Op onze zomerschool was er een plenaire sessie over feminisme en vrouwenstrijd. Dit is geen toeval: verschillende afdelingen van het CWI besteden hier veel aandacht aan. Er is immers sprake van een heropleving van vrouwenstrijd. Enkele grote lijnen van de discussie door Mai uit Gent.
Het was ongezien: bij de eedaflegging van Trump trokken 400.000 mensen in de VS de straat op. De oproep tot vrouwenmarsen werd breed gevolgd, veel aanwezigen waren vrouwen maar ze waren uiteraard en gelukkig niet alleen. De enorme steun voor deze actiedag vond een echo in een honderdtal andere landen.
Op internationale vrouwendag, 8 maart, vonden er verschillende stakingen en betogingen plaats. De grootste acties waren in Latijns-Amerika. De feminicidos, het vermoorden van vrouwen, leiden daar tot massaal protest. Er worden gemiddeld 12 vrouwen per dag vermoord in Latijns-Amerika.
Meestal waren het grassroot vrouwenorganisaties die de stakingen organiseerden. Een hoogtepunt van de internationale acties was in de VS waar het idee van “een dag zonder vrouwen” werd gelanceerd. Er waren enkele stakingen op die dag, maar het resultaat bleef beperkt. Dat is mee het gevolg van de vakbondsleiding die de mogelijkheden niet inzag en achterloopt op de situatie. Een echte leiding voor de internationale opkomende vrouwenbeweging is er niet. Het zal erop aankomen om vrouwen actiever te betrekken in vakbonden en hen te laten uitgroeien tot activisten en voortrekkers.
De opkomst van rechts populisme leidt tot protest. Het massale verzet tegen het seksisme van Trump is daar een voorbeeld van. Trump wil centra voor familiale planning weg en zet ook een offensief tegen abortus is. Dat zijn gevoelige thema’s. Zo zagen we eerder al grote bewegingen die opkomen voor het recht op abortus in onder meer Polen en Ierland.
De strijd tegen discriminatie wordt niet los gezien van het verzet tegen kapitalisme en besparingen. De steun voor Corbyn en Sanders was opmerkelijk hoog onder vrouwen. In mei ging de steun voor Corbyn op twee weken tijd van 31% naar 40%. Uiteindelijk lag zijn steun onder vrouwen 4% hoger dan onder mannen. Ook in de VS was er veel steun voor Bernie Sanders, ook al speelde Clinton de ‘feministische kaart’ van een eerste vrouwelijke president uit. Het wijst op een grotere politisering van vrouwen.
De crisis heeft een enorme impact gehad op vrouwen met het wegvallen van jobs, gebrek aan diensten en groeiende armoede die de kwetsbaarheid versterkt. Vaak wordt de onderdrukking van de vrouw gerechtvaardigd door wettelijk gelijkheid zoals het recht op abortus, toegang tot contraceptie en het recht op echtscheidingen. Maar deze formele rechten blijken duidelijk tekort te schieten. Maatregelen ten nadele van vrouwen worden verantwoord door een ideologisch offensief van delen van de burgerij, via de kerk en de familiestructuur om op die manier besparingen door te voeren.
De besparingen in de welvaartstaat zorgden voor een verslechtering van de gezondheidszorg. Globaal gezien nemen vrouwen het grootste deel van huishoudelijke taken voor hun rekening. Besparingen wegen dan ook extra hard door op vrouwen. Dit is een win win situatie voor het kapitalisme met heel veel doorgeschoven lasten die ofwel thuis individueel onbetaald gedaan worden ofwel zeer laag worden betaald in werkplaatsen waar er een grote vertegenwoordiging van vrouwen is. Veel vrouwen zijn actief in wat in het Engels de 4 C’s genoemd wordt: cleaning, catering, care, cashiering. In de neokoloniale wereld kan daar nog textiel en landbouw aan toegevoegd worden.
Het feit dat vrouwen massaal actief zijn op de arbeidsmarkt heeft op zich geleid tot een hoger bewustzijn. Het was een stap uit het isolement thuis. Een van de belangrijkste voorbeelden van de rol die vrouwen in strijd en revolutie kunnen spelen, is ongetwijfeld de Russische Revolutie. Vrouwen stonden op de eerste rij in het verzet tegen het tsarisme, tegen armoede, oorlog en onderdrukking. Omdat de mannen naar het font gestuurd werden, was er een constante influx van vrouwen in de industrie. De Februarirevolutie ontstond op initiatief van de textielarbeidsters in Petrograd. Zij overtuigden de soldaten om mee te betogen voor brood en vrede. Vrouwen delen veel eisen met hun mannelijke collega’s: tegen lage lonen en voor meer rechten. Maar er zijn ook specifieke eisen zoals gendergerelateerde problemen als seksuele intimidatie. Wij nemen die eisen op en kaderen het in een algemene strijd voor maatschappijverandering.
Volgens een rapport van het Wereld Economisch Forum over genderongelijkheid krijgt naar schatting één vrouw op drie te maken met seksuele intimidatie vanuit de directe omgeving. In Zuid-Afrika worden elke dag gemiddeld drie vrouwen vermoord door iemand uit hun omgeving.
Alle vrouwen uit alle klassen maken onderdrukking op basis van sekse mee. Vrouwen uit de aristocratie hebben misschien wel huispersoneel, maar krijgen ook te maken met de objectivering van hun lichaam. De oplossing voor de strijd tegen onderdrukking ligt echter niet in handen van alle klassen. Het zijn de vrouwen uit de arbeidersklasse die samen met hun mannelijke collega’s de kracht hebben om een einde te maken aan het kapitalisme en om de productiemiddelen zelf in handen te nemen om deze democratisch te beheren met de gemeenschap.
Kleinburgerlijk feminisme ziet mannen als de vijand. Marxisten stellen dat vrouwen niet altijd onderdrukt geweest zijn. Onderdrukking is ontwikkeld met het ontstaan van de private eigendom en de klassenmaatschappijen. Marxisten erkennen de dubbele onderdrukking van vrouwen, maar ook van etnische minderheden, migranten en LGBTQI, waarbij er ook overlapping is. Wij benadrukken wat deze groepen verenigt: de kapitalistische uitbuiting.
Het komt er voor ons op aan om deze groepen te betrekken in de strijd voor een andere samenleving. Vrouwen uit de werkende klasse kennen veel praktische obstakels. We moeten daar steun aanbieden met zaken als kinderopvang of hulp bij vervoer voor meetings. Uiteraard is dat altijd afhankelijk van de beperkte middelen waarover we beschikken.
Ondanks alle obstakels is de vrouwenstrijd echter niet zwakker. Vrouwen vormen de helft van de wereldbevolking en dus vormen ze ook een cruciale rol in de strijd van de werkende klasse. Met een benadering en specifiek programma willen we deze laag actief betrekken. Enkele van onze eisen zijn: stop de besparingen, verminder de arbeidsweek, verhoog het loon, kindergeld dat de kosten van kinderen dekt, toegang tot abortus en het recht op een echte keuze om al dan niet kinderen te hebben (wat ook het recht omvat om kinderen te hebben zonder hierdoor in armoede te vervallen), uitbouw van openbare diensten (zoals kinderopvang, zorg, onderwijs, …), betaalbare en veilige huisvesting, … Dit alles vereist een strijd voor socialisme, een samenleving waarin de vrouw pas echt vrij zal zijn!
