De woede in de zorgsector is immens. Van de grote ziekenhuizen tot de kleinste zorgcentra worden de gevolgen van het besparingsbeleid gevoeld. De sector is bijzonder divers, maar dezelfde bekommernissen komen overal terug: de zware werkdruk door het tekort aan collega’s, de lage lonen, de oprukkende commercialisering, toenemende administratieve lasten, … De betoging van 24 november toonde het potentieel voor een nieuwe witte woede.
Afbraakdokter Maggie versus personeel en zorgbehoevenden
Ondanks de eerdere belofte van minister Maggie De Block (Open Vld) om niet op gezondheidszorg te besparen, wordt er opnieuw 902 miljoen euro gezocht. De sector kreunt om meer personeel als antwoord op de stijgende werkdruk, voor de veiligheid op de werkvloer, voor kwaliteitsvolle zorg, … Maar De Block ziet het anders: zij haalt de hakbijl boven die zowel personeel als patiënten en zorgbehoevenden treft.
Voor brede lagen van de bevolking springen vooral de hogere prijzen voor geneesmiddelen in het oog. In totaal zouden patiënten 62 tot 94 miljoen euro extra uit eigen zak moeten betalen: de geneesmiddelenfactuur voor de patiënt stijgt met 9%. Zo zou een ontstekingsremmende neusspray tot negen keer meer kosten: een verpakking Nasonex kost nu 1,05 euro, maar vanaf 1 januari wordt dat 9,45 euro. Dit moet de overheid 15,3 miljoen euro opleveren. Dokters waarschuwen dat mensen sneller naar onveilige én verslavende varianten zullen overstappen.
Tegelijk wordt fors bespaard op de dienstverlening. Wijkgezondheids-centra worden bedreigd, nieuwe erkenningen komen er niet. Daarmee bespaart de minister 7 miljoen euro.
De 91 apart werkende ziekenhuizen in ons land moeten zich verenigen in 25 netwerken. Dit betekent onvermijdelijk een verlies aan bedden: de krant De Standaard had het op 12 november over 4.000 bedden. Dat komt overeen met de sluiting van 10 regionale ziekenhuizen! Bovendien gaan ook jobs verloren, zowel bij ondersteunende diensten (via outsourcing en het opzetten van gezamenlijke logistieke platformen) als de zorgdiensten.
Voor de zorgdiensten zullen waarschijnlijk materniteit en pediatrie het eerst in het vizier komen. Ziekenhuizen zullen onderling moeten overeenkomen wie welke specialiteit gaat aanbieden. Anderzijds wil men zo veel mogelijk zorg (inclusief chemotherapie) via de thuisverpleging organiseren om patiënten uit het ziekenhuis te weren, wat natuurlijk nog eens een afbouw van het personeelsbestand in de ziekenhuizen betekent. Heel wat “proefprojecten” lopen al. Na een positieve evaluatie zullen zij zeer snel ingevoerd worden.
Werkbaar werk versus afschaffing rimpeldagen
Werken in de zorgsector is zwaar. Het is geen toeval dat specialisten opmerken dat onderwijs en zorg erbovenuit steken wat het aantal burn-outs betreft. Nog voor minister Peeters sprak over ‘werkbaar werk’ – newspeak voor meer flexibiliteit en dus eigenlijk minder werkbaar werk – werden er in de zorgsector maatregelen genomen om het werk effectief werkbaar te houden. De rimpeldagen waren daar een onderdeel van: werknemers krijgen vanaf 45 jaar één dag extra vrij per maand, vanaf 50 jaar twee dagen en vanaf 55 jaar drie dagen. Deze regeling werd afgedwongen door 2 grote golven van Witte Woede eind jaren 1990 en in 2004- 2005 en ging van start in 2000 voor de werknemers “in het wit” en met uitbreiding in een licht aangepaste versie naar alle personeelsgroepen in 2005. In de plaats daarvan werd er afgezien van een koopkrachtverhoging. Nu wil de regering de rimpeldagen beperken. Hoeveel keer denken ze dezelfde citroen nog eens uit te persen?
In plaats van het personeel nog meer te belasten en de werkbaarheid af te bouwen, is er dringend nood aan meer personeel. Zeker in de woonzorgcentra is dat dringend. De werkdruk is niet langer houdbaar, zeker als er collega’s ziek vallen. Het systeem van mobiele equipes is een goede maatregel, maar in de praktijk pakt het soms anders uit. De mobiele equipes worden in heel wat instellingen ingezet om langdurige afwezigheden op te vangen, wat problematisch is bij onverwachte afwezigheden bij ziekte, want dan is de mobiele equipe al grotendeels ergens anders ingepland … Dat de mobiele equipes te kort schieten wordt ook bewezen door de ruime inzet van interims (in diverse vormen) en aparte ‘dagcontracten.’ De enige duurzame oplossing is een betekenisvolle verhoging van de personeelsnormen aangezien deze achterhaald en allesbehalve aangepast zijn aan de toegenomen zorgzwaarte.
Te weinig personeel hangt ook samen met de voortschrijdende commercialisering in de zorgsector. De onstilbare winsthonger van de zorgmultinationals (commerciële woonzorgcentra) geeft aanleiding tot mensonwaardige toestanden, zowel voor de bewoners als het personeel. Om de winsten voor de aandeelhouders te maximaliseren moeten immers de middelen en het personeel tot een absoluut minimum beperkt worden.
Meer kwaliteit met gemotiveerd personeel
Meer personeel is beter voor iedereen: zowel de werkenden als de zorgbehoevenden. Het motiveren van personeel moet zich ook op financieel vlak vertalen.
Sinds 2002 (!) wordt er gewerkt aan een nieuwe functieclassificatie (IF-IC) én theoretisch loonmodel in de federale sectoren van de private social profit. Hieruit blijkt een duidelijke loonhandicap in vergelijking met andere sectoren. Een volledige uitvoering van het theoretisch loonmodel zou een meerkost betekenen van meer dan 900 miljoen (!) euro. Om het systeem een ernstige start te geven, zou een eerste schijf van 100 miljoen euro nodig zijn. Minister De Block heeft slechts 50 miljoen hiervoor opzijgezet voor 2017. Dit is té weinig om onmiddellijk voor iedereen tot een merkbare verbetering te komen. De universitaire ziekenhuizen hebben al duidelijk gemaakt niet in het nieuw systeem te stappen wegens het aalmoes van 50 miljoen dat gebudgetteerd wordt.
Er is ook een eisenbundel om tot een nieuw sociaal akkoord te komen in de sector (zowel voor de federale als de Vlaamse sectoren). Het laatste sociaal meerjarenakkoord van betekenis voor de federale sectoren (ziekenhuizen en co) was dat van 2005-2010. Het jaar 2005 was dan ook de laatste keer dat de witte woede massaal en intensief van zich liet horen. Het eindigde in een actie- en stakingsbeweging “tot de finish.” Na dit akkoord werden we systematisch afgescheept met mini-akkoordjes met dito inhoud.
De Vlaamse sectoren (gezinszorg, opvoedingsinstellingen, de beschutte en sociale werkplaatsen, …) wisten echter nog een VIA 4 (vierde Vlaams Intersectoraal Akkoord) uit de brand te slepen voor 2011-1015, wat een belangrijke vooruitgang voor de zeer diverse sector betekende.
Kwaliteitsvolle zorg vereist personeel aan goede arbeids- en loonsvoorwaarden!
Actieplan voor extra investeringen in de zorg
Om goed uitgebouwde hulp en zorg af te dwingen, is er nood aan een nieuwe witte woede. In het verleden hebben we zo reeds krachtsverhoudingen opgebouwd en verbeteringen afgedwongen. Maar meer is nodig als we zien dat mensen steeds meer welzijns- of gezondheidsproblemen hebben. De oorzaken aanpakken vraagt meer dan jobs en werkbaar werk. Investeringen in basisdiensten waar mensen beroep kunnen op doen, vereist het aanspreken van de rijkdom die bij de banken en de multinationals zit!
Wat in de brede en zeer diverse sociale sector gebeurt, belangt iedereen aan. We zijn al en dreigen nog verder allemaal slachtoffer te worden van het brutaal besparingsbeleid, maar meer dan dat is het de zoveelste aanval op onze levens- en werkomstandigheden. De Witte Woede nieuw leven inblazen, betekent het verzet opbouwen in onze sector, tot we resultaten boeken. Strijd loont!
Om de afbraak te stoppen, is er een goed opbouwend interprofessioneel actieplan nodig. Verenigd, strijdbaar en solidair tot de geldstroom in de andere richting vloeit. Er is ruim voldoende rijkdom in de samenleving aanwezig om iedereen een kwaliteitsvol leven te laten leiden. Zolang die rijkdom echter in de handen ligt van een kleine elite van rijken die ons kapot bespaart, zal een degelijk leven voor iedereen in de verste verte onbereikbaar zijn. Een veralgemeende strijd voor publieke basisdiensten, arbeidsherverdeling en het omvormen van de maatschappij is absoluut nodig voor het welzijn en de gezondheid van iedereen!
