Het referendum over de presidentiële macht in Turkije werd nipt gewonnen door Erdogan. Die grijpt dat aan om zijn macht effectief verder uit te bouwen. Dit gebeurt op een ogenblik dat Turkije door een erg moeilijke periode gaat: economisch gaat het slecht, er zijn miljoenen vluchtelingen uit Syrië en alle voorheen bestaande tegenstellingen zijn hierdoor enkel groter geworden. We spraken met een Belgische syndicalist die al enkele jaren in Turkije woont.
Kwam het resultaat van het referendum als een verrassing of lag dit op voorhand vast?
“Ja, een verrassing in die zin dat de officiële uitslag vervalst is. Bij een normaal verloop van de verkiezingen had HAYIR (“Neen”) gewonnen. De fraude is enorm geweest. Dat wordt overigens ook bevestigd door de Organisatie van Samenwerking en Vrede in Europa. Als je meer dan 2,5 miljoen stembiljetten toelaat waarop geen officiële stempel staat, want dat heeft de (uitgezuiverde) nationale verkiezingscommissie gedaan, dan sjoemel je met de resultaten. Met alle gedocumenteerde gevallen van fraude (die de verkiezingscommissie verwerpt) blijkt overduidelijk dat vanaf nu geen eerlijke verkiezingen meer mogelijk zijn in Turkije. De man die altijd verwijst naar de ‘verkiezingsurnes’ kan nog enkel overleven door grootschalige fraude. En dat was, zeg het ironisch, nog één van de laatste ‘democratische’ restanten van een land dat bijna een jaar onder de noodtoestand verkeert.”
De beperkte ‘meerderheid’ van Erdogan wijst op een probleem: in de steden is een deel van de steun verdwenen en ook op het platteland zullen gevolgen van de economische crisis duidelijk worden. Hoe reageert Erdogan en zijn regime hierop?
“Het is inderdaad opvallend: de vijf grootste steden van Turkije (Istanbul, Ankara, Izmir, Adana en Antalya) hebben HAYIR gestemd. Istanbul is de stad waar Erdogan voor het eerst aan de macht kwam (in 1994 als burgemeester) en hij beschouwt dit als zijn achtertuin. Opvallend was dat bijvoorbeeld in Eyup, een van de meest conservatieve delen van Istanbul, er stembureaus waren waar er HAYIR werd gestemd. Dit is een probleem voor de AKP. Ondanks dat de media totaal werden gemanipuleerd, blijkt duidelijk dat de economische crisis (waar niet over werd gesproken) de kiezersbasis van de AKP doet twijfelen. Het probleem is dat het Nieuwe Turkije met explosieve groei, zonder werkloosheid, met weinig of geen inflatie en zonder aanslagen, verder af is dan ooit (hoewel men dit telkens voorhoudt aan de kiezers).
“De Turkse economie zit in het slop. De luchtballonnen die zijn gecreëerd staan op ontploffen. Ondanks het feit dat Turkije zeker economische troeven heeft (onder andere een jonge bevolking), een centrale ligging, is men juist die troeven aan het vernietigen. Het onderwijs (voorheen al een ramp) is nu een totale catastrofe geworden. Komt daarbij dat door de voortdurende zuiveringen diegenen die het kunnen het land ontvluchten. In sommige faculteiten kan zelfs geen les meer gegeven worden omdat bijna alle profs en assistenten zijn uitgezuiverd.
“De inflatie, vooral van voedselprijzen, is abnormaal. De agro-industrie speculeert, maar iedereen klaagt. Het dolgedraaide kapitalisme en liberalisme steekt enorm in de schulden en de grootschalige projecten zijn niet houdbaar. Maar om de Erdolobby tevreden te stellen, gaat men verder op de ingeslagen weg.
“Eigenlijk reageert Erdogan slechts op één manier: de repressie nog versterken. Onmiddellijk na de verkiezingen werd de noodtoestand verlengd en grepen weerom massale arrestaties plaats. Het hele staatsapparaat is ontregeld, men plaatst AKP-getrouwen op die plaatsen, maar ook daar begint men alweer met zuiveringen.
“Het is duidelijk dat Erdogan nu ook binnen de eigen partij opkuis gaat houden. Maar geen regime overleeft een zware economische crisis en die is op komst.”
Er wordt in België al eens beweerd dat Erdogan ook in Koerdisch gebied steun geniet. Ondanks arrestaties en een eenzijdige campagne tegen de Koerdische bevolking werden hier de hoogste neen-scores behaald. Gaan we naar een escalatie van de nationale kwestie?
“Die steun is heel relatief. Feit is dat HDP en BDP nog steeds enorm sterk staan ondanks het feit dat meer dan 80 van de verkozen burgemeesters in de gevangenis zitten. Wie nauwgezet de verkiezingsuitslagen analyseert (een monnikenwerk) stelt enorme verschillen vast.
“Vooral in de Koerdisch etnische streken is zwaar gesjoemeld. In Urfa (met een Koerdische minderheid) is dit het meeste duidelijk. Daar krijg je uitslagen van 100% EVET (“Ja”), geen enkele onthouding, alle stemmen zijn geldig. Toch niet normaal.
“Ik denk dat de Koerden, terecht overigens, het vredesproces opnieuw op gang willen brengen. Ik hoop alleen dat zij hierdoor geen banden gaan doorknippen met de HDP. De HDP blijft een belangrijke kracht, ook in West-Turkije. De aanhang daar bestaat meestal uit linkse socialisten of progressieven. Samen met de Koerden pleiten die voor een oplossing. Deze eenheid is belangrijk.
“Ook de Koerden zullen moeten kiezen. Wil men het project van de HDP, wat ik overigens ten volle steun, doorzetten, moet men voor progressieven kiezen zoals Demirtas en Yuksedag, de nieuwe verkiezingen voor het voorzitterschap zullen hier uitsluitsel over geven. Maar vandaag is het oorlog!”
Wat is de impact van de honderdduizenden Syrische vluchtelingen op de arbeids- en leefomstandigheden?
“Het is een dubbele situatie. Het gaat trouwens over meer dan 2,5 miljoen vluchtelingen. Dat is meer dan honderdduizenden. De overgrote meerderheid verblijft niet in vluchtelingenkampen, want dan kan je geen statuut als politiek vluchteling aanvragen. Zij zijn vooral actief in de ‘zwarte’ economie.
“Omdat in Turkije een groot deel van de economie, zeker in bepaalde sectoren, enkel of voornamelijk, in het zwart plaatsgrijpt (denk aan de seizoensarbeid) krijg je hier een enorme instroom van Syriërs. Zij werken nog goedkoper dan het bestaande ‘lompenproletariaat’. Ook in de textielindustrie zie je dat. De prostitutie neemt enorm toe. Om te overleven gaan vele jonge meisjes in deze industrie, voor bijna geen geld. Daar zou eens een reportage over moeten gemaakt worden, wat ik hierover hoor grenst aan het ongelofelijke. Ik bedoel uiteraard geen sensatiereportage maar een poging om de vreselijke omstandigheden waaronder deze vrouwen leven duidelijk te maken.”
Economisch gaat het slecht, steeds meer komt daar politieke instabiliteit bij gekoppeld aan repressie. Zijn er lichtpuntjes in deze duistere periode: op syndicaal en politiek vlak? Kan de HDP standhouden tegen de enorme repressie?
“Het gaat economisch inderdaad slecht. De inflatie van de voedselprijzen is ongelooflijk. Voor een kilo tomaten betaal ik drie keer de prijs van een jaar geleden, vlees is niet meer betaalbaar voor gewone mensen, de prijzen van doorsnee groenten zijn verdubbeld, net zoals die van eieren (toch basisgoederen). Men schat (volgens officiële cijfers) de inflatie op 15% voor voedselprijzen, de lonen zijn slechts met 8% gestegen.
“Er zijn – dat is positief – stakingen aan de gang in de metaalsector. De DISK steunt die tenvolle. Is het een begin of is het een zwaluw die de lente niet maakt? Ik weet het niet. De noodtoestand maakt alles zo gecompliceerd. Je leeft onder een angstklimaat. ‘Vrijheid’ is hier echt een relatief begrip geworden.
“De HDP, de partij die wij steunen omwille van hun standpunten – het is een linkse sociaaldemocratische partij – staat onder zware druk. De leiding (parlementairen, burgemeesters) zit voor een groot stuk in de gevangenis, zeker het progressieve deel ervan. Ik vrees dat de nieuwe leiding wel eens een stuk conservatiever zou zijn. Als dat gebeurt, dan valt het progressief deel van West-Turkije af. Hopelijk vergis ik me, maar ik vrees ervoor. Met alle respect voor Osman Baydemir, Leyla Zayna en Ahmet Turk, als zij de binding met de HDP verbreken door ‘conservatieve’ standpunten, dan verliezen zij de progressieve en linkerzijde in Turkije! En dan staan we terug op nul! Dan heeft Erdogan weer gewonnen.”
Hoe zie jij de toekomst?
“Het politieke bewustzijn in Turkije stond al op een laag pitje. Wij (mijn vrouw en ikzelf) hebben altijd onze volledige steun gegeven aan de HDP, omdat het een enorm potentieel had en zullen dit blijven doen zolang het potentieel blijft. Het is vandaag geen tijd om compromissen te sluiten. Tegenover een dictatuur moet je een duidelijk alternatief stellen. Zonder dat belandt je in het moeras!”
