Peter Taaffe, algemeen secretaris van de Socialist Party in Engeland en Wales is momenteel in Chili waar hij discussies heeft met leden van onze organisatie en van de arbeidersbeweging. Hij brengt verslag uit vanuit Santiago.
Peter Taaffe, vanuit Santiago
Ik loop door het stadscentrum van Santiago, de hoofdstad van Chili, op een zonnige namiddag (de nachten zijn niet zo goed, die zijn enorm koud). Ik zou in om het even welke Europese hoofdstad kunnen zijn. De skyline van Santiago doet eerder denken aan Londen of Manhattan, maar dan met het Andes-gebergte op de achtergrond. Oppervlakkig bekeken, lijkt het alsof Chili een aantal van de beste kenmerken van verschillende kapitalistische landen combineert. Maar als we stoppen om te spreken met een groepje ‘Bomberos’ (brandweermannen), worden we herinnerd aan het “andere Chili”, het Chili dat realiteit is voor de overgrote meerderheid van de bevolking dat in dit land in enorme armoede leeft. De brandweermannen zaten in een mooie brandweerwagen en vroegen voorbijgangers voor financiële steun. Ik vroeg hen waarvoor dat geld diende, en ze zeiden me dat dit was om hun lonen te betalen. Ze krijgen 25% van hun loon van de regering terwijl ze de rest moeten ophalen onder de bevolking. Ik vroeg hen waarom ze hun job deden als ze slecht betaald worden en hun loon bij elkaar moeten bedelen. Ze antwoordden daarop dat ze dit doen omdat ze graag brandweerman zijn.
Is dit de concurrentiële positie waar de patroons ook de West-Europese brandweermannen toe willen dwingen? Dit is een voorbeeld van de slechte condities waarin de Chileense arbeiders zich bevinden. De kapitalisten beweren dat er geen ernstige economische crisis geweest is sinds de Aziatische crisis van 1997 en dat in tegenstelling tot de rest van Latijns-Amerika en de neo-koloniale wereld in het algemeen. De Chileense kapitalisten wijzen op de groei van 4,8% in de economie en stellen dat Chili een “voorbeeld” of “tijger” is op het continent, en dat in tegenstelling tot Peru dat op de rand van de afgrond staat waarbij president Toledo in de opiniepeilingen momenteel nog slechts 5% haalt. Er wordt beweerd dat Toledo enkel nog gesteund wordt door zijn eigen familie. Argentinië bevindt zich eveneens nog steeds in een diepe economische crisis waarbij 50% van de bevolking in armoede leeft. Brazilië stagneert op economisch vlak en Venezuela is onderhevig aan enorme sociale en politieke oproer. Dat is het beeld dat de Chileense kapitalisten graag naar voor brengen.
Immigratie en werkloosheid
Ongetwijfeld heeft de groei in Chili geleid tot een toevloed van nog harder getroffen arbeiders uit andere landen, zo valt het grote aantal Peruvianen in het centrum van Santiago op. Net zoals elders waar er plotse toenames zijn van het aantal migranten, leidt dit ook hier tot spanningen tussen de nieuwkomers en de Chilenen die allebei strijden voor de weinige jobs en inkomens die er te vinden zijn. De officiële werkloosheidscijfers bedragen 8,5%. In werkelijkheid zal de werkloosheid volgens onze kameraden van Socialismo Revolucionario (Chileense afdeling van het CWI) eerder rond de 20% bedragen. Voor jongeren onder de 18 is er kindergeld van 78.000 pesos (zo’n 120 euro) per maand, het minimuminkomen is 115.000 pesos per maand (170 euro). 20% van de arbeiders verdient het minimumloon en 60% heeft minder dan 150.000 pesos (225 euro).
De regering van Lagos, die onder de naam van Socialistische Partij opkomt, voerde vorig jaar een nieuwe wetgeving in rond uitkeringen voor werklozen die betaald worden op basis van bijdragen door werkenden. De arbeiders werd beloofd dat ze bij werkloosheid 50% van hun vorig salaris zouden krijgen. Deze wet wordt echter niet in de praktijk omgezet. Gepensioneerden kregen 70.000 pesos per maand (105 euro), wat ertoe leidt dat veel arbeiders hun ouders financieel moeten bijspringen.
Volgens recente studies zou een gemiddelde arbeider minstens 200.000 pesos per maand nodig hebben om een gezin van vier te onderhouden. De algemene inschatting van de bevolking, en zeker van de arbeiders en de armsten, is dat de situatie er iedere dag slechter op wordt. Er is een belangrijke daling van de verkoop van duurder voedsel. Rijst van slechte kwaliteit en vlees worden daarentegen sterker verkocht. Er wordt minder uitgegeven aan kledij, en dat ook onder de middenklasse. Een aantal migranten uit Argentinië keerde terug naar hun land toen ze geconfronteerd werden met de moeilijke omstandigheden in Chili. Dit leidt allemaal tot een explosieve situatie die ontwikkelt onder de arbeiders.
Deze elementen werden duidelijk toen ik een discussie had met José Ortiz, vice-voorzitter van de Central Unificadora de los Trabajadores (CUT) – de Chileense vakbondsfederatie. Er is een groot verschil tussen het secretariaat van de CUT en een West-Europees vakbondsgebouw. Hier was de sfeer erg levendig met arbeiders die ernstig discussiëren over hun problemen met bepaalde vakbondsleiders en dat op een open wijze die in veel landen ondenkbaar is. José Ortiz werd recent opgepakt bij een betoging tijdens een algemene staking. Dat is een indicatie van de houding van de staat tegenover de vakbonden, in West-Europa zal niet snel een nationale vakbondsleider opgepakt worden bij een betoging.
Ik vroeg kameraad Ortiz naar de huidige situatie van de Chileense arbeidersbeweging. Hij antwoordde me: “We worden geconfronteerd met een complexe situatie. De regering-Lagos kwam aan de macht door de stemmen van de arbeidersklasse met grote verwachtingen dat deze regering tegemoet zou komen aan haar eisen.
“In de praktijk heeft de regering er alles aangedaan om de belangen van het kapitaal te verdedigen met een neo-liberaal privatiseringsbeleid in de gezondheidssector en de water-industrie. Erger nog, ze beloofden voor ze aan de macht kwamen om de repressieve arbeidswetgeving die nog van de dictatuur van Pinochet dateerde, af te schaffen.
“Je moet namelijk begrijpen dat het recht om te onderhandelen enkel op bedrijfsniveau bestaat, er is geen nationaal sociaal overleg. De meerderheid van de bedrijven stelt minder dan 50 werknemers tewerk, waardoor ze de erkenning van een vakbond kunnen vermijden. De grote meerderheid van de bedrijven in Chili zijn kleine bedrijven. Terwijl de patroons zich nationaal organiseren, kunnen de vakbonden dit niet, waardoor de patroons allerhande middelen kunnen inzetten om de arbeidersklasse te verdelen en de agenda van het patronaat op te leggen.”
Ik vroeg Jose Ortiz dan naar de sterkte van de vakbonden en hoe gereageerd wordt op de weigering van de patroons en de regering om tegemoet te komen aan de eisen van de arbeiders.
Ortiz zei me: “Vandaag is 17% van de arbeiders lid van een vakbond, met 10% daarvan die bij de CUT zijn. Dat is ongeveer de helft van het aantal vakbondsleden voor 1973. Wij maakten de druk van de arbeiders duidelijk door een aantal eisen naar voor te brengen in 2002. De patroons weigerden om te spreken over deze eisen en dit leidde tot een algemene staking vorig jaar, een erg succesvolle staking. Het was de eerste algemene staking sinds het einde van de dictatuur in 1989 en eigenlijk de eerste sinds 1973.”
Hoe reageerde de regering hierop?
“Ze hebben geprobeerd om de vakbonden aan te vallen en ons te verdelen. Terwijl we hier vandaag zitten te discussiëren, probeert de regering achter de rug van de CUT om een rivaliserende vakbond op te zetten met steun van delen van de Christen-Democraten. Dat is een tendens die geregeld terugkomt in Chili. Telkens de arbeidersklasse in actie komt om haar rechten te verdedigen, proberen de Christen-Democraten zich af te splitsen met het excuus dat ze ons te radicaal vinden en dat wij niet in dialoog zouden willen treden. We zijn er echter gerust in dat we die uitdaging aan kunnen en een meerderheid van de arbeiders in de CUT kunnen organiseren.”
Als Lagos niet reageert op jullie eisen, wat zal dan jullie antwoord zijn?
“We bereiden ons voor om een algemene staking te organiseren met een nationale mobilisatie op 29 juli, tenzij de regering bereid is om te antwoorden op onze eisen.”
Socialismo Revolucionario (SR) heeft de acties van de CUT op een kameraadschappelijke wijze gesteund, maar had ook kritiek op het feit dat de staking niet voldoende ernstig werd voorbereid. SR roept nu op voor een sterke 24-urenstaking die de echte kracht van de arbeidersklasse kan aantonen. Er wordt voorgesteld om actiecomités op te zetten waarbij er ook speciale aandacht is voor de mobilisatie van scholieren, studenten en jongeren in het algemeen.
Nieuwe arbeiderspartij nodig
Ik vroeg kameraad Ortiz naar zijn mening over de rol van de regering en in het bijzonder van de Socialistische Partij. Ik vroeg hem wat de CUT zou doen aan het uitbouwen van een politieke stem voor de arbeidersklasse, nu de SP een kapitalistische formatie geworden is en de Chileense arbeiders geen eigen massa-partij meer hebben. Hij antwoordde: “We gaan vastberaden een nieuwe fase aantreden. Het ongenoegen neemt meer en meer toe, meer mensen sluiten aan bij de vakbonden en de vakbonden groeien. Er zijn misschien minder stakingen, maar die stakingen zijn des te harder. Er waren heel wat bedrijfsbezettingen, zoals bij de grote Chileense textielfabriek Johnston’s, het Spaanse bedrijf Herpa en elders.”
Ik vroeg hem naar een perspectief voor een nieuwe massale arbeiderspartij. Hij zei dat hij niet denkt dat een nieuwe partij onmiddellijk op de agenda staat, “dat is meer een theoretisch element op dit ogenblik.”
Ik vroeg hem hoe dat een theoretische discussie kan zijn op een ogenblik dat de realiteit van de regering-Lagos zo duidelijk is en er zo’n grote ontgoocheling is onder de arbeiders. Lagos sprak zich in woorden uit tegen de oorlog in Irak, maar toen de Chileense ambassadeur bij de VN zich onthield in een belangrijke stemming in de aanloop naar de oorlog en daardoor de VS kwaad had gemaakt, verving Lagos de ambassadeur in kwestie direct. Meer nog, Lagos steunde de Venezolaanse staatsgreep tegen Chavez in 2002, wat schandalig is gelet op de ervaring van de Chileense bevolking met dictatuur. Zijn dit niet allemaal elementen die er mee op wijzen dat de Socialistische Partij een kapitalistische partij geworden is? Ortiz zei me dat hij “in het algemeen akkoord gaat, maar dat er een complicerende factoren zijn. De SP wordt er nog altijd geassocieerd met de martelaar Allende.”
Terwijl het duidelijk is dat enkel de oudere generatie die verbinding nog maakt tussen Allende en de SP, zal dit onder nieuwe lagen van de arbeiders niet het geval zijn. Daar zal de woede tegen Lagos en de regering doorwegen.
Socialismo Revolucionario brengt het idee van een nieuwe arbeiderspartij naar voor. Hierop antwoordde Ortiz: “de tijd zal raad brengen en we moeten de discussie verderzetten.”
Chili bevindt zich duidelijk op een kruispunt. Onder de oppervlakte is er een sfeer van woede aan het opborrelen onder de arbeidersklasse. Dit kan uitbarsten in enorme bewegingen en kan de socialistische, marxistische en revolutionaire tradities uit het Chileense verleden een nieuwe dimensie geven.
