De Franstalige Centra voor Gezinsplanning (in Vlaanderen wordt de taak van deze centra vervuld door het CAW) voerden gisteren actie tegen de beslissing om de Morning-afterpil enkel nog op voorschrift van een dokter te verkopen. Minister Maggie De Block baseert zich op een besluit uit 1967 om de rol van de Centra voor Gezinsplanning te beperken. Hiermee volgt ze de liberale logica van commerciële zorg waarbij er tegelijk ook drastisch bespaard wordt. Het gaat om een nieuwe aanval op het recht van vrouwen om zelf te beslissen. We moeten opkomen voor toegankelijke, gratis, kwaliteitsvolle contraceptie aangepast voor alle vrouwen!
Standpunt van de campagne ROSA
Afbouw gezinsplanning en neoliberale logica tegen vrouwen
De mogelijkheid om via de Centra voor Gezinsplanning toegang te krijgen tot contraceptie heeft veel voordelen. In tegenstelling tot de apotheken zijn er in deze centra personeelsleden die opgeleid zijn met het hoog op preventie en discrete begeleiding van al wie toegang wil tot contraceptie of vragen heeft rond seksuele en reproductieve gezondheid.
Voor tieners of vrouwen in armoede is het verre van evident om 10 tot 25 euro te betalen voor Morning-afterpillen en tussen 32 en 160 euro per jaar voor contraceptieve pillen. Deze worden niet altijd terugbetaald door de mutualiteit en in ieder geval moeten vrouwen het bedrag voorschieten. De goedkoopste pillen hebben meer neveneffecten, pillen van de derde of vierde generatie worden quasi nooit terugbetaald door het RIZIV. Door geen aanvraag tot terugbetaling van hun producten in te dienen, kunnen bedrijven makkelijker de prijs verhogen aangezien deze minder gecontroleerd wordt. Dat is de magie van het neoliberalisme… (1). We kunnen er nog aan toevoegen dat de Belgische staat in 2004 er via een gerechtelijke procedure door de farmaceutische sector toe verplicht werd om de terugbetaling van voorbehoedspillen te schrappen. Dit bleef zo tot in 2006. (2)
Sommige vrouwen hebben schroom om bij een apotheek voorbehoedsmiddelen te kopen. Ze worden bekeken door de apotheker maar ook door andere klanten. Zeker voor de jongste vrouwen is dit niet zo vanzelfsprekend. Zij staan nu al onder druk van de media, de straat of de school en willen niet gezien worden als ‘makkelijk te krijgen’ of zelfs als een ‘hoer.’ In de scholen worden seksueel actieve meisjes vaak vernederd (3). Seksisme komt overal voor in de samenleving. Op de arbeidsmarkt leren vrouwen dat hun competenties minder waard zijn dan die van mannelijke collega’s, in de media domineert het fysieke aspect het vrouw zijn. Rechtse politici maken het nu nog erger door de toegang tot contraceptie te beperken of door pogingen om de toegang tot abortus moeilijker te maken. Doorgaans wordt hierbij niet naar de mening van vrouwen gevraagd.
Volgens de minister van Gezondheid is “de distributie van geneesmiddelen geen onderdeel van de doelstelling van de centra voor gezinsplanning (…) Een voorschrift voor de pil door een dokter blijft vereist in het kader van de medische opvolging van de patiënten.” (4)
De centra voor gezinsplanning reageren en wijzen erop dat zij “de eersten waren om illegale abortussen uit te voeren.” Ze voegen eraan toe: “Vandaag zal het standpunt van minister De Block en haar meerderheid het personeel niet tegenhouden om voorbehoedsmiddelen te verdelen en het werk correct te doen bij de begeleiding van jonge meisjes of jonge vrouwen.” Zo stelde Gaëtant De Laever, de directrice van de Vrijzinnige Federatie van Centra voor Gezinsplanning. (5)
Van besparingen tot culpabiliseren: vrouwen onder vuur
In 2004 besliste toenmalig minister-president Rudy Demotte (PS) van de Waalse regering om de middelen voor Morning-afterpillen voor jonge vrouwen in de centra voor gezinsplanning niet te behouden. De subsidie had maar drie jaar bestaan. Vrouwen jonger dan 21 jaar hebben hierdoor slechts enkele mogelijkheden: naar de apotheek gaan en daar een formulier invullen om terugbetaald te worden door de mutualiteit (het BVAC-attest: “bijkomende verzekering”) en vervolgens aan de apotheker (en de andere klanten in de apotheek) uit te leggen dat er een “niet beschermde” seksuele relatie was. Een tweede mogelijkheid is om naar de dokter te gaan en een voorschrift te vragen. De derde optie was de enige die toeliet om alle vragen te kunnen stellen zonder beoordeeld te worden: het centrum voor gezinsplanning (6). De piek inzake voorbehoedsmiddelen is rond de leeftijd van 27 jaar. Het zou dan ook beter zijn om de toegang tot Morning-afterpillen voor alle vrouwen gratis te maken.
In 2012 kondigde de Waalse minister van Gezondheid Eliane Tillieux (PS) trots aan dat het aantal EVRAS-opleidingen zou toenemen. EVRAS staat voor “Éducation à la Vie Relationnelle, Affective et Sexuelle,” kortom voor seksuele opvoeding. Ze creëerde 15 voltijdse jobs onder precair statuut. (7) Twee jaar later was dezelfde Eliane Tillieux ondertussen Waals minister van Werk en werd als besparingsmaatregel 1,5% van de middelen voor de precaire statuten weggenomen. Zo werd nogmaals in de zorgsector bespaard terwijl er daar al veel tekorten zijn. (8)
Eind 2014 ging het Waalse Gewest openlijker in het offensief. Voor Maggie De Block kwam Maxime Prévot (CdH), de Waalse vice minister-president en minister van Gezondheid, met de beslissing om de gratis verspreiding van de Morning-afterpil in de centra voor gezinsplanning illegaal te verklaren. (9) De distributie van de pil bleef mogelijk op voorwaarde dat er een dokter aanwezig was en na raadpleging van die dokter. Gezien het tekort aan huisartsen vormt dit een enorme rem op de vrije toegang tot de Morning-afterpil. De geneeskunde op twee snelheden – toegankelijk voor wie het zich kan permitteren, steeds onbestaander voor al de rest – die nu door De Block wordt georganiseerd, heeft een directe impact op de vrouwenrechten.
In 2014 zochten verkozenen van PS en Ecolo naar uitzonderingsregime voor de centra voor gezinsplanning. Dat is op zich positief. Een wetsvoorstel dat gepaard gaat met middelen om de gratis toegang tot de Morning-afterpil te behouden, was zeker welkom geweest en had kunnen ingevoerd worden toen de PS op alle niveaus aan de macht was. Dat gebeurde toen niet: er was integendeel een gebrek aan middelen voor de sector en de beperkingen op de toegang tot gratis Morning-afterpillen werden doorgevoerd door zowel Nederlandstalige als Franstalige politici.
Zoals Gaëtan De Laever uitlegde: “We zitten in een complexe situatie. Bij problemen ligt de verantwoordelijkheid voor de illegale distributie niet alleen bij de centra voor gezinsplanning maar ook bij de persoon die de pil heeft bezorgd. Er zijn dokters in de centra, maar slechts gedurende enkele uren. Dat volstaat niet om op alle vragen in te gaan. Deze situatie is mee het gevolg van het decreet van 2014 over de financiering van de centra die voorziet in directe subsidies aan de centra en in middelen voor de federaties. Sommige centra zouden de beslissing van de Waalse regering over het verbod van de verspreiding van de Morning-after pil volgen.” (10)
Mijn lichaam, mijn keuze
Begin dit jaar stelde de regering zich voor als verdediger van vrouwenrechten door deel te nemen aan een internationaal fonds ter ondersteuning van toegang tot abortus. Dit gebeurde op een ogenblik dat Trump de financiering van NGO’s die aan gezinsplanning deden stopzette. In België zou een dergelijke aanval erg moeilijk liggen. Maar het houdt de verschillende regeringen niet tegen om hier en daar te prutsen aan de rechten van vrouwen om te beschikken over hun eigen lichaam.
Het verbod op abortus staat vandaag nog steeds in de Strafwet, waarbij het recht op abortus eerder een afwijking is in plaats van een echt recht. Op 9 februari stemde de Kamer een wetsvoorstel van de MR om het vaderschap te laten erkennen van bij de eerste zwangerschapstest wat het recht van de vrouw om over abortus te beslissen kan beperken. Volgens een studie uit 2014 in de ontwikkelde landen door onderzoekster Gilda Sedgh komen “80% van de ongewenste zwangerschappen voor onder vrouwen die geen toegang hebben tot de moderne voorbehoedsmethoden als gevolg van economische, sociale of familiale problemen.”(11)
ROSA is als feministisch-socialistische campagne van oordeel dat abortus uit de strafwet moet. Voorbehoedsmiddelen horen niet in een strafwet te staan. Vrouwen moeten zelf beslissen over hun lichaam, zonder dat dit een misdaad is. Er is nood aan gratis voorbehoedsmiddelen die makkelijk toegankelijk zijn en van degelijke kwaliteit. We beperken ons niet tot het recht op abortus, we zijn uitdrukkelijk pro-keuze. Dit betekent dat we het recht verdedigen om een kind op te voeden in goede omstandigheden zonder bang te moeten zijn om op het einde van de maand niet rond te komen, zoals dit het geval is voor 80% van de eenoudergezinnen in ons land. Dit vereist een strijd voor een hogere kinderbijslag die de reële kosten van een kind dekt, degelijke openbare diensten en betere arbeidsvoorwaarden.
Noten
(1) https://archives.enmarche.be/Mutualite_service/Honoraires_et_remboursements/20130207_remboursement_contraception.htm
(2) http://www.plateformefemmes.be/IMG/pdf/etude_loRES.pdf
(3) http://www.terrafemina.com/article/slut-shaming-chez-les-ados-les-filles-sexuellement-actives-humiliees-les-garcons-recompenses_a284345/1
(4) https://parismatch.be/actualites/politique/42144/plus-de-pilule-du-lendemain-distribuee-les-plannings-familiaux-reagissent
(5) https://www.rtbf.be/info/societe/detail_plus-de-pilule-du-lendemain-dans-les-plannings-familiaux-il-est-grand-temps-qu-on-change-le-systeme?id=9608012
(6) http://www.socialisme.be/fr/247/pillule
(7) http://www.cdh-wallonie.be/notre-action-au-pw/archives/interpellations/l2019interruption-volontaire-de-grossesse-au-sein-des-centres-de-planning-familial-et-les-politiques-a-privilegier-en-cette-matiere
(8) https://www.rtbf.be/info/belgique/detail_conclave-budgetaire-wallon-reduction-des-aides-a-la-promotion-de-l-emploi-ape-de-1-5?id=8367153
(9) http://pro.guidesocial.be/actualites/pilule-du-lendemain-les-plannings-familiaux-veulent-sortir-de-l-illegalite.html
(10) http://pro.guidesocial.be/actualites/pilule-du-lendemain-les-plannings-familiaux-veulent-sortir-de-l-illegalite.html
(11) Moustique du 1er au 6 avril 2017 « Avortement – La lutte continue », page 27
Foto’s van de actie gisteren:
