Kapitalisme in crisis, groeiend verzet

Op voorhand werd de G20 in Hamburg aangekondigd als de belangrijkste top sinds acht jaar. Kapitalistische wereldleiders hadden hun hoop gevestigd op die top om de plooien glad te strijken en oplossingen te vinden voor de vele problemen waar mee de elite vandaag wordt geconfronteerd. De weigering van Trump en later Erdogan om het klimaatakkoord te ondertekenen is echter symptomatisch, niet alleen voor het falen van de top, maar ook voor de interne crisis waarin het kapitalisme zich vandaag begint.

Verslag door Koerian (Gent) van de discussie over wereldperspectieven tijdens onze zomerschool

Nochtans stapelen de problemen zich op. Financiële markten hebben zich helemaal losgerukt van de economische realiteit: we zien de hoogste discrepantie tussen aandelenkoersen en lonen sinds de dotcombubbel. In de Verenigde Staten is er een economische groei, maar vertaalt die zich niet in meer jobs of hogere lonen. Alle schulden en kredieten samen bedragen wereldwijd drie keer de waarde van de jaarlijkse productie. Bovendien hebben de jarenlange besparingen de koopkracht van de arbeidersklasse uitgehold en slagen kapitalisten er niet in de zwakke vraag op te lossen. Ook banken zijn niet in staan om om te gaan met de aanhoudende crisis. Het beleid van de afgelopen jaren, waarbij onder andere de Federal Reserve en de Europese centrale bank miljarden dollars en euro’s aan banken gaven en de rentevoet laag werd gehouden, lijkt geen uitweg te bieden. Maar wanneer dit beleid van Quantitative Easing wordt gestopt, zullen heel wat bedrijven die de laatste jaren staande bleven op basis van goedkoop krediet het niet redden. De timing van een nieuwe crisis kan niet worden voorspeld, maar hij zal groter zijn dan de vorige.

China lijkt de VS definitief in te halen als grootste economische macht. Volgens voorspellingen zou China tegen 2050 goed zijn voor 18% van de wereldeconomie tegenover de VS dat 16% voor zijn rekening neemt. Hoewel het staatskapitalisme er beter in staat leek een buffer op te werpen tegen de crisis, werd de Chinese economie al een paar keer aan het wankelen gebracht. Ondertussen laait de klassenstrijd stevig op, met een tweede protestgolf in Wukan en daaropvolgende repressie van het regime.

We komen terecht in een steeds meer volatiele, multipolaire wereldsituatie. De tijd van de VS als politieman van de wereld is definitief voorbij. Conflicten tussen de wereldmachten groeien. De oorlog in Syrië en Irak duurt nu al langer dan de Eerste Wereldoorlog, en er is geen enkel perspectief op vrede in de regio. IS werd dan wel met behulp van Westerse bombardementen uit de meeste steden verjaagd, wat achterblijft is een puinhoop. In de vluchtelingenkampen rond Mosul verblijven meer dan 900.000 mensen, terwijl zij die in de stad zijn gebleven worden geteisterd door represailles van Sjiitische milities en het Iraakse leger. Terwijl het origineel haar aanslagen in het Westen opvoert, wordt in Syrië en Irak de basis gelegd voor een nieuw IS. Rusland, de EU, de VS en Turkije mengen zich allen in het conflict en komen niet zelden met elkaar in botsing.

Het zigzaggende buitenlandbeleid van Trump is opvallend. Saoedi-Arabië verkeert sinds een aantal weken in een conflict met Qatar, dat naar Iran kijkt als nieuwe partner in de regio. Trump en zijn regering steunen nu eens traditionele bondgenoot Saoedi-Arabië, dan weer Qatar en lijkt niet te weten van welk hout pijlen te maken. De druk op de president omtrent zijn buitenlands beleid neemt toe, niet omdat de kapitalistische klasse morele bezwaren heeft, maar omdat ze bang is voor een anti-oorlogsbeweging die haar legitimiteit nog verder kan aanpassen.

We zitten echter niet enkel in een economische en militaire crisis, wat ecologie betreft is het al een tijd vijf over twaalf. De schuldigen zijn eenvoudig aan te wijzen: The Guardian publiceerde onlangs een studie waaruit blijkt dat 71% van de broeikasgassen die sinds 1988 werden uitgestoten terug te voeren vallen op amper 100 bedrijven. De onwil van de kapitalistische klasse om klimaat voor winst te plaatsen zorgt dat we steeds dichter bij de afgrond komen.

Ondertussen heeft de aanhoudende crisis en het besparingsbeleid voor een groeiende woede gezorgd bij de arbeidersklasse. Traditionele partijen worden overal gewantrouwd en massabewegingen ontwikkelen zich. Meer en meer worden socialistische en revolutionaire conclusies getrokken. Volgens een artikel door grootbank JP Morgan is de gemiddelde goedkeuringsgraad voor leiders in 20 landen de afgelopen 10 jaar naar 35% gezakt.

De onmogelijkheid problemen op te lossen en haar verlies aan legitimiteit veroorzaakt diepe verdeeldheid binnen de kapitalistische klasse. Hoewel Trump niet de eerste keuze was van het Amerikaans kapitaal, kijken delen van een nationaal gebaseerd kapitaal naar hem. Ze zien nationalisme en protectionisme als een weg uit de crisis. Het is een manier voor de kapitalistische klasse om een sociale basis te vinden voor haar beleid. Ook democraat Larry Summers pleitte al voor een draai naar “verantwoordelijk nationalisme”. Nationalisme vindt steeds meer een basis, bij gebrek aan legitimiteit van de kapitalistische klasse en een sterk links antwoord. Wij verzetten ons tegen elke vorm van discriminatie, maar moeten ook en vooral in dialoog treden met de lagen van de arbeidersklasse die zich vandaag aangetrokken voelen tot nationalisme.

Dat neemt niet weg dat Trump de minst populaire zittende president in de Amerikaanse geschiedenis is. De protesten op de dag van zijn inauguratie waren dan ook de grootste sinds die tegen de inval in Irak in 2003. Ze trokken vooral nieuwe lagen jongeren die politieke conclusies trekken en een politiek bewustzijn ontwikkelen. Dit wordt gereflecteerd in het feit dat Bernie Sanders de meest populaire politicus in het land is. Zijn campagne tegen het afschaffen van Obamacare was een groot succes en mobiliseerde duizenden mensen. Hij staat erop binnen de Democratische Partij te blijven werken. Rond dat standpunt is zich een linkse beweging aan het ontwikkelen, de Democratic Socialists of America, die ondertussen bijna 25.000 leden telt. Onze Amerikaanse zusterafdeling, Socialist Alternative, blijft op een gevoelige manier kritiek leveren op die houding. Met onze 15$NOW campagne realiseerden we in verschillende Amerikaanse steden een minimumloon en bewezen we met een socialistisch programma een brede impact te hebben. Dat onder druk van onze campagne ook in delen van Canada het minimumloon werd opgetrokken bevestigt die houding.

Het ontstaan van nieuwe bewegingen is inherent aan de huidige politieke situatie. Zelfs in de moeilijkste situaties springen nieuwe vormen van klassenstrijd op. De werkende klasse zet stappen voorwaarts en trekt steeds meer antikapitalistische conclusies. Na een periode van contrarevolutie geven de protesten in Marokko een impuls aan bewegingen in Tunesië en hoop op een nieuwe revolutionaire golf in Noord-Afrika. Soms is het zelfs juist de zweep van de contrarevolutie die bewegingen in gang zet. Zo staakten in Brazilië op 28 april 40 miljoen mensen tegen pensioenhervormingen van de rechtse regering Temer.

Wij moeten elke stap voorwaarts voor de arbeidersklasse toejuichen, maar mogen geen illusies koesteren in reformistische experimenten. Het is nodig te interveniëren met een sterk socialistisch programma om bewegingen verder te trekken en extra slagkracht te geven.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie