsland wordt slachtoffer van casino-economie

Ondanks zijn geografische ligging staat IJsland economisch gezien niet geïsoleerd. Zijn bankiers en politici haalden alle mogelijke voordelen uit de kapitalistische globalisering, met als resultaat dat het land nu op de rand van het faillissement staat. De IJslandse munt, de krona, wordt door buitenlandse banken uit circulatie gehaald. Gepensioneerden verloren miljarden en de regering kende een conflict met de Britse premier Brown naar aanleiding van Britse rekeningen die werden geblokkeerd.

Artikel door Per-Ake Westerlund, Rättvisepartiet Socialisterna (Zweden)

De enige banken van IJsland werden slechts begin jaren 2000 geprivatiseerd. Ze pasten zich evenwel snel aan de globale casino-economie aan. Ze gingen zich op diverse plaatsen inkopen en verwierven belangen in bedrijven in Scandinavië en Groot-Brittannië op basis van leningen en een kredietzeepbel die schijnbaar zou instaan voor een steeds groeiende rijkdom. Vorig jaar bezaten de banken samen tien keer zoveel als het BBP van IJsland.

De afgelopen weken werden alle drie de grote banken van het eiland genationaliseerd – eerst was er Glitnir, dan Landsbanki en tenslotte de grootste bank Kaupthing. Nog op woensdag 8 oktober stelde Asgeir Jonsson, de hoofdeconoom van Kautpthing, aan het Zweedse Svenska Dagbladet, dat de bank in private handen zou blijven. Op dat ogenblik had de Zweedse centrale bank Kaupthing in Zweden in de praktijk al overgenomen met een lening van 500 miljoen euro.

De nationalisatie van de banken zorgt ervoor dat de aandelen ervan waardeloos worden. Tien proces van de bevolking op IJsland (30.000 van de 300.000 inwoners) bezitten aandelen van de banken. De meeste pensioenfondsen investeerden eveneens in de banken en ook meer dan 100 lokale Britse overheden hadden samen meer dan 720 miljoen pond in de IJslandse banken geïnvesteerd. De Britse premier Gordon Brown beschuldigde IJsland ervan “illegaal” te handelen en zette zelfs een anti-terroristische wet in om de hand te kunnen leggen op de Britse bezittingen van Landsbanki.

De premier van IJsland, Geir Haarde, waarschuwde in een televisietoespraak op 6 oktober voor een “nationaal bankroet”. Gedurende vijf uur werd gewacht om deze toespraak uit te zenden, omdat er achter de schermen nog onderhandelingen plaatsvonden tussen bankiers en politici. Geir Haarde eindigde zijn toespraak met “God bless Iceland”. Dat was de dag nadien een slogan die werd overgenomen op protestborden bij de eerste betoging tegen de manier waarop de regering deze crisis aanpakt. Er waren zowat 1.000 betogers.

De woede van de bevolking richt zich tegen zowel de bankiers als de regering, beide handelen immers in nauw overleg. De afgelopen jaren verschenen steeds meer luxewagens in de straten van de hoofdstad Reykjavik. De top van de grootste banken kon van de champagne nippen in speciaal voor hen gebouwde clubs. De nieuwe rijken lieten huispersoneel uit Oost-Europa overkomen om zich te laten bedienen.

Een aantal commentatoren stelt nu dat slechts “20 tot 30 mensen” aan de oorzaak van deze economische crisis liggen. Dat is op zich een enorm scherp verdict over het ondemocratische karakter van kapitalistische economieën. Anderzijds is het ook een veroordeling van die vakbondsleiders en anderen die niet ingingen tegen deze trend. Kapitalisme leek steeds het antwoord te zijn op alles.

Die illusie is nu doorprikt. Op 9 oktober werd de handel in de aandelen geschorst, pas op maandag was een heropening gepland. De handel in financiële aandelen werd al stopgezet op 6 oktober. De regering slaagde er niet in om de Krona te stabiliseren rond 131 Krona voor een euro. Een jaar geleden kreeg je nog 85 Krona voor 1 euro, vorige week waren dat er 160. Op donderdag 9 oktober volgde een totale ineenstorting en waren 340 Krona nodig voor één euro. Hierna werd de handel stopgezet. Elisabeth Gruie, expert in muntkoersen bij BNP Paribas, verklaarde: “Geen enkele bank wil nog handel drijven met de IJslandse Krona”.

Dit is een catastrofe voor de bevolking van IJsland. 30.000 mensen hebben een lening voor hun huis of wagen aangegaan in vreemde munten. Er zijn ook duizenden Poolse arbeiders in de visindustrie wiens lonen nu niet langer geschikt zijn om bijdragen naar huis op te sturen. Het spaargeld van velen is niets meer waard.

Daarenboven is er een inflatie van 20-25% en zijn de rentevoeten bij de hoogste van Europa, een stuk boven de 10%. De verkoop van auto’s, huizen en kapitaalgoederen is ineengestort. Een aantal mensen hebben hun bankrekeningen leeggehaald. Anderen zijn voedsel beginnen stockeren. Vooral de gepensioneerden worden hard geraakt, maar toch stelt de regering voor om te besparen op de pensioenen zonder dat het daar reeds een cijfer op durfde te plakken.

De kapitalisten spelen met verschillende “oplossingen” – zo wordt gesproken over een grote lening vanuit Rusland, een akkoord met het IMF of het invoeren van de euro. Zelfs de politici die het meeste voorstander zijn van onafhankelijkheid van het eiland, zoals premier Haarde, overwegen nu de mogelijkheid om bij de EU aan te sluiten. Het invoeren van de Euro of het koppelen van de Krona aan de Euro is echter quasi onmogelijk aangezien IJsland slechts heel beperkte reservefondsen kent.

Wat ook het resultaat van deze onderhandelingen zal zijn, nu reeds staat vast dat de politici en bankiers zullen proberen om harde aanvallen in te zetten op de arbeiders, zeker in de openbare sector. Het IMF, Rusland en de EU zullen allen sterke voorwaarden koppelen aan eventuele leningen.

In Zweden deed de massa-media deze crisis af als iets typisch “IJslands”, maar dat argument werd niet gebruikt toen de IJslandse banken ervoor zorgden dat de Zweedse aandelen en financiële handel hoge pieken bereikte. Hetzelfde geldt voor Gordon Brown, wiens hypocrisie schier grenzeloos lijkt te zijn.

De casino-economie heeft rampzalige gevolgen voor IJsland. Er is nu nood aan een massabeweging tegen de lokale en globale kapitalisten en politici, waarbij aansluiting wordt gezocht bij bewegingen in andere landen om te komen tot een internationale oplossing voor de crisis. Alle boeken moeten geopend worden, de economie van IJsland moet worden gepland en gecontroleerd door comités van arbeiders en gewone mensen, als een stap in de richting van een echte oplossing: democratisch socialisme.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie