Erdogan vs. Rutte en Merkel
De brutale onderdrukking van minderheden, de sterke invloed van het leger en het exporteren van Turkse politieke conflicten naar Europa heeft nooit opgewogen tegen de Turks/Europese gemeenschappelijke economische, militaire en politieke belangen. Toch heeft het ervoor gezorgd dat de Europese elites zich nooit relaties met het Turks regime konden veroorloven zonder af en toe kritische geluiden te laten horen. Die geladen relatie is met het referendum in Turkije op 16 april over een grondwetsherziening, die feitelijk neerkomt op een presidentiële coup, omgeslagen naar een regelrechte scheldpartij en een opeenvolging van represailles en tegenmaatregelen.
Artikel door Eric Byl uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Het zag er voor het Westen nochtans even beloftevol uit. In 2009 nam de AKP-regering het Koerdisch Initiatief. Men leek het Koerdisch te gaan gedogen. Er volgde een zesde net op de staatstelevisie dat in het Koerdisch uitzendt. De regering beloofde investeringen in de regio en er werden zelfs gratis koelkasten uitgedeeld. Ze haalde daarmee de Koerdische Partij (DTP) de wind uit de zeilen. Reeds in de parlementsverkiezingen van 2007 werd AKP ook in de Koerdische gebieden de grote overwinnaar. Bovendien leken de AKP en Erdogan zich ten tijde van de revoluties in Noord-Afrika en het Midden-Oosten (2011-2012) te profileren als de vertegenwoordigers van een gematigde en moderne Islam, door het Westen maar al te graag opgevoerd als alternatief op de meer fundamentalistische strekkingen.
Toch viel Erdogan ook toen al regelmatig door de mand. “Een moslim kan geen genocide plegen,” zei hij over Omar al-Bashir (Soedan) toen die door het Internationaal Strafhof vervolgd werd. In 2012 stelde hij anticonceptie gelijk aan landverraad. Wat in mei 2013 begon met een kleine sit-in in Istanboel voor het behoud van het Gezipark, werden massale protesten tegen Erdogan. Er vielen doden en vele duizenden gewonden door politierepressie. Eind 2014 werd het paleis geopend dat Erdogan zich voor 600 miljoen dollar liet bouwen in een beschermd natuurgebied in Ankara. Hij is in meerdere corruptieschandalen verwikkeld en legt hoogstpersoonlijk censuur op aan de Turkse media. Erdogan ging zelfs op de vuist met de nabestaanden van de mijnramp in Soma.
Maar het waren vooral de militaire successen van de Syrische Koerden en de vrees voor een onafhankelijke Koerdische staat, plus het feit dat de AKP in de verkiezingen van 2015 haar absolute meerderheid miste door het succes van de HDP, die voor een ommekeer zorgden. Bovendien viel de forse economische groei van soms meer dan 10% eind 2015 stil. De inflatie bedraagt 8%, de werkloosheid bijna 13%. Er is een massale kapitaalvlucht. De mislukte staatsgreep van 15 juli heeft Erdogan het excuus bezorgd voor een permanente noodtoestand. Meer dan 45.000 mensen waarvan 59 volksvertegenwoordigers van de HDP en 162 journalisten werden in de gevangenis gegooid en 130.000 ambtenaren afgedankt. Tegelijk werden 2100 onderwijsinstellingen en 149 kranten gesloten. Voor 10 miljard dollar aan aandelen werden in beslag genomen en verdeeld onder Erdogan-getrouwe oligarchen. Via het referendum wil hij een presidentieel regime instellen om zijn greep te consolideren.
Als dit lukt, kan Erdogan voortaan per decreet regeren, zelf de begroting bepalen, de noodtoestand uitroepen en persoonlijk benoemen wie hij wil. Hij wordt dan hoofd van het leger en van de geheime diensten. Ministers zullen enkel aan hem verantwoording moeten afleggen en het parlement zal buitenspel staan. Rechtbanken, ook het Grondwettelijk Hof, verliezen alle onafhankelijkheid. In zijn eigen bewoordingen: “Het is een historische kans. Dankzij een sterke macht zal ons land bevrijd zijn van elke voogdij, van drukkingsgroepen en van staatsgrepen.”
Voor de linkerzijde zou dat een ernstige nederlaag betekenen. Tot voor een maand leidde het neen-kamp in peilingen echter met 45,7% tegen 43,7% en 10,6% onbeslisten. Dat is waarom Erdogan de circa 2 miljoen Turkse kiezers in Europa wil mobiliseren die hem doorgaans gunstiger gezind zijn en de balans in zijn voordeel kunnen doen doorslaan. Maar zijn machtsgreep is zo een openlijke schending van alles waarvoor de EU beweert te staan, dat de EU-regeringen er niet gewoon over kunnen zwijgen. Het verbod van meetings met Turkse regeringsvertegenwoordigers in het Duitse Gaggenau en Hamburg en later het verbod in Rotterdam en de uitwijzing om zuiver electorale redenen door de Nederlandse premier Rutte van een Turkse minister die dat wou omzeilen, zijn echter koren op de molen.
Het is begrijpelijk dat sommige progressieve Turken en Koerden hopen dat sancties en inreisverboden voor Turkse regeringsvertegenwoordigers de democratische oppositie in Turkije versterken. Ze vergissen zich. Hij kan daardoor integendeel inspelen op een terechte scepsis onder de Turkse bevolking over het Westers imperialisme en haar nabije-Oosten politiek. Hij zal erop wijzen dat met twee maten en gewichten gewogen wordt als Trump, Poetin of pakweg de Saoedi’s geen strobreed in de weg worden gelegd. Als ‘slachtoffer van de Westerse belangen’ kan hij zo de aandacht afleiden van de verslechterende economie en het falen van zijn Syrië-politiek.
De linkerzijde mag niet in de val lopen van wederzijds opbod tussen de Westerse regeringen en die van Turkije en daardoor in het kamp terecht komen van één van de kapitalistische machten. Deze verboden zouden wel eens een precedent kunnen worden voor soortgelijke beperkingen later op de activiteiten van Koerden, progressieve Turken en anderen. De Turks-Koerdische oppositie moet integendeel beroep kunnen doen op de arbeidersbeweging en alle progressieven. Solidariteit met de gevangen HDP-politici, de vrouwenbeweging en stakingen met protesten voor democratische rechten zijn cruciaal om nationale en religieuze verdeeldheid van de bevolking van Turkije tegen te gaan. Grote gezamenlijke mobilisaties van linkse Turken, Koerden, de Europese linkerzijde en de vakbonden en een gezamenlijke campagne in de wijken en de bedrijven voor een ‘neen’ in het referendum, zijn de enige juiste antwoorden op de bijeenkomsten van het regime in Turkije en erbuiten.
