Graailand: kritiek op het neoliberalisme steeds populairder

Met Graailand heeft PVDA-voorzitter Peter Mertens een langverwachte update geschreven van zijn bestseller Hoe durven ze? uit 2012. Er is veel media-aandacht voor het boek en de verkoop loopt vlot. Dat mag niet verbazen: het is een uitdrukking van de groeiende zucht naar echte verandering onder brede lagen van de bevolking. De neoliberale eenheidsworst wordt al lang niet meer gesmaakt en de zoektocht naar een alternatief wordt steeds intensiever.

Recensie door Jarmo (Antwerpen) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’

Neoliberalisme onderuit gehaald

Graailand leest erg vlot en is erg scherp geschreven. Op een gestructureerde manier haalt Peter Mertens alle argumenten die het neoliberalisme verdedigen onderuit. Hij doet dat ook door concrete voorbeelden aan te halen van mensen die vandaag op brutale wijze het slachtoffer worden van de besparingspolitiek: jonge gezinnen die een financiële tegenslag kennen en dan maar meteen zonder water worden gezet, alleenstaande moeders die nooit een vrije zaterdag krijgen en pas één dag op voorhand hun werkuren kennen, mantelzorgers die voor een ziek familielid moeten zorgen en daarvoor rechtstreeks de armoede in worden geduwd, … Het zijn zaken die steeds meer eerder regel dan uitzondering worden in België. Tegenover die acute sociale noden is een radicaal ander programma nodig dan datgene waarmee de traditionele partijen naar de verkiezingen trekken.

Dat heeft de PVDA uiteraard begrepen. In het boek wordt dan ook een hele reeks maatregelen voorgesteld die in een programma dat ten dienste van de werkende bevolking staat, kunnen voorkomen. De 30-urenweek om het werk werkbaar te maken en te verdelen in plaats van de verfoeide wet-Peeters; een beleid van investeringen in de zorgsector in plaats van besparingen en een einde aan de tendens tot privatisering; een miljonairstaks die de rijksten laat bijdragen aan de crisis. Allemaal maatregelen die de traditionele socialistische partijen niet meer naar voor schuiven. Goed dat er nog echte socialisten zijn dus, en logisch dat die het vandaag goed doen in de peilingen.

Het succes van de PVDA zet een aantal eisen op de agenda die een stap vooruit betekenen voor de werkenden en hun gezinnen. Wij juichen dit toe. Onze opmerkingen zijn er vooral op gericht om de gedane voorstellen effectief blijvend te kunnen realiseren. Dat vereist volgens ons een breuk met het kapitalisme, wat best voorbereid wordt door nu al onze strijd te koppelen aan een perspectief van een socialistische samenleving.

Positieve hervormingen

Peter Mertens stelt voor dat we de 30-urenweek invoeren als nieuwe norm voor voltijds werk. Daar kan je als socialist natuurlijk niet tegen zijn. Verdeling van het beschikbare werk mét loonbehoud (of in het geval van onvrijwillig deeltijds werkenden loonsverhoging tot een voltijds loon) en bijkomende aanwervingen is een eis die aan de basis ligt van elk socialistisch programma. Jammer genoeg gaat Mertens niet in op de manier waarop we een dergelijke verworvenheid kunnen bekomen. Zal het volstaan om op de PVDA te stemmen en te wachten tot die partij die maatregel doorvoert? Wij denken dat niet. Om een dergelijke maatregel door te voeren, is het nodig om een offensieve strijd te voeren in de vakbonden, op de werkvloer en daarbuiten om de krachtsverhouding uit te bouwen die nodig is om deze eis af te dwingen. Een linkse stem in het parlement kan daarbij een handig hulpmiddel zijn, maar zal niet volstaan om maatregelen te nemen die rechtstreeks tegen de belangen van de kapitalisten ingaan.

Ook wat de zorgsector betreft, beperkt Graailand zich eerder tot de basis. Er wordt een oproep gedaan om een halt toe te roepen aan de tendens van ‘tendering’ (een  privatisering per opbod), maar we vinden in het boek geen verdere voorstellen om een beweging uit te bouwen die in staat is om extra middelen voor de sociale sector te bekomen. Op dat vlak blijft het boek eerder defensief, terwijl de situatie – zeker nu de gevolgen van de drieste besparingsrondes zich beginnen te laten voelen – een offensief programma vereist dat zich niet tevreden stelt met het behoud van de situatie zoals ze vandaag is.

Tegen de achtergrond van de enorme ongelijkheid in de wereld wordt de eis van een miljonairstaks opnieuw in de verf gezet in Graailand. Uiteraard steunen wij elke maatregel die de rijksten meer laat bijdragen. De 1% doet er alles aan om de 99% te laten betalen voor hun crisis; dat is zeker duidelijk voor wie Graailand gelezen heeft. Het is dan ook een illusie om te denken dat de kapitalistische klasse zomaar zal toelaten dat aan haar winsten geraakt wordt. Bovendien zullen de kapitalisten onder dit systeem al snel mechanismen vinden om de lasten toch weer naar de werkende bevolking over te dragen. Wat de gemeenschap niet bezit, kan ze niet of slechts beperkt controleren. Om de rijken werkelijk te laten betalen voor de crisis, is het nodig om de sleutelsectoren van de economie en het financiekapitaal onder publieke controle te brengen, ten dienste van de werkende bevolking. Dit gaat verder dan een loutere herverdeling van de middelen, maar het is wel de enige manier om te verzekeren dat er effectief een herverdeling van die middelen is.

Breken met dit systeem

Deze opmerkingen zijn niet onbelangrijk: dat goede voorstellen en eisen niet volstaan, zagen we in Griekenland in 2015. Mertens geeft terecht kritiek op Tsipras en Syriza. Hij haalt aan dat deze regering te braaf en naïef was en dat ze dacht met de wolven van de trojka te kunnen onderhandelen. Volgens Mertens had Syriza een uitstap uit de eurozone moeten voorbereiden. Wij gaan daarmee akkoord, maar zouden eraan toevoegen dat ook in dat geval de eerste stappen gezet moeten worden naar een andere samenleving door het hernationaliseren van alles wat geprivatiseerd werd, maar dan onder democratische controle van de bevolking. Enkel zo konden de middelen vrijgemaakt worden waar de Griekse bevolking zo’n enorme nood aan heeft.

Graailand is een absolute aanrader voor al wie een ontluikende interesse heeft in de mogelijkheden van een andere samenleving. Het boek staat boordevol voorbeelden en argumenten die aantonen dat het kapitalistische systeem steeds onhoudbaarder wordt. Maar tegelijkertijd is er een gebrek aan uitgewerkte strategieën en programma-eisen die in de richting van een breuk met dit systeem gaan. Wie Graailand leest, vindt daar genoeg voorbeelden die aantonen dat de heersende klasse op geen enkele manier van plan is met de werkende bevolking te onderhandelen of een stap terug te nemen. Er is nood aan een breuk met het kapitalisme om te bouwen aan een socialistische samenleving. Het s-woord komt jammer genoeg niet aan bod in dit boek.

Delen:
Printen:

Steun ons: plaats uw boodschap in onze mei-editie!

Voorpagina van De Linkse Socialist

Uw boodschap in onze mei-editie